به گزارش مجله خبری نگار،همه انسانهایی که با خودرو سروکار دارند واژه یاتاقان زدن را شنیده اند و میدانند که یاتاقان قطعهای درون موتور خودرو است. عبارت یاتاقان زدن نیز برای آنها بسیار ناگوار و ترسناک است، زیرا زمانی که خودروی آنها خراب شده است و این عبارت را شنیده اند هزینه بسیاری را متحمل شده اند. ما میخواهیم در این مطلب برای شما توضیح دهیم که یاتاقان چیست، در خودرو چه وظیفهای دارد، چه دلایلی باعث خرابی یاتاقان میشود و ...
همانطور که گفتیم یاتاقان قطعهای از موتور خودرو است و در موتور وظیفه مهمی را ایفا میکند. یاتاقان را بعضیها با نام بلبرینگ نیز میشناسند. یاتاقان از نظر شکل ظاهری نیم دایره است ومعمولا از دو نیم دایره که با پیچ و مهره به هم بسته میشوند تشکیل میشود.
یاتاقانها از ترکیب فلزهای مختلف مانند مس، سرب، گالیوم، آلومینیوم و ... ساخته میشود و باید در مقابل ضربه، حرارت و تنشهای مختلف مقاوم باشد. یاتاقانها از مواد یاتاقانی با لایههای مختلف ساخته میشوند و تعداد این لایهها نسبت به وزن موتور متفاوت است.
محل استفاده یاتاقان در خودرو روی میل لنگ و دسته شاتون میباشد و به چرخش راحت میل لنگ و دسته شاتون کمک میکند. در صنعت نیز یاتاقانها کاربردهای زیادی دارند. مواد یاتاقانی باید با فرمولی تهیه شود که در عین سخت و محکم بودن نرمی خاصی نیز داشته باشد تا بتواند برای میل لنگ در خودرو نقش ضربه گیر را ایفا کنند.
برای اینکه خودرو بتواند حرکت کند نیاز است تا میل لنگ حرکت چرخشی داشته باشد. عمل چرخش میل لنگ نیز زمانی ایجاد میشود که بالای بیستون انفجار انجام شود. زمانی که انفجار انجام میشود پیستون به سمت پایین پرتاب میشود و نیروی آن توسط دسته شاتون به میل لنگ منتقل میشود و باعث چرخیدن آن میشود. یاتاقانها هم بر روی میل لنگ و هم روی شاتون وجود دارند. بین هریک از بلوکهای سیلندرخودرو یک یاتاقان وجود دارد و هر یک از دسته شاتونها نیز دارای یک یاتاقان میباشند.
یاتاقان باعث میشود که میل لنگ بتواند حول محور خودش گردش کند و همچنین یاتاقانهایی که روی شاتون قرار دارند باعث میشوند که نیروی دسته شاتون به انرژی چرخشی تبدیل شود و میل لنگ به دور خود بچرخد.
وظیفههای یاتاقانها در همه خودروها تقریباً مشابه است و وظایف ثابتی را دارند که در زیر برای شما بیان میکنیم:
• یکی از وظایف یاتاقانها کاهش اصطکاک بین شاتون و میل لنگ است. همچنین از برخورد و ضربه بین آنها و خوردگی احتمالی جلوگیری میکند.
• اگر یاتاقان خراب شود ممکن است که پیستون به میل لنگ برخورد کند پس یکی دیگر از وظایف یاتاقانها جلوگیری از برخورد پیستون با میل لنگ و ایجاد آسیب یا ضربه به آنها است.
• تنظیم فاصله و لقی میل لنگ و شاتون ها.
• تضمین حرکت چرخشی روان میلنگ و بالا و پایین شدن راحت و روان شاتونها
یاتاقانهای ثابت در خودرو بر روی میل لنگ و بین بلوکهای سیلندر قرار دارند و لقی میل لنگ را نسبت به بلوک سیلندر و پیستون تنظیم میکنند. این یاتاقانها از دو نیم دایره تشکیل میشوند و یک نیم دایره به دیواره بلوک سیلندر بسته میشود و نیم دایره دیگر از زیر دور میل لنگ قرار گرفته و با پیچ و مهره دو نیم دایره به هم متصل و محکم میشوند.
در خودروهای رایج که همگی چهار سیلندر هستند ۵ عدد یاتاقان ثابت وجود دارد که میل لنگ را نگه میدارند. یاتاقانهای ثابت را معمولاً سوراخ دار میسازند و در فاصله بین سوراخها نیز شیارهایی وجود دارد. روغن موتور در زمان کار از این سوراخها عبور کرده و به روانتر شدن حرکت میل لنگ کمک میکند. از شیارهای روی یاتاقان نیز روغن جاری شده و همواره سوراخها را تغذیه میکند.
یاتاقانهای متحرک همان یاتاقانهایی هستند که بین شاتون و میل لنگ قرار دارند. این یاتاقانها لقی که بین شاتون و میل لنگ وجود دارد را تنظیم میکنند. این یاتاقانها سوراخ دار نیستند و فقط شیارهای روی آنها وجود دارد.
یاتاقانهای متحرک طوری ساخته میشوند که میلنگ بتواند در آن آزادانه حرکت کند و حرکت رفت و برگشت پیستون را به حرکت چرخشی تبدیل کند این یاتاقانها نیز مانند یاتاقانهای ثابت از دو نیم دایره تشکیل شدهاند که یک نیم دایره به روی شاتون قرار دارد و نیم دایره دیگر از زیر دور میل لنگ قرار گرفته و به نیم دایره دیگر پیچ و مهره میشود.
لازم به توضیح است که یاتاقانها چه ثابت و چه متحرک هر دو از میل لنگ قطورتر هستند و فضای خالی موجود را روغن پر میکند و به ضربه گیری یاتاقان کمک میکند. قطر یاتاقانها نیز به صورت استاندارد به نسبت قطر میل لنگ مشخص میشود. در صورتی که میل لنگ دچار مشکل شود و تراشکاری روی آن صورت بگیرد به دلیل تغییر قطر آن یاتاقانهای قبلی دیگر قابل استفاده نیست و باید یاتاقان جدید با قطر کمتر استفاده شود. قطر یاتاقان به صورت یک کد یا عدد روی دیواره آن نوشته میشود.
یاتاقان زدن یک اصطلاح است که عموم مردم با آن آشنا هستند. این اصطلاح به این معنی است که یاتاقان دچار عیب و ایرادی شده است. همانطور که گفته شد یاتاقان در خودرو باعث میشود که قسمتهای چرخان مختلف آن روان بچرخند و از اصطکاک بین فلزات چرخشی جلوگیری میکند.
اگر یاتاقانها به هر دلیلی دچار مشکل شوند عملکرد موتور دچار اختلال میشود و به سرعت خود را نشان میدهد. در این مواقع از اصطلاح یاتاقان زدن استفاده میشود. اگر یاتاقان خودرویی دچار مشکل شود دیگر نباید مورد استفاده قرار گیرد و خودرو را باید به نزدیکترین تعمیرگاه برده در صورت استفاده از این خودرو شدت خسارت میل لنگ یا قسمتهای مرتبط دیگر زیادتر شده و هزینه تعمیر آن نیز بیشتر میشود. در مواردی هم باعث شکستن پوسته سیلندر میشود و باید سیلندر تعویض شود.
روغن خودرو مانند خون در بدن انسان میباشد. در صورتی که روغن خودرو را در زمان مناسب تعویض نکنید روغن کثیف شده یا لغزنده بودن خود را از دست میدهد و در نتیجه چرخش قطعات چرخنده موتور روان انجام نمیشود و باعث ایجاد فشار روی یاتاقانها میشود یا به علت کثیف بودن بیش از حد روغن، روغن به سطح یاتاقانها نمیرسد و باعث ایجاد مشکل میشود.
در صورتی که فیلتر روغن در زمان مقرر تعویض نشود ممکن است که رسوبات در روغن خودرو زیاد شده و باعث شود که عمل پمپ روغن به درستی صورت نگیرد و این عامل باعث ایجاد مشکل میشود.
اگر به هر دلیلی آب خنک کننده سیلندر خودرو با روغن ترکیب شود در لغزندگی روغن اختلال ایجاد میشود و ممکن است باعث ایجاد مشکل در یاتاقانها شود این مشکل گاهی به دلیل نقص در واشر سرسیلندر ایجاد میشود.
اگر پمپ روغن خودرو به هر دلیلی روغن مورد نیاز موتورو یاتاقانها را پمپاژ نکند روغن روی یاتاقانها کم شده و باعث ایجاد مشکل میشود.
استفاده از روغنهای بی کیفیت و ارزان یا روغن که مناسب خودرو نباشد نیز باعث ایجاد مشکل میشود.
• اگر در هنگام روشن کردن خودرو یا هنگام رانندگی صدای تق تق یا صدای برخورد دو فلز به یکدیگر شنیده شد احتمالا یاتاقان خودرو مشکل دارد و باید سریعاً به مکانیک مراجعه کنید.
• اگر در هنگام روشن کردن خودرو صدای غیر عادی از موتور خودرو شنیده شد و خودرو روشن نشد احتمال خرابی یاتاقان وجود دارد این مشکل ممکن است در هنگام رانندگی نیز رخ دهد و ماشین خاموش شده و دیگر روشن نشود.
• روشن شدن چراغ موتور در خودروهایی که دارای این چراغ هستند نیز میتواند نشانه خرابی یاتاقانها باشد.
در صورتی که خودرو را روشن کردید یا در هنگام رانندگی متوجه شدید که چراغ روغن روشن شده است به سرعت خودرو را خاموش کرده و به تعمیرگاه مراجعه کنید. زیرا احتمالا پمپ روغن دچار مشکل شده و ممکن است به موتور آسیب جدی وارد شود.
• هنگامی که کارکرد موتور بیش از ۱۰۰ هزار کیلومتر میشود معمولاً قطعات خودرو فرسوده میشود این فرسودگی شامل یاتاقانها نیز میشود. اگرچه شما روغن موتور را در زمانهای مقرر تعویض کرده اید و سرویسهای لازم انجام شده است، اما فرسودگی قطعات اجتناب ناپذیر است.
• رانندگی غیر اصولی میتواند باعث ایجاد مشکل برای خودرو و یاتاقانها شود در صورتی که خودرو را با سرعت بیش از حد توان برانید ممکن است یاتاقانها توان تحمل این فشار را نداشته و دچار مشکل شوند. پس از رانندگی غیر ایمن و هیجانی جداً خودداری کنید.