آموزش آنلاین در بوته نقد «بازخورد» هفدهم

دوماهنامه «بازخورد» در شماره هفدهم به موضوع آموزش آنلاین می‌پردازد و با پرهیز از دوقطبی خوب‌انگاری یا بدانگاری مطلق این امر، به دنبال بدیلی جدید در این حوزه است.

به گزارش مجله خبری نگار،سرمقاله این شماره از بازخورد با عنوان شکاف دیجیتال در آموزش آنلاین ضمن اشاره به کاربرد و استفاده از آموزش آنلاین از دهه‌ها قبل مشکلات این شیوه آموزشی را به طور کلی و به طور خاص در ایران بررسی می‌کند. از نظر نویسنده نبود زیرساخت‌های فنی و نرم‌افزاری آموزش آنلاین، نبود دسترسی سریع و صحیح همه مردم به اینترنت باکیفیت، و همچنین نبود زیرساخت‌های اجتماعی، از جمله مشکلات عمده آموزش آنلاین در کشور ماست.

بازخورد بعد از این سرمقاله و اخبار کوتاه مخاطب را به آموزش آنلاین: اثبات توانایی در دوران همه‌گیری، چالش مسیر آینده نوشته پوریا ناظمی راهنمایی می‌کند. ناظمی ابتدا شرایط کرونایی یک سال گذشته و تغییرات ناشی از آن در عرصه‌های مختلف زندگی را مطرح و با اشاره به همه‌گیری قرن گذشته یعنی همه‌گیری انفلونزای اسپانیایی (۱۹۱۸ تا ۱۹۱۹) و مقایسه آمار ابتلای این دو بیماری (ابتلای ۵۰۰ میلیون نفر به انفلونزای اسپانیایی و جمعیت حدود ۱۲۰ میلیون نفری مبتلا به کرونا) میان مردم نتیجه می‌گیرد: مقایسه این دو عدد نشان می‌دهد در این بین اتفاقی غیرعادی رخ داده است که مانع شیوع کووید-۱۹ در عددی قابل مقایسه با آنفلونزای اسپانیایی شده است...به نظر می رسد یکی از مولفه های اصلی اینترنت است (ص. ۸).

وی در ادامه به بحث آموزش از راه دور و تجربه دیگر ایران در این زمینه در ماه‌های موشک‌باران تهران (سال ۶۶) اشاره می‌کند که در آن زمان عمده بار آموزش بر عهده صداوسیما بود، اما این شیوه به دلیل این که تعاملی نیست شاید امروزه فرصت مناسبی برای آموزش نباشد. ناظمی سپس به انواع عرصه ها برای آموزش آنلاین و مشکلات آنها در ایران می‌پردازد.

مورد مهم بعدی که  به خصوص در کشورهایی مانند ایران باید به آن توجه شود، شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی و نیز شکاف دیجیتال است. در ماه‌های اخیر، بارها گزارش شد که دانش‌آموزان یا خانواده‌هایشان به دلیل مشکلات مالی امکان تهیه ابزارهای لازم مانند گوشی هوشمند، تبلت یا رایانه شخصی را برای استفاده از امکانات آموزش آنلاین نداشته‌اند. (ص. ۱۱)

بابک سلطانی در مقاله نظارت و خصوصی‌سازی آموزش به بهانه همه‌گیری کرونا با اشاره به سردرگمی و بی‌نظمی در آموزش بعد از اعلام رسمی همه‌گیری در کشور در اسفند ۹۸ با استناد به گزارش ایران در مسیر هوشمندی (وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، پاییز ۹۹) می‌نویسد: این گزارش گرچه تلاش می‌کند تصویری امیدوارکننده از وضعیت اینترنت در ایران ترسیم کند، لاجرم نشان می‌دهد اتصال اینترنت در ایران بسته به موقعیت جغرافیایی و فناوری ارتباطی می‌تواند غیرقابل اتکا باشد. (ص. ۱۵) وی همچنین به مصائب آموزگاران برای انجام وظیفه آموزش آنلاین می‌پردازد و می‌نویسد: آموزش برای دبیران از شکل شغلی که زمانی مشخص از روز را اشغال کند درآمده و به فعالیتی در تمام طول روز بدل شده است چرا که دانش آموزان در تمام طول شبانه‌روز در ارتباط پیوسته با آن‌ها هستند (ص. ۱۸)

شبکه شاد و غیبت ۲۴ درصد دانش‌اموزان

الیاس براهویی‌نژاد در مقاله آموزش آنلاین بر بستر آفلاین خوب و بد شبکه شاد، اپلیکیشنی که وزارت آموزش و پرورش برای آموزش راه انداخت، را بررسی کرده است و با استناد به گفته‌های سیدحسن الحسینی، مشاور وزیر آموزش و پرورش و مسئول شبکه شاد، می‌نویسد که آمار کسانی که در این برنامه احراز هویت شده اند ۱۱ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر است. بر اساس گفته های او جمیعت دانش آموزی ایران ۱۴ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر است و سه و نیم میلیون دانش آموز از آموزش مجازی محروم اند.

این رقم معادل ۲۴ درصد دانش‌آموزان است و نشان می‌دهد از هر چهار دانش‌آموز ایرانی یکی از آموزش مجازی بازمانده است. 

آموزش مجازی ارتباطات نوشته فاطمه ملک‌پائین به وضعیت آموزش آنلاین در رشته های مرتبط مانند ارتباطات می‌پردازد و مشکل بزرگ آموزش آنلاین ترجمه مطلبی از جاستین رایش رئیس آزمایشگاه نظام‌های تدریس در دانشگاه ام ای تی برگردان فرشاد متین است.

آموزش جهانی پس از کووید-۱۹ بر اساس آمار پیمایش جهانی سازمان‌های یونسکو و یونیسف به ترجمه و تلخیص کیوان ابوذر مقاله دیگر این شماره بازخورد است که به وضعیت آموزش آنلاین در کشورهای مختلف می‌پردازد.

در مقیاس جهانی، دست‌کم ۳۱ درصد دانش‌آموزان به مقاطع ابتدایی تا آخر دبیرستان، به دلیل نبود سیاست‌های حمایت از آموزش راه دور و دیجیتالی رسانه‌ای یا محدودیت دسترسی خانوارها به وسایل دیجیتالی و رسانه‌ها، از امکانات آموزش راه دور محرومند. در این بین کشورهای آفریقای شرقی و جنوبی با حداقل دسترسی ۴۹ درصدی، بالاترین و کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب، با حداقل دسترسی ۹ درصدی، پایین ترین نرخ محرومیت را دارند (ص. ۳۵)

این گزارش نسبتا مفصل به بخش‌های مختلف آموزش از آموزش عمومی در مدارس تا آموزش دانشگاهی در کشورهای مختلف نیز اشاره می‌کند و نتیجه همه‌گیری فعلی را تشدید نابرابری‌های آموزشی می‌داند.

کسب و کار آموزش آنلاین در جهان مطلب ترجمه دیگری از مسعود لطفی است که به استفاده از فناوری‌های آموزشی و گردش اقتصادی آنها در سراسر جهان می‌پردازد.

یک فیلسوف و یک نویسنده؛ اندرو فینبرگ و اچ‌.جی ولز

پرونده شخصیت‌های علمی این شماره به اندرو فینبرگ (Andrew Feenberg ) (متولد ۱۹۴۳) فیلسوف آمریکایی و از نمایندگان نظریه انتقادی در دوره حاضر اختصاص دارد. مناقشه بر سر آموزش آنلاین و آینده دانشگاه نیز مقاله‌ای از فینبرگ است که به قلم صالح نجفی مترجم نام‌آشنا جامه زبان فارسی را بر خود دیده است.

کار آکادمیک، رسانه‌های دیجیتال و سرمایه‌داری نوشته توماس آلمر مدرس دانشگاه ادینبورگ اسکاتلند و پژوهشگر حوزه اقتصاد سیاسی به ترجمه نوید نزهت به وضعیت آموزش و کارهای دانشگاهی در دوران کرونا و استفاده از فناوری ارتباطات می‌پردازد.

اچ جی ولز (H. G. Wells) نویسنده انگلیسی داستان‌های علمی‌تخیلی نیز نویسنده‌ای است که در این شماره خواننده با آن آشنا می‌شود. پیامد غریب پیشرفت به قلم مایکل سایو و ترجمه فرید دبیرمقدم گزارشی کلی از آثار اچ جی ولز و مهم‌ترین مولفه‌های این داستان‌ها به دست می‌دهد.

از جایگاه حقیقت یا دروغ نیز گزارشی از فیلم‌های روزنامه نگاری در تاریخ سینمای به قلم نیوشا ستاری است که به مهم ترین فیلم های سینمایی در زمینه روزنامه نگاری می‌پردازد. بازدید آنلاین از موزه های ایران به قلم فرزانه قبادی، گزارشی از مجله ساینتیفیک امریکن همچنین چپ چین ارتش یک نفره آخرین مطالب این شماره بازخورد هستند.

بازخورد هفدهم (آذر و دی ۹۹) را به صورت فیزیکی و مجازی قابل تهیه است.

منبع: ایرنا