وقتی بازی دیجیتال، تبدیل به درس و شغل می‌شود

به گزارش مجله خبری نگار،، بازی‌های ویدئویی حالا دیگر فقط یک سرگرمی برای نوجوانان نیستند. طبق آمار، حدود ۷۵ درصد نوجوانان ایرانی به طور فعال درگیر این بازی‌ها هستند؛ بیشتر از طریق گوشی‌های هوشمند که دسترسی آسان‌تری دارند. این روند تنها مختص ایران نیست و در کشور‌های مختلف، استفاده گسترده از بازی‌های آنلاین چندنفره، به‌ویژه پس از دوران همه‌گیری کرونا، به امری رایج تبدیل شده است. نوجوانان حالا بسیاری از دوستی‌های خود را نه در کوچه و خیابان بلکه در فضای بازی‌های آنلاین شکل می‌دهند. همین مسئله باعث شده است که حضور آنها در فضای دیجیتال دیگر یک موضوع حاشیه‌ای نباشد، بلکه به بخشی جدی از زندگی آنها تبدیل شود؛ موضوعی که جنبه‌های گوناگون زندگی نوجوانان را تحت تأثیر قرار داده است.

در کنار جنبه‌های اجتماعی، دنیای دیجیتال بر سبک زندگی، الگو‌های رفتاری و حتی مسیر‌های آینده نوجوانان تأثیر گذاشته است. بازی‌های ویدئویی و دیگر بستر‌های دیجیتال نه‌تنها اوقات فراغت نوجوانان را پر کرده‌اند بلکه به تدریج وارد حیطه‌هایی مثل آموزش و حتی درآمدزایی شده‌اند. نوجوانان در این فضاها، با مفاهیمی، چون هویت دیجیتال، قهرمان‌سازی، یادگیری غیررسمی و کسب درآمد از راه‌های خلاقانه آشنا می‌شوند. این تحولات سریع و پیچیده، پژوهشگران را بر آن داشته تا نقش واقعی این فضا‌ها را در زندگی نوجوان امروز بررسی کنند؛ نقشی که از سطح تفریح فراتر رفته و به شکلی جدی، مسیر‌های یادگیری و اقتصادی آنها را بازتعریف می‌کند.

در همین راستا، احمد مهرشاد، استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان، به همراه دو پژوهشگر دیگر از همین دانشگاه، مطالعه‌ای را انجام داده‌اند تا دقیق‌تر به درهم‌تنیدگی نوجوانان با داده‌های دیجیتال بپردازند.

در این پژوهش، تمرکز بر این بوده که نوجوانان چگونه از طریق بازی‌های دیجیتال و بستر‌های داده‌محور، هم یاد می‌گیرند و هم مسیر‌هایی برای درآمدزایی پیدا می‌کنند. محققان با نگاهی متفاوت، این ارتباط نوجوانان با داده‌های دیجیتال را نه صرفاً به عنوان یک رفتار مصرفی، بلکه به‌مثابه نوعی زیست جدید بررسی کرده‌اند.

برای انجام این پژوهش، محققان از روشی به نام «قوم‌نگاری» استفاده کرده‌اند؛ روشی که با مشاهده، مصاحبه و تحلیل تجربه‌های زیسته افراد انجام می‌شود. در این پژوهش، ۱۰ نوجوان ۱۱ تا ۱۹ ساله و همچنین دو نفر از والدین آنها مورد مطالعه قرار گرفتند. مصاحبه‌ها به شکل کارگاهی و تعاملی انجام شد و تمرکز اصلی روی این بود که نوجوانان چگونه با فضای دیجیتال درگیر می‌شوند، چه چیز‌هایی می‌آموزند، و چطور به دنبال کسب درآمد می‌روند. همچنین، محققان تلاش کردند تا نشان دهند نوجوانان در برخورد با داده‌های دیجیتال چگونه مرز‌هایی برای هویت و فعالیت‌های خود ترسیم می‌کنند.

نتایج پژوهش نشان می‌دهند نوجوانان امروزی در مسیر یادگیری، دیگر به سبک‌های سنتی مانند حفظ کردن یا اتکا به معلم علاقه‌مند نیستند. آنها بیشتر به استفاده از ابزار‌های دیجیتال و داده‌محور برای یادگیری تمایل دارند. نوجوانان از طریق بازی‌ها و فضای دیجیتال، با اطلاعات و آموزش‌هایی آشنا می‌شوند که فراتر از ذهن و حافظه آنهاست. مرز میان «معلم» و «دانش‌آموز» نیز در این فضا کمرنگ شده و یادگیری به شکل تعاملی و خلاقانه‌تری اتفاق می‌افتد.

از سوی دیگر، نوجوانان در این زیست دیجیتال به فرصت‌هایی برای درآمدزایی نیز دست یافته‌اند. آنها با شناخت دقیق‌تر از بستر‌های دیجیتال و بازی‌ها، روش‌هایی پیدا می‌کنند تا از علایق و مهارت‌های خود کسب درآمد کنند. برخی نوجوانان حتی مسیر زندگی و آموزش خود را تغییر می‌دهند تا به هدف درآمدزایی در فضای دیجیتال برسند؛ برای مثال، تولید محتوای آموزشی یا شرکت در رقابت‌های درون‌بازی، تنها بخشی از این فعالیت‌هاست.

یافته‌های این پژوهش حاکی از آن هستند که نوجوانان به تدریج در حال بازتعریف هویت دیجیتال خود هستند. آنها نه‌تنها از ابزار‌های دیجیتال استفاده می‌کنند بلکه آنها را در زندگی روزمره خود نهادینه کرده‌اند. این فضا‌ها برای نوجوانان تبدیل به بستری برای آزمون، یادگیری، ساخت هویت و حتی تجربه اقتصادی شده‌اند.

نوجوان در تعامل دائم با داده‌ها، مسیر‌های شخصی و خاصی برای خود می‌سازد. به بیان دیگر، هر نوجوان در مواجهه با فضای دیجیتال، یک مسیر منحصر‌به‌فرد را تجربه می‌کند.

این تحقیق که نتایج آن در فصلنامه «جامعه‌شناسی کاربردی» متعلق به دانشگاه اصفهان منتشر شده‌اند، همچنین تأکید می‌کند که تعامل نوجوانان با داده‌های دیجیتال محدود به دو حوزه آموزش و درآمدزایی نیست. بلکه این ارتباط می‌تواند الگو‌های ارزشی، انتخاب‌های شغلی، شیوه‌های ارتباطی و بسیاری دیگر از ابعاد زندگی آنها را تحت تأثیر قرار دهد.

بر این اساس، زیست دیجیتال نوجوان، یک ساختار پیچیده و چندبعدی است که هم‌زمان با رشد فناوری و گسترش فضای مجازی، روزبه‌روز شکل پیچیده‌تری به خود می‌گیرد و برای درک دقیق‌تر این پدیده، مطالعات بیشتری در حوزه‌های مختلف لازم است.