علائم و روش‌های درمان و تشخیص آسیت شکمی چیست؟

به گزارش مجله خبری نگاراین عارضه معمولا باعث بروز حالت تهوع، خستگی، نفس نفس زدن و احساس پر بودن بیش از حد در فرد می‌شود و ورم شکم و افزایش وزن ناشی از آن از جمله علائم دیگر این بیماری هستند.

آسیت شکمی چیست؟

آسیت شکمی نوعی عارضه است که در اثر تجمع مایعات در شکم، در ناحیه بین دو لایه غشایی (حفره صفاقی) ایجاد می‌شود. این عارضه به ورم شکم منجر می‌شود که معمولا طی چند هفته (گاهی چند روز) رخ می‌دهد.

صفاق به کیسه‌ای در شکم گفته می‌شود که اندام‌های بدن در آن قرار گرفته و معمولا مقدار کمی مایعات در حفره آن وجود دارد.

بیماری کبدی شایع‌ترین علت بروز آسیت شکمی است، از دلایل دیگر آن می‌توان به سرطان و نارسایی قلبی اشاره کرد.

علت آسیت شکمی

بیماری‌های زمینه‌ای متعدد می‌توانند باعث بروز آسیت شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به سل، بیماری کلیوی، پانکراتیت و کم کاری تیروئید اشاره کرد. با این حال دلیل اصلی این عارضه معمولا نارسایی قلبی، سیروز کبدی یا سرطان می‌باشد.

در صورتی که سرطان روی موارد زیر اثر بگذارد ممکن است باعث بروز آسیت شود:

صفاق

کبد

سیستم لنفاوی

تخمدان‌ها

پستان

روده

معده

لوزالمعده

ریه

رحم

علائم آسیت شکمی

آسیت اغلب با درد همراه است، از دیگر نشانه‌های این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

حالت تهوع

گرسنگی کمتر از حد معمول

خستگی

نفس نفس زدن

احساس ادرار ناگهانی و یبوست

احتباس مایعات باعث فشار روی سایر اندام‌های داخلی شده و اغلب به ناراحتی فرد منجر می‌شود. همچنین ممکن است باعث نفخ شکم، درد شکم و کمر درد شود و نشستن و حرکت فرد را دچار مشکل کند.

درمان آسیت شکمی

شیوه درمان آسیت شکمی تا حد زیادی به عامل ایجاد آن بستگی دارد، به عنوان مثال:

در صورتی که سیروز کبدی باعث بروز آسیت شده باشد احتمالا مصرف قرص‌های دیورتیک و کاهش مصرف نمک به درمان آن کمک می‌کند. دارو‌های دیورتیک باعث دفع بیشتر ادرار شده و از احتباس مایعات جلوگیری می‌کنند. این رویکرد در بسیاری از موارد اثر بخش است، اما برخی انواع آسیت در برابر دیورتیک‌ها مقاوم می‌باشند.

در موارد شدید ممکن است پیوند کبد بهترین گزینه باشد. سایر روش‌های درمانی عبارتند از:

۱. پاراسنتز

در مواردی که آسیت به دارو‌ها مقاوم شده یا مقدار قابل توجهی مایعات در ناحیه شکمی وجود داشته باشد می‌توان از تکنیک پاراسنتز استفاده کرد. در این روش پزشک سوزنی داخل شکم فرد فرو برده و مایعات اضافه آن را تخلیه می‌کند.

هدف از پاراسنتز کاهش فشار شکمی است به طوری که فرد احساس ناراحتی کمتری داشته باشد. در برخی موارد ۵ لیتر آب در ناحیه شکمی فرد جمع می‌شود، حتی در موارد شدیدتر پزشکان ۱۰ لیتر مایع از شکم فرد تخلیه کرده‌اند.

۲. شانت

در صورتی که سرطان علت بروز آسیت باشد پزشکان احتمالا از یک لوله یا شانت برای انتقال مایعات از شکم به داخل جریان خون استفاده می‌کنند، به این صورت که پزشک سوزنی را وارد ورید گردن کرده و شانت را در امتداد دیواره قفسه سینه قرار می‌دهد. شانت حفره شکم را به گردن وصل می‌کند تا مایع از طریق آن وارد جریان خون شود.

۳. شیمی درمانی

شیمی درمانی تکنیکی است که معمولا برای کاهش شدت بیماری سرطان یا کنترل آن استفاده می‌شود و می‌تواند از طریق لوله وارد شکم شده و در برخی موارد تجمع مایعات در این ناحیه را متوقف کند. متاسفانه شواهد کافی برای اثبات مفید بودن این روش وجود ندارد.

تشخیص آسیت شکمی

بیماری‌های زمینه‌ای که باعث بروز آسیت می‌شوند اغلب بیماری‌های جدی هستند که می‌توانند طول عمر بیمار را کاهش دهند، به همین دلیل تشخیص به موقع آسیت شکمی اهمیت زیادی دارد.

اولین روش تشخیص این عارضه معاینه شکم است، زیرا فرم شکم معمولا نشان می‌دهد مایعات در این ناحیه تجمع یافته یا خیر. برای این منظور پزشک شکم فرد را در حالت ایستاده و خوابیده بررسی می‌کند.

ارزیابی پیشرفت آسیت با اندازه گیری منظم دور شکم و نظارت بر وزن امکان پذیر است، زیرا نوسانات وزن ناشی از تغییرات مایع شکمی بسیار سریع‌تر از نوسانات وزن مرتبط با چربی‌های بدن رخ می‌دهد.

بعد از این که پزشک از تجمع مایعات در شکم اطمینان حاصل کرد، برای تشخیص علت این عارضه به آزمایش‌های بیشتری نیاز خواهد داشت، از جمله:

آزمایش‌های خون: این آزمایش‌ها معمولا برای بررسی عملکرد کبد و کلیه تجویز می‌شوند. در صورت تایید سیروز کبدی از یک سری آزمایش‌های دیگر برای یافتن علت آن استفاده می‌شود که شامل آزمایش‌های آنتی بادی برای هپاتیت B و C می‌باشد.

تجزیه و تحلیل نمونه مایع: نمونه مایع شکم برای یافتن سلول‌های سرطانی یا عفونت را مورد بررسی قرار می‌گیرد، پزشک برای این منظور مقداری از مایعات داخل شکم را با سرنگ خارج کرده و برای بررسی به آزمایشگاه می‌فرستد.

سونوگرافی شکم: سونوگرافی برای شناسایی علت زمینه‌ای آسیت شکمی مفید است و نشان می‌دهد که فرد به سرطان مبتلا شده و آیا سرطان به کبد رسیده یا خیر.

اگر سونوگرافی علت آسیت را مشخص نکند پزشک ممکن است‌ام آر آی پیشنهاد کند. اشعه ایکس ابزار تصویر برداری تشخیصی بسیار مفیدی است که می‌تواند تجمع مایعات در ریه ها، پیشرفت سرطان به ریه یا نارسایی قلبی را مشخص کند.

خلاصه

وضعیت بیماری که از آسیت شکمی رنج می‌برد تا حد زیادی به بیماری زمینه‌ای عامل آن بستگی دارد. اگرچه علائم آسیت را می‌توان کنترل کرده یا کاهش داد، اما این عامل زمینه‌ای است که نتایج نهایی را تعیین می‌کند.

به عنوان مثال در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای سیروز کبدی و همچنین نوعی از آسیت که در برابر دیورتیک‌ها مقاوم است وجود ندارد. استفاده از پاراسنتز و شانت (بدون پیوند کبد) نیز اگرچه کیفیت زندگی فرد را بهبود می‌بخشند، اما به نظر نمی‌رسد امید به زندگی بیمار را تا حد قابل توجهی افزایش دهند. 

منبع: سومیتا