«سرزمین شعر» یا دورهمی کسالت بار؟

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: آخرین روز‌های زمستان ۱۴۰۲ بود که شبکه چهار سیما، برنامه تازه‌ای را در جدول پخش خود قرار داد؛ برنامه‌ای به نام «سرزمین شعر» به تهیه‌کنندگی علی زارعان که گفته می‌شود اولین رقابت تخصصی در حوزه شعر است. این برنامه در ۲۶ قسمت ۷۰ دقیقه‌ای هر شب ساعت ۲۲:۳۰ پخش می‌شود و در طول ۲۶ قسمت برنامه ۶۴ شاعر در هشت گروه به رقابت با یکدیگر می‌پردازند تا سرانجام با رأی و نظر داوران برنامه، شاعرِ شاعران انتخاب شود.

ناصر فیض، علیرضا قزوه، علی‌محمد مؤدب و محمدکاظم کاظمی چهار داور «سرزمین شعر» هستند و اجرای برنامه را محمدمهدی سیار، شاعر و ترانه‌سرا به عهده دارد. به بهانه پخش «سرزمین شعر» که می‌توان آن را تنها برنامه حال حاضر تلویزیون در زمینه شعر و ادبیات دانست، نکات مثبت و منفی این برنامه را برشمرده‌ایم و پیشنهاد‌هایی به سازندگان آن داده‌ایم که امیدواریم راهگشای فصل‌های تازه «سرزمین شعر» باشد.

رقابت ۸ گروه به سرگروهی یک شاعر

هشت گروه شرکت‌کننده در رقابت «سرزمین شعر» یک سرگروهِ شاعر دارند: مصطفی محدثی خراسانی، محمود اکرامی‌فر، فریبا یوسفی، افسانه غیاث‌وند، اسماعیل امینی، علی داوودی، نغمه مستشار نظامی و محمود حبیبی کسبی. انتخاب ۶۴ شرکت‌کننده «سرزمین شعر» به عهده این هشت سرگروه بوده‌است. رقابت این شاعران از این قرار است که در مرحله اول از هر گروه هشت‌نفره، یک نفر شعرش را می‌خواند و داوران از ۱ تا ۱۰۰ به او امتیاز می‌دهند و در پایان ۴ نفر از ۸ نفر به مرحله بعد می‌رود. این روال تا زمانی که تعداد منتخب‌ها به ۳۲ نفر برسد ادامه دارد. در مرحله دوم، ۴ شاعر شعر خود را می‌خوانند و از میان آن‌ها دو نفر به مرحله نیمه‌نهایی می‌روند و بعد از این، رقابت در مرحله نهایی آغاز می‌شود. در پایان، شاعرِ شاعران یا شاعری که از بقیه شاعرتر است، معرفی می‌شود. در کنار رأی و نظر داوران، مردم هم می‌توانند به شاعر موردعلاقه خود از طریق شماره پیامک برنامه رأی بدهند و شاعر مردمی را انتخاب کنند.

توجه به چهارگوشه ایران در انتخاب شاعران

تقریباً می‌توان گفت از چهارگوشه ایران، شاعرانی در «سرزمین شعر» حضور دارند؛ خراسان، اصفهان، فارس، آذربایجان و... این نقطه قوت برنامه است. خوشبختانه این برنامه تنها به شاعران مرکزنشین توجه نداشته‌است. نکته مثبت دیگر «سرزمین شعر» تنوع مضامین شعری آن است؛ از مضمون عاشقانه گرفته تا مضامین اعتقادی، مذهبی و اجتماعی. محمدکاظم کاظمی، از داوران برنامه در این‌باره در صفحه شخصی‌اش نوشته‌است: «تلاش تهیه‌کننده و نیز داوران و سرگروه‌ها بر این بود که تا حد مقدورات رسانه، دایره محتوایی شعر‌ها گسترده باشد». از دیگر نکات مثبت «سرزمین شعر» داوری شعرهاست. داوران برنامه سعی می‌کنند بهترین و باکیفیت‌ترین اشعار را انتخاب کنند. محمدکاظم کاظمی، شاعر افغانستانی که با پوشش محلی کشور خود در برنامه حضور دارد، درباره داوری‌ها هم نوشته‌است: «سعی کردیم در داوری کیفیت شعر‌ها ملاک انتخاب باشد، نه موضوع آن‌ها. البته در تشخیص کیفیت، طبیعتاً تفاوت پسند و سلیقه شعری در بین داوران وجود داشت و این لازم است تا شعر‌هایی با سبک‌های گوناگون و شاعرانی با سلایق مختلف از نظر نیفتند». از دیگر نکات مثبت «سرزمین شعر» می‌توان به حضور شاعرانی از کشور‌های فارسی‌زبان مانند افغانستان اشاره کرد.

از آواز بی‌روحِ افتخاری تا جای خالی استعداد‌های شعری

در طول هر قسمت از این برنامه، علیرضا افتخاری، خواننده پیش‌کسوت در کنار داوران و مجری «سرزمین شعر» به اجرای آوازی بیت یا ابیاتی از اشعار اجراشده می‌پردازد که به گفته تهیه‌کننده برنامه به نوعی مکمل انتخاب شعر برتر در هر قسمت برنامه است؛ اما اگر بخش آوازخوانی با موسیقی همراه بود، نشاط بیشتری به برنامه می‌داد. نکته دیگر این‌که بیشتر شاعران شرکت‌کننده در «سرزمین شعر» نگاه و سلیقه نزدیک به هم دارند. در صورتی که می‌شد تنوع سلایق و چندصدایی را در برنامه بیشتر کرد. کاربری در این‌باره نوشته‌است:

«صدافسوس که این برنامه برخلاف نامش، آیینه سلایق ادبی موجود در این سرزمین نیست». هرچند در گروه خانم افسانه غیاث‌وند شاعران نوگرا حضور دارند، اما باز هم می‌توانست سهم شاعران نوگرا و نوپرداز بیشتر باشد. نکته مهم دیگر این‌که شکل برنامه شبیه برنامه‌های استعدادیابی (عصر جدید، بگو بخند، خنداننده شو و...) است، در حالی که شرکت‌کننده‌ها اساساً شاعر هستند و هرکدام حداقل یک مجموعه شعر چاپ شده دارند. بهتر بود در این برنامه فکری هم برای افرادی که ذوق شعری دارند و تازه در ابتدای راه هستند، می‌شد.

علی زارعان، تهیه‌کننده برنامه در مصاحبه‌ای گفته‌است: «ما باید فرصت شنیده و دیده‌شدن را به همه شاعران بدهیم و این برنامه نیز رسالت دیده شدن و جریان‌سازی در حوزه شعر را دنبال می‌کند». حال این‌که شاعرانی که در «سرزمین شعر» حضور دارند، از شاعران شناخته‌شده و صاحب‌اثر هستند؛ به عبارتی قبلاً شنیده و دیده شده‌اند. همچنین ساعت پخش دیرهنگام برنامه، آن هم در زمانی که دیگر شبکه‌های سیما در حال پخش مجموعه‌های نمایشی هستند، به دیده شدن «سرزمین شعر» آسیب می‌زند. در هرحال این برنامه راهی طولانی در پیش دارد تا با رفع نقاط ضعف خود، در راه اعتلای شعر و شاعری سرزمین ایران بکوشد.