مهارت‌آموزی نیروی کار؛ به حاشیه رفتن بیمه بیکاری

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-سیدمازیار شریف‌کیان: جدای از افت محیط کسب و کار، اغلب کارفرما‌ها به‌دلیل نیاز به نیروی کار ماهر، اقدام به تعدیل کارگران فاقد مهارت کرده و می‌کنند.

یکی از دلایل تعدیل نیروی کار و اخراج آن‌ها از محل کار، نداشتن مهارت‌های لازم یا عدم ارتقای آن مهارت‌ها از سوی کارگران است؛ این امر یکی از عوامل رشد مقرری‌بگیران بیمه بیکاری بوده است. در همین زمینه همسو با اصلاحاتی در قانون بیمه بیکاری، الزام مقرری‌بگیران آن به فراگرفتن آموزش‌های مهارتی می‌تواند زمینه‌ساز کاهش نرخ مقرری‌بگیران بیمه بیکاری شود.

گزارش مرکز برنامه‌ریزی و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حوزه وضعیت شاغلان کشور حاکی از این است که در بازه زمانی (سال ۱۳۹۹) تعداد ۹ میلیون و ۵۳۲ هزار نفر از شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر کشور به رسته کاری «مزد و حقوق‌بگیران بخش خصوصی» اختصاص داشته که با توجه به اشتغال حدود ۲۴ میلیون نفری در کشور، سهم بیش از ۲۸ درصدی کارگران ساده از این تعداد شاغل، بسیار بالا است.

با توجه به اینکه در حدود ۸ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از این بخش جامعه کارگران را مردان و یک میلیون و ۲۴۰ هزار نفر را نیز زنان تشکیل می‌دهند، سهم بالای مردان کارگر ساده بدون مهارت، بسیار قابل توجه و نیازمند بررسی، واکاوی و ارائه راهکار بوده و ضرورت توسعه مهارت‌آموزی در بین این قشر به خوبی دیده می‌شود.

بخشی از افزایش مقرری‌بگیران بیمه بیکاری، نداشتن مهارت است

بررسی‌ها بیانگر آن است که در سال‌های اخیر جدای عواملی مثل تورم، افزایش هزینه تولید و به طور کلی افت محیط کسب و کار، اغلب کارفرما‌ها به‌دلیل نیاز به نیروی کار ماهر، اقدام به تعدیل کارگرانی که دارای فاقد مهارت بودند، کرده و می‌کنند.

در حال حاضر با توجه به وجود حدود ۱۷۵ هزار نفر از مقرری‌بگیران بیمه بیکاری در کشورماهانه بار مالی ۱۳۰۰ میلیارد تومانی بابت بیمه بیکاری بر سازمان تامین اجتماعی تحمیل می‌شود.

براساس اعلام امور بیمه‌شدگان سازمان تأمین اجتماعی، بیمه بیکاری فقط به مشمولان قانون تأمین اجتماعی که تابع قانون کار هستند، تعلق می‌گیرد و بر این اساس برقراری بیمه بیکاری برای کسانی که تابع این قانون نیستند، موضوعیت ندارد.

مطابق تبصره ۳ ماده ۷ قانون بیمه بیکاری، دریافت مقرری بیمه بیکاری مانع از دریافت مستمری جزیی نمی‌شود. همچنین پرداخت بیمه بیکاری برای شاغلانی که به‌صورت دسته‌جمعی اخراج شده‌اند، به منظور پیشگیری از بیکاری و بررسی راهکار‌های بازگشت به کار، در مواردی که تعداد کارگران اخراجی یک کارگاه بیش از ۱۰ نفر باشد، موضوع در کمیته استانی مطرح می‌شود تا بررسی و درباره آن اظهارنظر شود و در صورت احراز سایر شرایط قانونی، برقراری بیمه این افراد بلامانع است.

نقش مهارت‌آموزی در کاهش بخش عمده‌ای از تعدیل نیرو

همواره یکی از مشکلات این افراد و کارجویان در قالب کارگران ساده، نیروی کار نیمه‌ماهر و دانش‌آموختگان دانشگاهی در یافتن شغل مناسب، نبود مهارت کافی در حوزه‌های مختلف و به عبارتی ماهر نبودن افراد در حوزه‌های تخصصی اشتغال بوده است.

از آنجایی که اصلی‌ترین بستر رشد و پیشرفت در هر زمینه‌ای بخصوص در حوزه‌های مرتبط با ارتقای شغلی نیازمند بهره‌گیری از روش‌های رشد و تعالی است، آموزش مهارت‌های فنی و تخصصی برای کارگران ساده در راستای پیشرفت کاری و جداشدن از جمع نیروی کار بدون مهارت، کسب مهارت‌های موردنیاز مرتبط با شغلی است که در آن مشغول به فعالیت هستند.

به عبارتی می‌توان گفت یکی از اصولی‌ترین و نزدیکترین مسیر‌ها در رشد و تعالی سازمانی و شغلی برای کارگران در هر سطحی از رده‌های شغلی بخصوص جمع کارگران ساده، تلاش در کسب هرچه بیشتر مهارت‌های فنی و تخصصی است که در بستر‌های آموزشگاهی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و با همکاری کارفرمایان ممکن است.

به اعتقاد متخصصان و صاحبنظران، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در جامعه کنونی حلقه مفقوده بازار کار محسوب می‌شود و یکی از عوامل مهم بیکاری بخصوص در میان دانش‌آموختگان دانشگاهی با وجود هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری‌های گزاف در حوزه تحصیلات عالیه در کشور است.

بی‌تردید نیروی انسانی ماهر و توانمند، پایدارترین و مطمئن‌ترین تکیه‌گاه رونق و شکوفایی اقتصادی در کوتاه و بلندمدت است، به همین دلیل نقش آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و مهارتی به‌عنوان یک اولویت حساس و حیاتی در تربیت نیروی انسانی متخصص و کارآفرین و نیز راهکاری مؤثر در پاسخ به نیاز‌های اشتغال و بازار و آموزش مداوم مهارت‌های لازم به شاغلان برای حفظ و توسعه اشتغال موجود و انطباق توانمندی‌های افراد با نیاز‌های جدید بازار کار و تغییرات عرصه فناوری است.

ارائه آموزش‌های مهارتی در چهارچوب مهارت‌های مورد نیاز بازار کار، بر اساس تغییرات استاندارد‌های مرتبط با اشتغال شکل می‌گیرد و در واقع کارجویان هستند که باید با کسب مهارت در حوزه موردنظر خود، زمینه جذب در بازار کار را فراهم کنند.

اجرای تبصره ۳ ماده ۹ قانون بیمه بیکاری برای مهارت‌آموزی مقرری‌بگیران آن

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان تأمین اجتماعی و سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای بر الزام مقرری‌بگیران بیکاری به آموزش مهارتی از سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و اجرای ماده ۹ قانون بیمه بیکاری در زمینه آموزش و بازآموزی بیمه‌شدگانی که به دلایل غیرارادی کار خود را از دست می‌دهند، به توافق رسیدند.
در این باره مهرداد عظیمی با اشاره به تجربیات روز کشور‌های توسعه‌یافته در حوزه‌هایی با اقتصاد و تولید، مهارت‌آموزی را به‌عنوان موضوع کلیدی و مسیر افزایش بهره‌وری نیروی کار در جریان تولید و ارائه خدمات معرفی کرد.

معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه فقط نیروی کار با بهره‌مندی از درجات بالای مهارت است که می‌تواند در قالب یک نیروی کار دارای توانایی و اثرگذار در چرخه کار، به تسهیل روند تولید کمک کند، افزود: سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور نیز براساس این تفاهمنامه متعهد شده است ضمن اجرای دوره‌های آموزشی متناسب با نیاز‌های بازار کار هر منطقه و تقاضای کارفرمایان، فهرست مقرری‌بگیرانی را که از ثبت‌نام و شرکت در دوره‌های آموزشی امتناع می‌کنند یا این دوره‌ها را ترک می‌کنند، در پایان هر ماه به ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تأمین اجتماعی ارسال کنند.

وی خاطرنشان ساخت: براساس بند ب ماده ۸ قانون بیمه بیکاری مصوب سال ۱۳۶۹، مقرری بیمه بیکاری افرادی که بدون عذر موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی خودداری کنند، قطع خواهد شد.

در این تفاهمنامه که به امضای «مهرداد عظیمی» معاون وزیر و رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای کشور، «علی حسن رعیتی‌فرد» معاون روابط کار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و میرهاشم موسوی مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی رسیده، مقرر شده است سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای دوره‌های آموزش مهارتی ویژه مقرری‌بگیران بیمه بیکاری را با هدف فراهم آوردن زمینه اشتغال مجدد آنان؛ متناسب با فرصت‌های شغلی مورد نیاز بازار کار هر منطقه و نیز تقاضای کارفرمایان برگزار کند.

براساس این گزارش، به موجب این تفاهمنامه ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان‌ها ملزم شده‌اند مقرری‌بگیران بیمه بیکاری را که حداقل ۶ ماه از مدت دریافت مقرری بیکاری آنان باقی مانده است، براساس سن، جنس، رشته تحصیلی، مهارت و شغل قبلی طبقه‌بندی کرده و متناسب با نیاز بازار کار منطقه و تقاضای کارفرمایان برای نیروی کار، برای گذراندن آموزش‌های مهارتی به سازمان فنی و حرفه‌ای معرفی کنند.

سازمان تأمین‌اجتماعی نیز براساس این تفاهمنامه متعهد شده است با اخذ مستندات هزینه‌کرد، هزینه‌های آموزش فنی و حرفه‌ای موضوع این تفاهمنامه را از محل اعتبارات بیمه بیکاری هر ۶ ماه یک بار به حساب سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای واریز کند.

با نگاه به اینکه رشد مهارت‌آموزی نیروی کار، افزایش بهره‌وری کارگران و ارتقا و رونق تولید را برای کارفرمایان و سرمایه‌گذاران به‌دنبال خواهد داشت، افزایش همکاری مهارتی بین کارفرمایان و سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در راستای تدوین و اجرای سیاست‌های آموزشی مبتنی بر توسعه مهارت نیروی کار، بخصوص در ارتباط با جمعیت بالای کارگران ساده بدون مهارت، حتماً موجبات بهبود کسب و کار، رونق تولید و رشد جایگاه سازمانی برای نیروی کار را به‌دنبال خواهد داشت.

چیستی تبصره ۳ ماده ۹ قانون بیمه بیکاری

ماده ۹ قانون بیمه بیکاری می‌گوید: کارفرمایان موظفند با هماهنگی شورا‌های اسلامی یا نمایندگان کارگران، فهرست محل‌های خالی شغل را که ایجاد می‌شوند به مراکز خدمات اشتغال اعلام کنند. محل‌های شغلی مذکور (به استثنای رده‌های شغلی کارشناسی به بالا) منحصراً توسط مراکز خدمات اشتغال و با‌معرفی بیکاران تأمین می‌شود.

تبصره ۱ - دولت مکلف است همه‌ساله از طریق سیستم بانکی و منابع اعتباری سازمان تأمین اجتماعی و با استفاده از اعتبارات قرض‌الحسنه، طرح‌های اشتغالزای مشخصی را برای اشتغال به کار بیکاران مشمول این قانون در بودجه سالانه کشور پیش‌بینی و رأساً یا از طریق شرکت‌های تعاونی یا خصوصی و با نظارت وزارت کار و امور اجتماعی به مورد اجرا گذارد.

تبصره ۲ - بیکاران مشمول این قانون در اخذ پروانه‌های کسب و کار و موافقت اصولی و تأسیس واحد‌های اقتصادی از وزارتخانه‌های صنعتی، کشاورزی و خدماتی با معرفی وزارت کار و امور اجتماعی در اولویت قرار خواهند داشت.

تبصره ۳ - سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای وزارت کار و امور اجتماعی مکلف است همزمان با اجرای قانون بیمه بیکاری، آموزش مهارت‌های مورد‌نیاز بازار کار و نیز بازآموزی و تجدید مهارت کارگران تحت پوشش بیمه بیکاری موضوع بند «ج» ماده (۷) این قانون را در مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای یا در مراکز آموزش جوار کارخانجات فراهم کند. هزینه‌های مربوط از محل اعتبارات حساب صندوق بیمه بیکاری مطابق آیین‌نامه‌ای که به پیشنهاد سازمان‌های آموزش فنی و حرفه‌ای کشور و تأمین اجتماعی تهیه و به تصویب وزرای کار و امور اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد رسید، قابل پرداخت است.

تبصره ۴ - نهضت سوادآموزی موظف است با همکاری کارفرمایان و وزارتخانه‌های ذیربط نسبت به تشکیل کلاس‌های سوادآموزی برای بیسوادان مشمول این قانون اقدام کند.