تجربه چند صدایی که باید پساانتخابات ادامه یابد

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: در آستانه برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، تلویزیون ویژه برنامه‌های مختلفی را با موضوع انتخابات تولید کرد و از شبکه‌های مختلف روی آنتن برد. در ویژه برنامه‌هایی که با ساختار مناظره تولید شده‌اند، نمایندگان طیف‌های سیاسی مختلف، نظریه‌پردازان و تحلیلگران دعوت شدند و شاهد بحث‌هایی داغ، تند و تیز، صریح و متفاوت بوده‌ایم که اتفاق خوبی در تلویزیون محسوب می‌شود. علاوه بر ویژه برنامه‌های انتخاباتی، برنامه‌های سیاسی روتین تلویزیون نیز سراغ موضوع انتخابات رفته‌اند و این برنامه‌ها هم چنین فضایی داشتند. به همین بهانه، به چهار برنامه «به اضافه یک»، «جریان»، «شیوه» و «تقاطع» که با برگزاری مناظره و دعوت از مهمانان با مواضع متضاد، گفتگو‌هایی داغ و چالشی ترتیب داده‌اند، پرداختیم.

«به اضافه یک» برای مناظره «مردم»

ویژه برنامه «به اضافه یک» با هدف جذب مردم برای مشارکت در انتخابات تولید شده است و مخاطب هدف آن، افرادی هستند که برای شرکت در انتخابات تردید دارند. این برنامه برخلاف دیگر برنامه‌های انتخاباتی که میزبان کارشناسان و چهره‌های سیاسی هستند و مناظره‌ای را میان آن‌ها برگزار می‌کنند، با حضور مردم تولید شده که جزو ویژگی‌های مثبت «به اضافه یک» است. در هر قسمت، فعالان دانشجویی با مواضع متضاد نسبت به شرکت در انتخابات مانند موضع موافق مشروط، مخالف مشروط، موافق و مخالف، به برنامه می‌آیند و درباره ابهام و سوالات‌شان در زمینه سازوکار انتخابات، تاثیر مشارکت مردمی و موضوعات مشابه صحبت می‌کنند. طرفین معمولا انتقاد‌ها و نظرات‌شان را شفاف و صریح مطرح می‌کنند که از نقاط قوت برنامه است. قرار است بحث‌های داغی در برنامه شکل بگیرد، بنابراین محمدجواد خسروی در مقام مجری تلاش می‌کند، مهمانان را به مخالفت با یکدیگر و اظهارنظر ترغیب کند. او همچنین به اندازه و به موقع در بحث مداخله می‌کند.

رو در رو با مسئولان در «تقاطع»

یکی دیگر از ویژه برنامه‌های انتخاباتی چالش‌برانگیز، «تقاطع» است که از شبکه ۴ روی آنتن می‌رود. هدف این برنامه ایجاد فضایی برای انتقاد از عملکرد شورای نگهبان در زمینه‌های مختلف و گفتگو درباره این موضوع است. دانشجویان، روزنامه‌نگاران، فعالان رسانه‌ای و اجتماعی در یک میز گرد با حضور یکی از مقامات شورای نگهبان، شرکت می‌کنند و ابهام‌ها و شبهات خود را صریح و بی‌واسطه مطرح می‌کنند. سوال درباره تاثیر برگزاری همه پرسی برای مسئله الزام رعایت حجاب، علت اصلاح نشدن و بازنگری نشدن در قانون اساسی، عینی نبودن دلایل شورای نگهبان برای رد صلاحیت نمایندگان، همچنین ادعای مهندسی انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۴۰۰ که توسط یکی از حاضران در برنامه مطرح شد، از موضوعات بحث‌برانگیز «تقاطع» هستند. گفت‌وگوی رو در رو با مسئولان و بیان شبهات نکته ویژه این برنامه است. محمد بهادری جهرمی مشاور شورای نگهبان، هادی طحان نظیف سخنگوی شورای نگهبان و عباسعلی کدخدایی عضو حقوق دان و رئیس پژوهشکده شورای نگهبان چهره‌هایی هستند که تا به حال به این برنامه آمده‌اند.

«شیوه» مناظره‌های داغ

برنامه «شیوه» را می‌توان جزو برنامه‌های پیشرو که فضایی باز و آزاد برای گفتگو درباره وقایع روز جامعه فراهم کرده، دانست. اواخر شهریور ۱۴۰۱ در اوج وقایع سال گذشته، این برنامه با اجرای عطاءا... بیگدلی و با هدف پرداختن به وقایع روز جامعه، روی آنتن شبکه ۴ رفت. بحث‌های داغ و به موقع برنامه درباره مسئله حجاب و گشت ارشاد و همراهی با دغدغه‌های مردم در آن مقطع، باعث شد این برنامه بازتاب فراوانی در میان مخاطبان داشته باشد. بریده ویدئو‌های «شیوه» در فضای مجازی دیده شد و واکنش‌های فراوانی را به دنبال داشت. «شیوه» همچنان با سیاست دعوت از چهره‌های سیاسی طیف‌های مختلف و تضارب آرا، پیش می‌رود و به موضوعات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌پردازد. مناظره پرویز امینی جامعه شناس و حسین مرعشی دبیرکل حزب سازندگی با موضوع «نهاد انتخابات» در این برنامه، پرسروصدا بود. امینی با انتقاد کنایه‌آمیز از رائفی‌پور، به لیدری او در انتخابات اشاره کرد. صحبت‌های او درباره نارضایتی در جامعه و وقایع سال‌های ۹۶، ۹۸ و ۱۴۰۱، صریح بود. ماشاءا... شمس‌الواعظین روزنامه‌نگار و صادق زیباکلام هم درباره موضوع فلسطین، نظرات‌شان را بی‌پرده مطرح کردند که جزو مناظره‌های ویژه «شیوه» بود. مناظره سعید لیلاز اقتصاددان و یاسر جبرائیلی پژوهشگر اقتصاد سیاسی، درباره وضعیت اقتصادی کشور نیز جنجالی و پرسروصدا بوده است. معمولا در «شیوه» فضا فراهم است تا طرفین مناظره، نقد‌های تند و تیزی درباره نظرات یکدیگر مطرح کنند و این از برگ‌های برنده برنامه است.

مناظره جنجالی در «جریان»

«جریان» جزو ویژه برنامه‌های روتین تلویزیون است، اما به مناسبت برگزاری انتخابات، مناظره هم برگزار کرده و همچنین به موضوعات مرتبط با انتخابات و مشارکت مردم در آن پرداخته است. دکتر شهریار زرشناس و دکتر بیژن عبدالکریمی که پیشتر در برنامه «شیوه» مناظره پرسروصدا و داغی درباره مسئله حجاب و گشت ارشاد داشته‌اند، از مهمانان «جریان» بوده‌اند. مصطفی مهرآیین و مهدی جمشیدی دو جامعه‌شناس نیز درباره تحول در نظام سیاسی و انتخابات، بحث پرنکته و جالبی داشتند که مورد توجه قرار گرفت. در قسمت‌هایی که با حضور یک مهمان روی آنتن می‌رود نیز علیرضا زادبر مجری برنامه تلاش می‌کند، بدون موضع‌گیری سوالات خود را به صراحت مطرح کند.

نیاز همیشگی به گفتگو و چندصدایی

معمولا در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری، فضا برای شکل گرفتن بحث‌های چالشی و انعکاس نظرات مخالف و موافق در تلویزیون، بازتر می‌شود و اتفاق بسیار خوبی است، اما انتظار می‌رود فراهم شدن چنین فضایی تنها به دوران انتخابات محدود نشود و صداوسیما در ادامه نیز سیاست گفتگو، تعامل و چندصدایی را پیش بگیرد. تجربه فراهم کردن فضایی باز برای گفتگو درباره مسائل اجتماعی و سیاسی روز، در برنامه‌هایی مانند «شیوه»، «به افق فلسطین» و «زاویه» نتایج بسیار خوب و مثبتی داشته است، بنابراین چنین رویکردی پیشتر امتحانش را به خوبی پس داده و از سوی مخاطبان نیز با استقبال مواجه شده است.