دور دنیا در ۲۱۳ روز؛ ناگفته‌های سفر ۳۶۰ درجه به دور کره زمین از زبان فرمانده

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-یوسف حیدری: سفر به دور کره زمین آن هم با کشتی ایرانی آرزویی بود که سال گذشته ناوگروه ۸۶ نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران آن‌را به واقعیت تبدیل کرد. روز‌های اول وقتی این موضوع از سوی فرمانده نیروی دریایی مطرح شد کمترکسی باور داشت این کار شدنی باشد. ۸‌ماه سفر روی آب و عبور از اقیانوس آرام، عبور از جنوبی‌ترین تنگه کره زمین در امریکای جنوبی، روبه‌رو شدن با طوفان‌های سهمگین اقیانوس‌های آرام و اطلس و گذشتن از گورستان کشتی‌ها در دماغه امیدنیک، بخشی از چالش‌هایی بود که ناوگروه ۸۶ با آن‌ها دست و پنجه نرم کرد. ناو ایرانی دنا از آزمون بزرگ سفر به دور دنیا سربلند بیرون آمد و بسیاری از کشور‌های دنیا قدرت لجستیک ونظامی نیروی دریایی ایران را باور کردند.

سفر ۳۶۰ درجه به دور دنیا با ۳۵۰ نفر از افسران و ملوانان نیروی دریایی ارتش ناگفته‌های بسیاری دارد. در سالروز نیروی دریایی با دریادار فرهاد فتاحی فرمانده ناوگروه ۸۶ نیروی دریایی ارتش همراه شدیم تا از ناگفته‌های سفر به دور دنیا بگوید. او آغاز این سفر را تأکید رهبر انقلاب به نیروی دریایی برای دریانوردی اقیانوسی می‌داند و می‌گوید: ۸ ماه دریانوردی و طی بیش از ۶۵ هزار کیلومتر مسیر دریایی و دور زدن ۳۶۰ درجه‌ای زمین هدفی بود که شاید بسیاری از کشور‌ها باور نمی‌کردند ما به آن دست پیدا کنیم.

امیر دریادار فتاحی از روزی گفت که مسئولیت فرماندهی ناوگروه ۸۶ به او سپرده شد: «زمانی‌که امیر ایرانی به فرماندهی نیروی دریایی منصوب شدند بعد از یک ماه مرا از تهران فراخواندند. در این دیدار ایده سفر به دور دنیا را مطرح کردند و گفتند با توجه به ظرفیت‌هایی که در نیروی دریایی وجود دارد می‌خواهیم کار بزرگی انجام بدهیم. مأموریت دادند بررسی کنم آیا توان انجام چنین کاری وجود دارد یا خیر؟ بعد از دو ماه تحقیق به این نتیجه رسیدیم این کار شدنی است. موضوع را به اطلاع امیر ایرانی رساندم و ایشان هم در ستاد نیروی دریایی مطرح کردند. قرار شد همه پای کار بیایند و یک همدلی اتفاق افتاد.»

یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های مأموریت ناوگروه ۸۶ نیروی دریایی ارتش به دور دنیا موفقیت ناو دنا است. ناو کاملاً ایرانی که توسط متخصصان و مهندسان ایرانی ساخته شد. تا قبل از این سفر هیچ‌گاه فرصتی پیش نیامد تا این ناو امتحان خودش را پس بدهد.

امیر فتاحی از شرایطی که باعث شد تا ناو دنا برای این سفر انتخاب شود اینگونه روایت می‌کند: «از ابتدا قرار نبود ناو دنا برای مأموریت سفر به دور دنیا برود. ناو سهند انتخاب‌شده بود. ناو دنا در مراحل ساخت و تحویل بود و هنوز به این اطمینان نرسیده بودیم بتواند به دریای طوفانی برود. پروسه مطالعاتی این سفر تقریباً یک‌سال طول کشید. سفر به دور دنیا ۹ مهرماه ۱۴۰۱ با دو یگان ۳۵۰ نفره آغاز شد، اما فاز مطالعاتی و آماده‌سازی آن از یک سال قبل ازآن شروع شده بود. ناو دنا در این فاصله یک‌ساله توانست از آزمون‌های بزرگ سربلند بیرون بیاید و برای این سفر انتخاب شود. ناو دنا برای یک کارورزی دانشجویی به دریا فرستاده شد و ۸۰ روز در خلیج عدن بود. از لحاظ سیستم فنی به یک اطمینانی رسیدیم. بعد‌ها ناو دنا در رزمایش آیونز بین کشور‌های حاشیه اقیانوس هند حضور پیدا کرد. من فرماندهی ناو را برعهده داشتم. حضور من مدیریت شده بود و فرمانده نیروی دریایی می‌خواست با دنا آشنا شوم و نفرات را زیر نظر بگیرم. در این رزمایش مقام اول را کسب کردیم.

بعد از آن با دنا در رزمایش چین و روسیه شرکت کردیم. این‌بار هم من فرمانده ناوگروه بودم تا با نیرو‌ها بیشتر آشنا شوم. دنا در رزمایش ذوالفقار ۱۴۰۰ هم شرکت کرد و درنهایت نمره قبولی گرفت و برای سفر به دور دنیا انتخاب شد. بزرگترین دستاورد نمره قبولی ناو دنا در همه مراحل بود. بعضی اوقات می‌گویند باید کالای ایرانی را ثابت کنیم. مثلاً می‌گویند اگر خودرو ایرانی تا ۲۰ درجه چرخ‌هایش بلند شود می‌تواند تعادل خود را نگه می‌دارد. اما معمولاً این اتفاق نمی‌افتد که بتوانیم آن را بررسی کنیم. یا اگر با سرعت ۵۰ کیلومتر بر ساعت با دیوار برخورد کند سرنشینان آن آسیب نمی‌بینند، اما هیچ‌وقت این‌را امتحان نمی‌کنیم. مگر اینکه در تصادفات به این نتیجه برسیم. در نتیجه برای اینکه تعادل ناو دنا را در سفر‌های طولانی دریایی بسنجیم بهترین جا اقیانوس بود.»

چالش‌های آرام

فرمانده ناو گروه ۸۶ نیروی دریایی ارتش به چالش‌های این سفر اشاره می‌کند. چالش‌هایی که بزرگترین آن‌ها در اقیانوس آرام رقم خورد. اقیانوسی که برخلاف نامش طوفان‌های سهمگین و وحشتناکی دارد: «برای این مأموریت یک‌سری چالش‌ها و برنامه‌ها داشتیم. این اولین تجربه من بود و در حوزه‌های مختلف با کمک معاونت‌ها از هشت صبح تا عصر جلسه داشتیم تا به یک جمع‌بندی برسیم. یک جا‌هایی واقعاً نمی‌دانستیم چه‌کار کنیم و می‌گفتیم می‌رویم و تجربه می‌کنیم. نهایت این است اگر نشد برمی‌گردیم. یکی از چالش‌ها این بود که سیستم فنی تجربه این مدت طولانی دریانوردی را نداشت. یکی از دغدغه‌های اصلی من این بود اگر یکی از نیرو‌ها در دریا فوت کند روحیه همه به هم می‌ریزد. مدیریت روحیه آن‌ها واقعاً کار سختی است.

از طرف دیگر ناو دنا کاملاً ایرانی است و نگران بودیم ناو ۱۳۰۰ تنی در ضربات موج‌های اقیانوس دوام نیاورد و موتور آن در این تکانه‌ها هوا بگیرد. اگر موتور را از دست می‌دادیم غرق می‌شدیم. در خلیج عدن و دریای سرخ هیچ‌گاه نمی‌توانستیم فورس دریایی ۷ و ۸ را با آن قدرت موجی که در اقیانوس آرام دیدیم ببینیم. با این همه دنا از این سفر به‌دور دنیا سربلند خارج شد. این مأموریت میدان خوبی بود تا ناوشکن دنا آزمایش شود. الان صددرصد به این یگان اطمینان داریم که نه به این سادگی غرق می‌شود و نه به این سادگی می‌شکند یا بدنه آن پاره می‌شود. به‌نظر من خیلی خوب جواب داد. هیچوقت موتورهایش در موج‌های وحشتناک اقیانوس آرام خاموش نشد. ۲۰ سال با ناو‌های مختلف به دریا رفته‌ام، اما موج‌هایی که در اقیانوس آرام دیدم و ضرباتی که این موج‌ها به کشتی می‌زد را هیچ‌وقت در خلیج‌فارس، خلیج عدن و دریای مدیترانه ندیده بودم. آنجا امواج سهمگین هستند، چون اقیانوس کاملاً باز است. همچنین در خلیج عدن و دریای سرخ و مدیترانه تا چند مایلی ساحل وجود دارد، اما در اقیانوس آرام تا چهارهزار مایلی هیچ ساحلی نیست.

قدرت باد و موج‌هایی که تولید می‌شود چند برابر دریا‌های دیگر است. جدولی به نام بوفورت وجود دارد که براساس تجربه دریانوردان عکس‌هایی از موج‌ها و سرعت باد در آن ثبت شده است. در این جدول اگر سرعت باد بین ۱۰ تا ۱۲ نات باشد یعنی قدرت دریا ۳ و ۴ است. همین‌طور قدرت دریا را تا عدد ۱۲ اندازه‌گیری کرده‌اند تا براساس آن قدرت دریا را به کشتی‌های دیگر و یا به بنادر اطلاع بدهند. وقتی می‌گوییم قدرت دریا ۷ است یعنی اندازه موج و اندازه باد مشخص است. گاهی اوقات در اتاق کنترل تصور می‌کردیم سرعت باد ۳۰ نات است، اما سرعت باد ۱۳ نات و قدرت دریا ۴ بود. تا قبل از آن درباره قدرت ۴ دریا شنیده بودیم، ولی آنجا این قدرت را می‌دیدیم. رعدوبرق صدای وحشتناکی داشت.

یک‌بار در عرشه ناو مکران بودم که چیزی با صدای وحشتناک به بدنه کشتی کوبید. وقتی دقت کردیم متوجه شدیم رعد به دریا می‌خورد و ضربه‌ای به بدنه کشتی می‌زند. ۱۱۴ روز بدون پهلوگیری در اقیانوس آرام رفتیم. یکی دیگر از چالش‌ها مربوط به سیستم خنک‌کن موتور بود که با آب شور کار می‌کند. در اقیانوس اطلس گاهی اوقات میگو‌ها و ماهی‌ها ورودی پمپ را می‌بستند. مجبور می‌شدیم صافی‌ها را تمیز کنیم. حرارت هوا و آب از چالش‌های دیگر بود.»

ماندگارترین تصویر

سفر به دور دنیا برای ۳۵۰ سرنشین ناو دنا و ناو بندر مکران با تصاویر ماندگاری همراه شد. تصاویری که در ذهن دریانوردان برای همیشه حک می‌شود. روبه‌رو شدن با امواج خروشان، عبور از تنگه تاریخی ماژلان و تماشای دماغه امید نیک و عبور از کنار قبرستان کشتی‌ها از ماندگارترین تصاویری است که فرمانده ناوگروه از آن یاد می‌کند. امیر فتاحی با اشاره به تدابیری که برای این سفر اندیشیده شده بود از لحظه‌های فراموش نشدنی این سفر می‌گوید: «تهدید‌هایی برای خودمان تعریف کرده بودیم. تهدید فنی، تهدید نیرو‌های انسانی و تهدید پیرامونی، ولی اصلی‌ترین تهدید وضعیت و شرایط جوی بود. برای این‌ها پیش‌بینی‌هایی داشتیم. مثلاً تصمیم گرفتیم تابستان در نیمکره جنوبی باشیم. بهترین و ماندگارترین تصویری که در این سفر داشتیم عبور از تنگه تاریخی ماژلان بود. درمورد این تنگه خیلی شنیده بودیم و عبور از آن برای ما جذابیت زیادی داشت.

این تنگه تاریخی است و اولین‌بار آقای ماژلان از اقیانوس اطلس وارد اقیانوس آرام شد و از این تنگه عبور کرد. برای ما دریایی‌ها جذاب بود و همه در دریا سفرنامه ماژلان را می‌خواندند. دماغه امید نیک نیز برای ما خیلی جذاب بود. یکی از چالش‌هایی که در ذهن داشتیم دماغه امید نیک بود که به قبرستان کشتی‌ها معروف است. آن‌قدر امواج آنجا قدرتمند است که کشتی‌ها را بلند کرده و به ساحل می‌برد. ما اگر توانستیم ناو دنا ۱۳۰۰ تنی را از آنجا عبور بدهیم به دلیل مطالعاتی بود که در این زمینه داشتیم. نقشه‌های هواشناسی از ۲۰ سال قبل را بررسی کردیم تا در بهترین زمان از آنجا عبور کنیم. مقام معظم رهبری در دیداری که خدمت ایشان رفتیم فرمودند این موفقیت نتیجه تلاش سال‌های گذشته است. به اعتقاد من هم همین است.

ما ۹۰ ناوگروه به خلیج عدن، دریای مدیترانه و دریای سرخ اعزام کردیم و این نتیجه همه آن تجربیات بود که به درد ما خورد. من حداقل ۲۰ مأموریت به خلیج عدن، دریای سرخ، دریای مدیترانه، کانال سوئز، مالاگا و اندونزی رفته بودم و از این تجربه‌ها استفاده کردم. همچنین دانشگاه نوشهر و شرکت‌های دانش بنیان به ما کمک کردند وگرنه نمی‌توانستیم مواد غذایی را برای این مدت طولانی نگهداری کنیم. امروز یک شرکت دانش بنیان اعلام کرده‌است که سامانه‌هایی در کانتینر‌های خاص پیش‌بینی می‌کند که هر دو هفته می‌توانیم سبزی تازه با کمترین آب و با نور لامپ برای خودمان تولید کنیم. دراین سفر فقط برای میوه‌جات به ساحل وابسته بودیم، ولی برای گوشت و مرغ از ساحل پشتیبانی نگرفتیم.»

نقش ناوبندر مکران برای پشتیبانی از ناو دنا بسیار پررنگ بود. با پشتیبانی ناوبندر مکران ناوگروه ۸۶ بدون نیاز به پهلو گرفتن در بندری در مدت ۱۱۴ روز اقیانوس آرام را طی کرد. تغییر کاربری ناو مکران و حضور این ناو عظیم در این مأموریت سؤالات زیادی را برای نیروی دریایی بسیاری از کشور‌ها به همراه داشت.

دریادار فتاحی با اشاره به مأموریت مهم ناو مکران می‌گوید: ناوبندر مکران کار بزرگی به دلیل پشتیبانی انجام داد. این ناو را تغییر کاربری دادیم. مکران کشتی‌ای است که برای اقیانوس‌ها ساخته‌شده است. طول آن ۲۲۸ متر و ۱۱۰ هزار تن وزن دارد. مهمترین کاری که ناو بندر مکران کرد این بود که این کشتی بدون پشتیبانی از ساحل از ناو دنا پشتیبانی کرد. با تغییراتی که در بدنه و انبار سوخت انجام داده بودیم توانست بدون پشتیبانی از ساحل بیش از ۲۰۰ روز از ناو دنا پشتیبانی کند. در برزیل و آفریقای جنوبی افسران نیروی دریایی سؤال می‌کردند شما با یک کشتی تجاری چطور از ناو جنگی‌تان پشتیبانی می‌کنید. برای پشتیبانی ناو یک‌سری الزامات وجود دارد و برای آن‌ها عجیب بود که ناو مکران چطور برای مدت طولانی می‌تواند از ناو جنگی پشتیبانی کند.

بــــرش

۲۰ سال با ناو‌های مختلف دریا رفتم، اما موج‌هایی که در اقیانوس آرام دیدم و ضرباتی که این موج‌ها به کشتی می‌زد را هیچ‌وقت در خلیج‌فارس، خلیج عدن و دریای مدیترانه ندیده بودم. آنجا امواج سهمگین هستند، چون اقیانوس کاملاً باز است. همچنین در خلیج عدن و دریای سرخ و مدیترانه تا چند مایلی ساحل وجود دارد، اما در اقیانوس آرام تا چهارهزار مایلی هیچ ساحلی نیست. ۱۱۴ روز بدون پهلوگیری در اقیانوس آرام رفتیم.