چالش‌های خبرنگاری بحران؛ روایت تیم اعزامی صداوسیما به جنوب لبنان چگونه پیش رفت و با چه سؤالاتی مواجه شد؟

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-فاطمه ترکاشوند: جنگ‌ها بدون حضور خبرنگاران، روایت نمی‌شوند و خبرنگاران هم بدون رویکرد‌های تحلیلی‌شان به طرف‌های درگیر در جنگ در میدان حضور نمی‌یابند. به همین خاطر است که رسانه‌ها برای حضور در میدان از یکدیگر پیشی می‌گیرند و در این مسیر، هیچ چیز به اندازه اعزام خبرنگاران حرفه‌ای و کارکشته برای تحقق اهداف این رسانه‌ها ضروری به نظر نمی‌رسد. پس از حمله رژیم صهیونیستی به بیمارستان المعمدانی، دل‌های بسیاری از خبرنگاران آزاده جهان به درد آمد و با یا بدون مأموریت از سوی رسانه‌هایشان از جای جای جهان به سمت غزه حرکت کردند.

محسن مقصودی، مجری برنامه «ثریا» یکی از چهره‌هایی بود که در شب حمله به بیمارستان غزه در توئیترش نوشت: «به خدا نفس‌هایمان دیگر سنگین شده؛ صبر کافی است. جنایت که از حد گذشت طوفان سهمگین‌تر می‌شود. هر کس ساکت بماند از شرف بویی نبرده است» و روز بعد با هماهنگی با مسئولان صداوسیما برای تهیه مستند و گزارش به همراه تیمش به سمت لبنان حرکت کرد و نوشت: «بعد از جنایت دیشب، رفقای ثریا دیگر طاقت روایت از دور نداشتند، پس از هماهنگی، از صبح عازم شدیم. از حلب به دمشق وحالا در مسیر بیروت و ان‌شاءالله بزودی جنوب لبنان و از مرز‌های فلسطین اشغالی، تحولات را روایت خواهیم کرد. تا یار که را خواهد و میلش به که باشد.. طلب حلالیت و التماس دعا»

هرچند که حمله ارتش‌های سایبری صهیونیست‌ها و منافقین از همین توئیت به تیم اعزامی صداوسیما آغاز شد، اما بسیاری از اهالی حوزه خبر و فعالان رسانه‌ای در توئیتر فارسی دعاهایشان را بدرقه راه این تیم کردند. اما محسن مقصودی به عنوان مهم‌ترین چهره شناخته‌شده در این سفر که حساب کاربری توئیترش حکم رسانه‌ای پربازخورد را دارد، از همان ابتدا گزارش سفر را در توئیت‌های کوتاه آغاز کرد تا روایت مستندنگارانه‌ای برای مخاطبانش داشته باشد و آنان را از نزدیک با وقایع میدانی آشنا و همراه کند.

او، نخستین مشاهده‌اش را در ساعت ۱۸ و ۱۳ دقیقه عصر روز پنجشنبه، این چنین ثبت کرد: «وسط درگیری هستیم. جنوب لبنان نزدیک کریات شمونه. ماشین رو زدند. دعا کنید.» سپس روایت درگیری با حمله بچه‌های حزب‌الله به جریان دیگری می‌افتد. مقصودی گزارش می‌کند: «حزب‌الله با چند تا موشک دکل دیدبانی اسرائیل رو زد. اسرائیل هم داره با رگبار می‌زنه. دعا کنید به امید آزادی قدس عزیز» و ۷ دقیقه پس از آن اضافه کرد: «نیم ساعت درگیری ادامه داره سنگر گرفتیم». تا دو دقیقه پس از آن، اما جریان روایت با واقعه‌ای حساس‌تر همراه می‌شود: «سنگر گرفتیم ماشین رو زدن. سنگر گرفتیم هنوز کسی تیر نخورده از بچه‌ها فکر کنم همه سالم باشند یا حسین».

حضور خبرنگاران بحران در میدان‌های حساس و خطرناک و پرالتهابی نظیر جنگ، نیاز به آموزش‌های پیشینی و تجربه‌های متعدد دارد و از این رو بسیاری از رسانه‌های نخست جهان، پروتکل‌ها و راهنمایی‌ها را برای خبرنگاران جنگی و خبرنگاری بحران منتشر کرده‌اند. یکی از آن‌ها شیوه‌های مربوط به جاگیری برای حفظ جان خبرنگار و در عین حال دید داشتن به موضع درگیری و امکان مشاهده و امنیت نسبی برای برداشت یادداشت یا عکس و فیلم است. مقصودی نیز ضمن انتشار عکسی که بسیار پربازدید شده در ساعت ۱۸ و ۳۱ دقیقه اضافه کرده است: «ما بیست قدمی پایگاه دیدبانی اسرائیل هستیم در مرز جنوب لبنان».

هرچند که برخی از توئیت‌های خبرنگار اعزامی صداوسیما با هجمه‌های نامنصفانه‌ای از سوی برخی همراه شده، اما اعزام این تیم و انتشار این روایت‌ها و پربازدید شدن آن‌ها نشان می‌دهد رسانه‌های فارسی‌زبان تاکنون از ظرفیت بزرگ و مهم و اثرگذاری در حوزه خبرنگاری بحران محروم بوده‌اند.

مقصودی سپس از ساعت ۱۰ و ۵۸ دقیقه همان شب نوشته است: «الحمدلله بعد پنج - شش ساعت که در تیررس و زیرگلوله صهیونیست‌های غاصب بودیم از معرکه به سلامتی خارج شدیم. ماشین آسیب جدی دیده با گلوله و خمپاره و... تیم ۶ نفره ثریا با دعای شما سالم هستند یک عزیز محلی لبنانی شهید شد.»، اما بامداد روز جمعه با اخبار تلخ دیگری همراه می‌شود. شایعاتی درباره شهادت یک خبرنگار ایرانی در رسانه‌ها منتشر می‌شود، اما منابع محلی تصریح کردند این خبردرست نیست. برادر یکی از همراهان تیم اعزامی صداوسیما به نام عباس طاهری در توئیتر ضمن انتشار تصویری از جراحت ناشی از اصابت ترکش به پهلوی محسن مقصودی در ساعت ۱۲ و ۵۱ دقیقه بامداد خبر می‌دهد: «الان تونستم با برادرم که عضو تیم خبرنگاری برنامه تلویزیونی ثریا بوده صحبت کنم. همه‌شون خوبن تقریباً، ولی حدود ۶ ساعت روی زمین بی‌حرکت بودن و زیر بارش گلوله و خمپاره و تک تیرانداز‌های رژیم صهیونیستی بودن، خبرنگاران مستقر رو زدن یک لبنانی هم شهید شده. شیشه‌های ماشین هم همه شکسته و بدنه‌اش گلوله و ترکش خورد. محسن مقصودی عزیز هم یک ترکش ریز خمپاره خورده که الحمدلله حال عمومیش خوبه و باهم داشتن می‌رفتن بیمارستان».

اخبار مطروحه پس از مدت کوتاهی توسط منابع دیگر هم تأیید می‌شوند و به لطف خد ا هیچ یک از اعضای تیم اعزامی از ایران آسیب جدی نمی‌بینند. اما روایت‌های رسانه‌ای همچنان ضعف دارند و محسن مقصودی با حملات مختلفی از سوی گروه‌های متفاوت در توئیترش مواجه است. او در ساعت ۲ و ۱۸ دقیقه بامداد جمعه ضمن اعلام خبر سلامتی همه اعضای تیم در پاسخ به یکی از این حملات می‌نویسد: «ما همه مجوز‌های لازم خبرنگاری رو گرفته بودیم و هماهنگی لازم از طریق دفتر صدا و سیما در بیروت برای ورود به جنوب لبنان از دیروز انجام شده بود. صهیونیست‌ها با علم به غیرمسلح بودن ما و با دیدن دوربین‌های خبرنگاری ۵، ۶ ساعت شلیک می‌کردن با رگبار و خمپاره» این موضوع هرچند مجدداً بر قساوت صهیونیست‌ها برای خاموش کردن خبرنگاران تأکید می‌کند، اما نشان می‌دهد مقصودی در برابر سؤالی قرار گرفته است. در ادامه باز هم ضمن انتشار تصویری از هماهنگی‌های انجام‌شده می‌نویسد: «چون دیدم برخی اصلاح‌طلبان و برخی که اطلاع ندارند در حال شبهه‌سازی هستند که ما مجوز و هماهنگی نداشتیم تصویر مکالمات و اعلام مجوز‌ها برای ورود به منطقه رو که مربوط به مکالمات ما با معاون دفتر صداو سیما در بیروت هست رو گذاشتم. عادت کردید به‌جای اینکه اسرائیل رو بزنید خودی را بزنید؟»

سفر عوامل ثریا به مرز فلسطین اشغالی هنوز ادامه دارد و تا لحظه نوشتن این گزارش، اخبار تازه‌ای به مجموعه این روایت کوتاه از سفر تیم اعزامی صداوسیما اضافه نشده است.