بزرگ‌ترین منبع الماس طبیعی جهان چگونه ایجاد شده است؟

به گزارش مجله خبری نگار،الماس‌های صورتی زمانی تشکیل می‌شوند که نیرو‌های قدرتمند در داخل زمین، شبکه‌های کریستالی را از شکل طبیعی درمی‌آورند و نحوه انعکاس و انتقال نور این سنگ‌های قیمتی را تغییر می‌دهند.

مطالعات دانشمندان دانشگاه کرتین استرالیا نشان می‌دهد که سنگ‌های الماس‌دار معدن «آرگیل» (Argyle) در استرالیای غربی حدودا ۱/۳ میلیارد سال پیش در امتداد منطقه شکافی که ابرقاره «نونا» (Nuna) تشکیل شده‌اند. این یافته حاکی است که کاوش در مناطق شکاف باستانی برای معادن الماس مؤثرتر است.

اتم‌های کربن در سطح زمین تمایل به تشکیل گرافیت نرم و غیرفعال دارند، اما شرایط شدید قسمت گوشته بالایی زمین، عنصر کربن را به سنگ‌های قیمتی سخت و متراکم تبدیل می‌کند.

این الماس‌ها می‌توانند با سوار شدن به ماگما‌هایی که به سرعت بالا می‌روند، از محل تشکیل خود فرار کنند. مواد مذاب زمانی که به نزدیکی سطح زمین می‌رسند، به صورت لوله‌های عمودی سنگ‌های آتشفشانی، که به لوله‌های «کیمبرلیت» معروفند، جامد می‌شوند.

بیشتر الماس‌ها در این سازند‌ها یافت می‌شوند؛ اما این فرآیند کلاسیک، تشکیل آرگیل و الماس‌های صورتی را توجیه نمی‌کند و برای صورتی شدن الماس، چیزی قوی‌تر از شرایط گوشته نیاز است تا ساختار بلوری محکم آن و همچنین نحوه جذب و انتقال نور را در آن تغییر دهد.

«مایا کوپیلوا» (Maya Kopylova)، زمین‌شناس دانشگاه بریتیش کلمبیا در کانادا که در این مطالعه شرکت نداشته، می‌گوید: چین و چروک دیگری در لوله‌های الماسی ارگیل نهفته است. آن‌ها کیمبرلیت نیستند، بلکه لوله‌های «لامپرویت»، یک سنگ آتشفشانی یا زیرآتشفشانی فراپتاسیک مشتق از گوشته زمین، هستند که عموما تصور می‌شود در اعماق کمتر تشکیل می‌شوند.

با این حال، سازند عجیب و غریب آرگیل مدت‌هاست که زمین‌شناسان را متحیر کرده است. تجزیه و تحلیل‌های شیمیایی انجام شده در دهه ۱۹۸۰ نشان داد که این سازند‌ها تقریبا ۱/۲ میلیارد سال پیش شکل گرفته است. اما به نظر می‌رسد که این تاریخ اشتباه است. ماده معدنی مورد تجزیه و تحلیل ممکن است توسط مایعات موجود در زمین از نظر شیمیایی تغییر یافته باشد و تاریخ آن به تاریخ قبل‌تر برگردد. زیرا به گفته دانشمندان، در آن زمان هیچ چیز از نظر زمین‌شناسی در استرالیا اتفاق نیفتاده بود؛ بنابراین دانشمندان دانشگاه کرتین دانه‌های انعطاف‌پذیری از کانی‌های آپاتیت و زیرکون را که در زمانی که هنوز مذاب بود در لامپرویت افتادند، تاریخ‌گذاری کردند. آن‌ها همچنین تیتانیت را تجزیه و تحلیل کردند. تیتانیت یک ماده معدنی است که به نظر می‌رسد کمی دیرتر از بقیه لامپرویت متبلور شده است.

این تیم با اندازه‌گیری مقادیر عناصر رادیواکتیو و محصولات فروپاشی آن‌ها در هر ماده معدنی دریافتند که لامپرویت حدود ۱/۳ میلیارد سال پیش، تقریباً ۱۰۰ میلیون سال زودتر از آنچه قبلاً پیشنهاد شده بود، تشکیل شده است.

«هوگو اولیریک» (Hugo Olierook)، یکی از محققان دانشگاه کرتین، می‌گوید: ساعت‌ها به زمانی که با تحقیقات به آن رسیده بودیم، فکر کردم؛ و به یکباره متوجه شدم که این زمان دقیقا مصادف با تجزیه اولین ابرقاره در جهان است.

آرگیل درون یک بخیه قاره‌ای باستانی قرار دارد؛ جایی که دو صفحه زمانی با هم برخورد کردند و بخشی از نونا را تشکیل دادند و زمان آن تقریباً ۱/۸ میلیارد سال پیش است. پس در نتیجه این درهم شکستن قاره‌ها بود که باعث شد الماس‌ها صورتی رنگ شوند.

حدود ۵۰۰ میلیون سال بعد، زمانی که نونا از هم جدا شد، آن بخیه مانند زخمی دوباره باز شد. اولیروک معتقد است که این امر باعث شده که مجرا‌هایی برای خروج ماگما‌های لامپرویت مملو از جواهرات صورتی باز شود.

کوپیلوا می‌گوید: با این وجود، اینکه چرا لوله‌های لامپرویت آرگیل تنها لوله‌های شناخته شده‌ای هستند که حاوی مقادیر قابل استخراج الماس هستند، یک راز باقی می‌ماند.