ژن درمانی معجزه‌ای برای درمان هموفیلی

به گزارش مجله خبری نگار،در سال‌های اخیر، ژن درمانی به عنوان وسیله‌ای برای درمان برخی بیماری‌های ارثی مانند فیبروز کیستیک، هموفیلی و بیماری سلول داسی شکل مورد بررسی قرار گرفته است. فرض ژن درمانی ساده است: جایگزین کردن یک ژن معیوب یا اضافه کردن یک ژن جدید در تلاش برای درمان بیماری یا بهبود توانایی سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با آن.

در ژن درمانی، مواد ژنتیکی از طریق حامل‌هایی به نام ناقل‌ها که معمولاً ویروس‌ها هستند به سلول‌ها منتقل می‌شود. ویروس‌ها به این دلیل استفاده می‌شوند که می‌توانند سلول‌های خاصی را شناسایی کرده و وارد آن‌ها شوند تا محموله ژنتیکی خود را تحویل دهند. اما اشکال اصلی استفاده از ناقل‌های ویروسی این است که می‌توانند باعث پاسخ ایمنی شدید شوند و می‌توانند برای سلول‌ها سمی باشند. استفاده از حامل‌های غیر ویروسی خطر چنین پاسخی را کاهش می‌دهد.

در یک کارآزمایی بالینی، محققان دانشگاه نیگاتا در ژاپن از ژن درمانی هیدرودینامیک، روشی جایگزین برای معرفی مواد ژنتیکی، بر روی بابون‌ها برای آزمایش ایمنی و اثربخشی یک درمان بالقوه برای هموفیلی استفاده کردند.

انتقال ژن هیدرودینامیکی شامل تزریق سریع حجم زیادی از محلول دی ان‌ای به بدن است. سرعت و حجم باعث ایجاد فشاری می‌شود که ماده ژنتیکی را وارد سلول‌ها می‌کند. تصور می‌شود که ژن درمانی هیدرودینامیکی ساده‌تر و کارآمدتر از سایر روش‌های تحویل ژن است و در انتقال دی ان ای، آر ان ای، پروتئین‌ها و سایر ترکیبات مصنوعی به سلول‌های حیوانات کوچک موفقیت‌آمیز بوده است. در مطالعات قبلی، محلول دی ان‌ای به جریان خون تزریق شد، اما محققان از رویکرد مستقیم تری در مطالعه فعلی استفاده کردند.

محققان ماده ژنتیکی را مستقیماً به قسمتی از کبد بابون‌ها تزریق کردند. تحت هدایت اشعه ایکس، یک انژکتور تحت کنترل کامپیوتری محلول دی ان‌ای را به ورید‌های کبدی (کبد) تزریق کرد تا یکی از چهار لوب کبد را هدف قرار دهد. محلول حاوی پلاسمید بیان کننده فاکتور IX، یک قطعه دایره‌ای کوچک از دی ان‌ای است که برای انتقال دی ان‌ای خارجی به داخل سلول‌ها استفاده می‌شود.

کمبود پروتئینی به نام فاکتور IX (FIX)، معروف به هموفیلی B، لخته شدن خون را مختل می‌کند. هموفیلی B از والدین به فرزندان منتقل می‌شود، اما حدود یک سوم موارد ناشی از یک جهش ژنتیکی خود به خود است. میزان خونریزی فرد و شدت خونریزی بستگی به مقدار FIX در پلاسمای خون دارد. درمان منظم پس از یک دوره خونریزی، بستری شدن در بیمارستان و انفوزیون وریدی مداوم فیکس غلیظ تا زمانی که خونریزی کنترل شود.

پس از بررسی اثربخشی این روش بر لخته شدن خون و غلظت پلاسمایی FIX، محققان دریافتند که بابون‌ها سطوح درمانی FIX را به مدت ۲۱۰ روز حفظ کردند. با توجه به ایمنی این روش، به غیر از افزایش گذرا در آنزیم‌های کبدی بلافاصله پس از تزریق محلول دی ان ای، محققان هیچ واکنش نامطلوب قابل توجهی مشاهده نکردند.

محققان قصد دارند به آزمایش ژن درمانی هیدرودینامیکی خاص لوب کبد خود بر روی گروه بزرگتری از حیوانات برای بهبود ایمنی ادامه دهند. با این وجود، دانشمندان می‌گویند که درمان جدید آن‌ها می‌تواند یک روش درمانی جدید برای بیماران هموفیلی فراهم کند و مایلند به آزمایشات بالینی بروند.