بهبود شاخص بهره‌وری در ایران

به گزارش مجله خبری نگار/اسکناس: در این خصوص رئیس مجمع نمایندگان استان فارس در مجلس شورای اسلامی اعتقاد دارد که طی یک دهه گذشته شاخص‌های بهره‌وری در کشور منفی بوده حال آنکه در یکساله فعالیت دولت سیزدهم شاهد رشد این شاخص بوده‌ایم. محسن علیزاده در آیین بهره برداری از پروژه‌های گاز فارس، اقدامات دولت سیزدهم را موثر توصیف کرد که انجام بعضی از آن‌ها جرات و جسارت زیادی نیاز داشت و گفت: طی ۱۰ سال گذشته شاخص‌های بهره‌وری منفی بوده، اما در دولت سیزدهم شاخص بهره‌وری ۲.۹ درصد رشد پیدا کرده است. رئیس مجمع نمایندگان فارس با بیان اینکه در راستای گازرسانی به شهر‌ها و روستا‌ها اهتمام زیادی شده است، پروژه‌های گازرسانی به روستا‌ها را زمینه‌ساز معکوس شدن مهاجرت دانست و بر لزوم تدوین پیوست اجتماعی برای همه پروژه‌های عمرانی به ویژه در زمینه گازرسانی شد.

علیزاده در بخشی از سخنان خود با بیان اینکه اقدامات وزارت نفت در حوزه بین‌المللی بسیار اثرگذار بوده، اما باید برای توسعه گازی در حوزه بین‌الملل تلاش بیشتری کرد، گفت: جنگ روسیه و اوکراین معادلات گازی را بهم زده است امروز نفت تهدیدپذیر است، اما گاز قدرت بازدارندگی بسیار زیادی دارد و یکی از دلایل اینکه غربی‌ها در مذاکرات کوتاه آمدند همین مسئله گاز است. او همچنین با اشاره به رتبه دوم ایران در حوزه گاز و رتبه اول در ذخایر اثبات شده این منبع انرژی، عنوان کرد: باید از این ظرفیت به خوبی استفاده شود و مجلس تمام قد در کنار دولت است تا سهم ایران در انرژی گاز در دنیا افزایش یابد باید به صورت نیابتی صادرکننده گاز به اروپا باشیم.

علیزاده با بیان اینکه صادرات گاز به اروپا شروع شده است، اما اهتمام بیشتری می‌خواهد، خاطرنشان کرد: بهینه‌سازی مصرف سوخت از دیگر موضوعات جدیست که باید به درستی اتفاق بیفتد تا در زمستان با کمبود گاز مواجه نشویم. در صنایع با کمبود گاز و برق روبه‌رو هستیم ۶ میلیون دلار صادرات فولاد به دلیل کمبود برق از دست رفته است لذا صنایع باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد. نماینده مردم سپیدان و بیضاء و رئیس مجمع نمایندگان فارس در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه ایران باید به یک هاب گازی در منطقه تبدیل شود، گفت: ضربت و جهاد گازرسانی که شروع شده است باید ادامه یابد تا کمبود گاز نداشته باشیم.

روند بهره وری در ایران

بررسی روند بهره‌وری در ایران بر اساس آنچه در برنامه‌های پنج‌ساله توسعه پیش‌بینی شده و آنچه عملا اتفاق افتاده، نشان‌دهنده عدم تحقق و اغلب رشد‌های منفی است. جزئیات بهره‌وری در گزارش‌های سازمان ملی بهره‌وری نشان می‌دهد که تا پایان سال سوم اجرای برنامه ششم توسعه حد فاصل سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸، رشد بهره‌وری کل عوامل تولید منفی ۹/ ۳ درصد اعلام شده است؛ درحالی‌که این میزان در برنامه ششم توسعه ۸/ ۲درصد پیش‌بینی شده بود و فاصله‌ای حدود ۷ درصدی با یکدیگر دارد. میزان بهره‌وری عوامل تولید در برنامه پنجم توسعه منفی ۶/ ۰درصد، برنامه چهارم ۵/ ۰ و در برنامه سوم ۱۰/ ۱درصد بوده است. در رابطه با شاخص بهره‌وری کل عوامل تولید در سال ۱۳۹۸ نیز آمار نشان می‌دهد که این شاخص بر اساس ارزش افزوده فعالیت اقتصادی در این سال با احتساب نفت منفی ۱/ ۶ و بدون نفت منفی ۸/ ۲درصد بوده است. بر اساس این شاخص، گروه نفت و گاز با منفی ۳/ ۱۴، صنعت منفی ۷/ ۸، ساختمان منفی ۷/ ۸درصد پایین‌ترین بهره‌وری را در بخش‌های اقتصادی داشتند. همچنین ارتباطات با ۲/ ۱۶ و معدن با ۱/ ۴ بالاترین بهره‌وری را به خود اختصاص داده‌اند. رشد بهره‌وری نیروی کار نیز منفی ۳/ ۸ با احتساب نفت و منفی یک بدون احتساب نفت بوده است.

رشد شاخص بهره‌وری سرمایه نیز در مجموع بخش‌های اقتصادی منفی ۱/ ۶ و بدون نفت ۳/ ۱درصد گزارش شده است. رشد شاخص بهره‌وری کل عوامل تولید بر اساس ستانده فعالیت اقتصادی در همین سال با احتساب بخش نفت به منفی ۳/ ۴ و بدون احتساب نفت ۳/ ۰ رسیده است. همچنین رشد شاخص بهره‌وری کار نیز منفی ۴/ ۶ با احتساب نفت و منفی یک بدون نفت است. شاخص رشد بهره‌وری سرمایه نیز در مجموع منفی ۶/ ۱ با نفت و مثبت ۳/ ۱ بدون نفت گزارش شده است. اما جریان سایر شاخص‌ها در برنامه‌های توسعه حاکی از آن است که رشد نیروی کار در برنامه سوم توسعه ۴/ ۴، برنامه چهارم ۳/ ۰، برنامه پنجم ۶/ ۰ و در برنامه ششم در سه سال اول یک‌درصد بوده است.

در رابطه با رشد سرمایه نیز در برنامه سوم ۴/ ۴درصد، برنامه چهارم،۳ درصد، برنامه پنجم ۵/ ۱ و برنامه ششم ۲/ ۰درصد بوده است. در مجموع از سال ۱۳۸۴ تا سال ۱۳۹۱ بهره‌وری نیروی کار افزایشی، اما در دوره بعدی کاهشی بوده است. با این حال، علت روند فزاینده و کاهنده بهره‌وری در دوره زمانی مذکور را نمی‌توان به رشد اقتصادی بلکه به تغییرات اشتغال نسبت داد؛ به‌طوری که در دوره اول اشتغال ثابت بوده و همین باعث شده تا رشد اقتصادی مثبت بهره‌وری نیروی کار را افزایش دهد. در دوره دوم اشتغال افزایش یافته، اما رشد آن بیشتر از رشد تولید بوده که این خود زمینه را برای کاهش بهره‌وری نیروی کار فراهم کرده است.

بر اساس گزارش مذکور بهره‌وری سرمایه از سال ۱۳۸۴ تا سال ۱۳۹۴ تقریبا کاهشی بوده، اما در دو سال گذشته روند فزاینده داشته است. بهره‌وری مصارف واسطه در طول ۱۳ سال دوره مذکور به جز سال گذشته، کاهشی بوده است. به‌علاوه، گزارش مذکور نشان می‌دهد بهره‌وری کل الگوی مشابهی با بهره‌وری سرمایه را تجربه کرده است؛ به‌طوری‌که از سال ۱۳۸۶ تا سال ۱۳۹۴ کاهشی و در دو سال گذشته افزایشی بوده است. بررسی بهره‌وری گروه‌های این گزارش حاکی از آن است که رشد بهره‌وری گروه نفت در حالی که تا سال ۱۳۹۴ کاهشی بوده، اما افزایش قابل توجه آن در سال ۱۳۹۵ این کاهش را جبران کرده است. شاخص بهره‌وری گروه معدن به جز ۳ سال پایانی این دوره، تقریبا روند فزاینده‌ای را تجربه کرده است. شاخص بهره‌وری گروه صنعت به جز در ۳ سال ۱۳۹۱، ۱۳۹۲ و ۱۳۹۴ همواره صعودی بوده است.