توجه ایران‌شناسان به تعزیه‌خوانی

به گزارش مجله خبری نگار به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، ایرج عنایتی‌زاده، رییس گروه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی این سازمان با بیان این مطلب گفت: الکساندر خودزکو، یک ایران‌شناس لهستانی است که ۳۳ نسخه تعزیه را از یک شاه قاجار خریداری کرد و این نسخ را به زبان فرانسوی ترجمه و منتشر کرد.

او ادامه داد: تعزیه‌خوانی یکی از بخش‌های قابل توجه در نگارش سفرنامه سیاحان است. ارنست ارسل از جمله سیاحان است که به حزن و اندوه تعزیه اشاره کرده است.

رییس گروه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران افزود: از قدیمی‌ترین آثار با موضوع تعزیه‌خوانی که در کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود، می‌توان به اثری تحت عنوان «مجموعه لوئیس پلی» اشاره کرد، این کتاب را یک مستشرق و ایران‌شناس انگلیسی به رشته تحریر درآورده و شامل ۳۷ مجلس تعزیه مربوط به عصر قاجار می‌شود. مجموع این مجالس تعزیه‌خوانی در سال ۱۸۷۹ میلادی چاپ شده است.

عنایتی‌زاده اظهار کرد: خودزکو یکی از کامل‌ترین نسخه‌های تعزیه‌خوانی را در اختیار می‌گیرد، اصل این کتاب مربوط به سال ۱۸۷۸ میلادی است و نسخه تجدید چاپ‌شده این اثر مربوط به سال ۱۹۷۶ میلادی است که در تالار اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود. این اثر یکی از کتاب‌های قدیمی از حوزه تعزیه‌شناسی و تعزیه‌خوانی به شمار می‌رود.

رییس گروه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سپس بیان کرد: اثر بعدی مربوط به خاورشناسی به نام «ویلهلم لیتن» می‌شود، او حدود ۱۴ نسخه اصلی از مجلس تعزیه‌خوانی را عکس‌برداری می‌کند و عیناً در کتاب خود به چاپ می‌رساند. این اثر در سال ۱۹۲۹ میلادی چاپ می‌شود.

او افزود: ژان کالمان محقق فرانسوی، پ در حوزه تعزیه‌خوانی عصر قاجار کتابی را نوشته و درباره تعزیه تحقیق کرده است. در دوره متاخر آثار شاخص دیگری درباره این بعد از عاشوراشناسی (تعزیه‌خوانی) به چاپ رسیده است که از جمله می‌توان به اثری از پیتر چلکوفسکی شرق‌شناس امریکایی اشاره کرد، او یکی از محققان برجسته شیعه‌شناس غربی در عصر معاصر است و کتابی را درباره رسوم ایرانیان به رشته تحریر درآورده که در آن به تعزیه و تعزیه‌خوانی اشاره کرده است.

عنایتی‌زاده در ادامه گفت: اثر دیگری که در کتابخانه ملی ایران در همین ارتباط نگهداری می‌شود، کتابی در حوزه ردیف و دستگاه موسیقی و تعزیه‌خوانی است. در حوزه اسلام‌شناسی، شیعه‌شناسی و عاشوراشناسی صد‌ها نسخه کتاب و چندین عنوان پایان‌نامه در کنار بخش قابل ملاحظه‌ای سفرنامه در تالار ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود.

او افزود: بخشی از منابع شیعه‌شناسی کتاب‌هایی هستند که به مفاهیم ایدئولوژی شیعی پرداخته‌اند، برخی از این منابع شامل دایره‌المعارف‌ها و فرهنگ‌نامه‌های شیعی است، تعدادی از این آثار مشخصا به مساله عاشوراشناسی می‌پردازند و در این آثار به زندگی و شخصیت ائمه و به خصوص امام حسین (علیه السلام) توجه ویژه‌ای شده است.

رییس گروه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران خاطرنشان کرد: از سده ۱۸ و اوایل سده نوزدهم دانش اسلام‌شناسی شکل گرفت و در حوزه کشور‌های آلمانی زبان و فرانسوی‌زبان به این مهم توجه ویژه‌ای شد. یکی از مباحث مورد پژوهش محققان غربی، توجه شیعیان به شهر‌های مذهبی از جمله عتبات عالیات بوده است، اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، محققان غربی با رویکرد و دیدگاه‌های جدیدی به این مساله توجه کردند.