چگونه از آسیب روانی به کودکمان در شرایط جنگی جلوگیری کنیم؟

به گزارش مجله خبری نگار، جنگ و درگیری‌های مسلحانه از پیچیده‌ترین و استرس‌زاترین رویداد‌هایی هستند که هر انسانی، به ویژه کودکان، می‌تواند با آن مواجه شود. کودکان که هنوز در حال شکل‌گیری هویت و درک جهان اطراف خود هستند، در مواجهه با اخبار و تصاویر مربوط به جنگ دچار ترس، اضطراب و سردرگمی می‌شوند. این اضطراب‌ها می‌توانند اثرات طولانی‌مدتی بر سلامت روان، رشد عاطفی و اجتماعی آنها داشته باشند.

برای والدین، مربیان و بزرگسالان مسئول، این پرسش مطرح می‌شود: چگونه می‌توان با کودکان درباره جنگ و درگیری‌ها صحبت کرد تا به جای ایجاد ترس و اضطراب، به آنها احساس امنیت و فهم درست از وضعیت داده شود؟ پاسخ به این پرسش نیازمند آگاهی از اصول روانشناسی کودک، مهارت‌های ارتباطی و رعایت نکات مهم در گفت‌و‌گو درباره موضوعات حساس است.

اهمیت صحبت با کودکان

کودکان اطلاعات را از منابع مختلف دریافت می‌کنند: حتی اگر ما چیزی به آنها نگوییم، کودکان از طریق رسانه‌ها و اطرافیان ممکن است اخبار و تصاویری را ببینند که باعث نگرانی و سردرگمی آنها شود.

پنهان کردن حقیقت می‌تواند اضطراب و ترس را افزایش دهد: اگر کودکان سوالات خود را مطرح کنند و پاسخ قانع‌کننده دریافت نکنند، ممکن است تخیلات منفی و ترس‌های غیرواقعی شکل بگیرد.

صحبت کردن باعث تقویت حس امنیت می‌شود: وقتی کودکان بدانند که کسی هست که به سوالاتشان پاسخ دهد و آنها را حمایت کند، احساس آرامش و امنیت بیشتری خواهند داشت

اصول کلی هنگام صحبت درباره جنگ با کودکان

وقتی با کودکان در موقعیت‌های بحرانی گفت‌و‌گو می‌کنیم، مهم است که با صداقت و شفافیت برخورد داشته باشیم، بدون این‌که آنها را با جزئیات ناراحت‌کننده مواجه سازیم. استفاده از زبانی ساده، قابل فهم و آرام کمک می‌کند که کودک احساس امنیت و حمایت داشته باشد. در این گفت‌و‌گو‌ها خوب است که فعالانه به احساسات کودک گوش بدهیم، آنها را بپذیریم و تأیید کنیم که ترس یا نگرانی آنها طبیعی است.

بخش مهم دیگری که نمی‌شود از آن غافل شد، اطمینان دادن به کودک از امنیت فعلی آنهاست و این‌که مراقبان و بزرگ‌تر‌ها در حال تلاش برای مراقبت از آنها هستند. در عین حال، لازم است از اغراق یا بزرگنمایی ترس‌ها بپرهیزیم که تنها باعث اضطراب بیشتر می‌شود. در پایان، با ارائه راهکار‌هایی برای کمک به همدیگر و حمایت از خانواده و جامعه، احساس امید و کنترل را در کودک تقویت می‌کنیم. این رویکرد باعث می‌شود که کودک با احساس امنیت و حمایت از طرف بزرگ‌تر‌های خود از این بحران عبور کند.

پذیرش و تأیید احساسات کودک

یکی از مهم‌ترین گام‌ها در مواجهه با کودکان در شرایط بحران، پذیرش و تأیید احساسات آنان است. کودکان به دنبال تایید و درک احساسات خود هستند.

طبق «کتابچه نهم اصل ۲۰»، ممکن است وسوسه شویم شدت فاجعه را برای کودک کم جلوه دهیم یا انکار کنیم، اما پذیرش احساسات کودک باعث آرامش و اعتماد به نفس او می‌شود.

جملاتی مثل: «دیدن درگیری می‌تواند ترسناک باشد. این احساس طبیعی است»، «خیلی‌ها ناراحتند وقتی دیگران آسیب می‌بینند» و... به کودک کمک می‌کند احساسات خود را به‌طور سالم بیان کند.

چگونه سن کودک را در نظر بگیریم؟

کودکان خردسال (۳-۶ سال)

زبان بسیار ساده و واضح باشد.

فقط حقایق پایه‌ای گفته شود: مثلاً «یک جنگ در جایی دور اتفاق افتاده، ولی ما در امان هستیم.»

بیشتر بر احساسات تمرکز کنید: «می‌دانم که دیدن اخبار تو را ناراحت کرده، این طبیعی است.»

کودکان سنین مدرسه (۷-۱۲ سال)

اطلاعات بیشتری درباره جنگ، علل آن و پیامد‌ها بدهید، اما از جزئیات خشونت‌آمیز پرهیز کنید.

تشویق به بیان سوالات و احساساتشان کنید.

بحث درباره راه‌های کمک به همدیگر و جامعه را مطرح کنید.

نوجوانان (۱۳ سال به بالا)

امکان ارائه اطلاعات دقیق‌تر و پاسخگویی به سوالات پیچیده‌تر وجود دارد.

فضای گفت‌و‌گو را باز بگذارید و اجازه دهید نظرات و نگرانی‌های خود را بیان کنند.

درباره منابع معتبر خبری و چگونگی مقابله با اطلاعات نادرست گفت‌و‌گو کنید.

نکات کاربردی برای والدین و مراقبان

آماده باشید: قبل از صحبت با کودک، خودتان درباره موضوع اطلاعات کافی داشته باشید تا بتوانید پاسخ‌های آرام و دقیق بدهید.

زمان مناسب را انتخاب کنید: زمانی که کودک آرام و حوصله شنیدن دارد، گفت‌و‌گو را شروع کنید.

به زبان بدن کودک توجه کنید: اگر کودک بی‌علاقه، مضطرب یا خسته شد، بهتر است گفت‌و‌گو را موقتاً قطع کنید.

از داستان‌ها و بازی‌ها برای بیان مفاهیم استفاده کنید: به ویژه برای کودکان خردسال، داستان‌های خیال‌پردازی شده یا نقاشی می‌تواند کمک‌کننده باشد.

رفتار‌های روزمره را حفظ کنید: ثبات در زندگی روزمره حس امنیت را تقویت می‌کند.

اجازه دهید کودک احساساتش را بروز دهد: گریه، عصبانیت یا سکوت همه واکنش‌های طبیعی هستند.

محدود کردن دسترسی به اخبار و رسانه‌ها: کودکان را از دیدن تصاویر خشونت‌آمیز و اخبار ناامیدکننده حفظ کنید.

تشویق به فعالیت‌های مثبت: ورزش، هنر، بازی و وقت گذراندن با خانواده می‌تواند استرس را کاهش دهد.

مواجهه با ترس‌ها و اضطراب کودکان

ترس کودکان را جدی بگیرید و آن را نادیده نگیرید.

درباره ترس‌هایشان صحبت کنید و به آنها کمک کنید راه‌های مقابله را بیاموزند.

در صورت نیاز به کمک تخصصی، از روانشناس کودک یا مراکز مشاوره استفاده کنید.

خود والدین نیز باید استرس و اضطراب خود را مدیریت کنند، چون احساسات والدین بر کودکان تأثیر مستقیم دارد.

چگونه درباره حمله رژیم صهیونیستی علیه ایران صحبت کنیم؟

بر حفظ وحدت و امید تأکید کنید.

از تفکیک بین مردم و دولت‌ها خودداری کنید.

به کودکان بگویید که مردم زیادی در تلاش برای صلح و حل اختلافات هستند.

نقش حمایت از هم‌وطنان و کمک به نیازمندان را پررنگ کنید.

توجه به اخبار و تحلیل‌های معتبر و به دور از هیجان‌زدگی به والدین کمک می‌کند پیام‌های درست منتقل شود.

فراموش نکنید که صحبت با کودکان درباره جنگ و درگیری، یک مسئولیت مهم و حساس است که نیازمند تعادل بین صداقت و حمایت روانی است. در شرایط بحرانی مانند جنگ اسرائیل علیه ایران، کودکان نیاز دارند بدانند که احساساتشان پذیرفته شده و امنیت آنها در اولویت است. با ارائه اطلاعات متناسب با سن، توجه به احساسات و اضطراب‌هایشان، و حفظ فضای امید و آرامش، می‌توان به آنها کمک کرد تا این دوران سخت را بهتر پشت سر بگذارند.