ابهت و شکوه نظامی این قلعه تاریخی در خراسان شمالی هر بیننده‌ای را مبهوت می‌کند!

به گزارش مجله خبری نگار، کشور پهناور ایران نیز تا دلتان بخواهد مناطق بکر طبیعی، کوه ها، چشمه‌های جوشان و بنا‌های تاریخی زیبا و بی نظیر دارد که با بازدید آنها می‌توانید خستگی یکساله را از تن بیرون کنید.

اگر از دیدن اماکن تاریخی سر شوق می‌آیید و دنبال بنا‌های تاریخی ناشناخته هستید، قلعه «جلال الدین» گزینه بدی برای بازدید نیست.

این بنای باشکوه در سده‌های ۶ و هفتم هجری ساخته شده است و قرار گرفتن در بلندای کوه و با داشتن دیوار‌های ستبر و مستحکم و ارتفاع برج و باروها، آن را به دژی نفوذ ناپذیر تبدیل کرده است.

قلعه جلال‌الدین از سنگ و آجر و گچ ساخته شده و این قلعه با پلانی ۶ گوش، دارای ۶ برج مدور در اطراف است.

قلعه جلال الدین در داخل دارای چهار اتاق است که در میان برج‌ها ساخته شده است، در بدنه دیوار‌های داخلی خمره‌هایی وجود دارد که برای جمع‌آوری آب و آذوقه ایجاد شده است.

در ضلع جنوبی و سمت راست در ورودی این قلعه راه پله‌ای برای دسترسی به برج‌های نگهبانی قرار دارد و روزنه‌هایی در تمام طول دیوار‌های اطراف و برج‌ها نیز ایجاد شده‌است.

در پایین و ضلع جنوب غربی قلعه چشمه آب شیرینی وجود دارد که آن نیز موسوم به جلال‌الدین است، آب آن به طرف جنوب شرق و به طرف جاجرم جریان دارد.

وجود این چشمه پر آب در دل کویر و در پای تپه این قلعه می‌تواند از مهمترین دلایل بنای قلعه در این مکان باشد، از دیگر دلایل بنای این قلعه در این مکان می‌توان به موقعیت راهبردی و مشرف بودن آن بر سراسر منطقه اشاره کرد.

موقعیت جغرافیایی قلعه بر سر راه ارتباطی شهر‌ها و مراکز مهم شمال شرق فلات ایران همچون نیشابور، جرجان، مرو و خوارزم سبب شد تا اهمیت راهبردی قلعه دو چندان باشد.

معماری قلعه جلال الدین

قلعه جلال الدین از نظر ابعاد معماری در نوع خود کم نظیر است و باروی آن در تراز پایین و تا ارتفاع پنج متری نزدیک به سه متر ضخامت دارد و در کف برج‌ها و راهرو‌های تراز فوقانی باروی قلعه خمره‌های بزرگی کار گذاشته شده که در مواقع نیاز آب یا آذوقه مورد نیاز را تامین می‌کرده است.

هر یک از این خمره‌ها نزدیک به ۱۵۰ لیتر حجم دارند و با در نظر گرفتن مجموع ۱۲۸ خمره موجود در فضا‌های مختلف برآورد می‌شود در این ظروف حدود ۱۹ هزار لیتر یا ۲۰ تن مایع یا غله ذخیره می‌شده است.

چاهی به قطر حدود سه متر در گوشه غربی حیاط قلعه حفر شده است که شاید دسترسی قلعه نشینان به منبع آب دایمی را فراهم می‌کرده است و با توجه به بستر صخره‌ای قلعه، بی تردید حفر این چاه در دل سنگ از شاهکار‌های مهندسی در زمان خود بوده است.

قلعه دارای ۶ برج است که چهار برج آن دو طبقه که طبقه پایین برای استراحت نگهبان‌ها و طبقه بالا برای دیده بانی استفاده می‌شده و دو برج دیگر سه طبقه هستند که طبقه اول برای استطبل طبقه دوم استراحت نگهبانان و طبقه سوم برای دیده بانی بوده است.

طبقه دوم این دو برج از طریق راهرویی به هم متصل می‌شود که با تیرکش‌هایی نور آن تامین می‌شود.

قلعه جلال الدین مربوط به کدام عصر است؟

قلعه جلال الدین در بین عوام مردم منتسب به جلال الدین خوارزمشاه است که احتمال آن بسیار کم است، بیشتر این قلعه‌ها در زمان اسماعیلیان ساخته شده و مورخان آن را به جلال الدین حسن نو مسلمان منتسب می‌کنند.

سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با هدف احیای قلعه جلال الدین به عنوان موزه از سال ۸۶، مطالعه و مرمت این بنا را به طور متمرکز آغاز کرد و در خرداد سال ۱۳۹۰ این بنا با عنوان موزه معرفی شخصیت‌های جلال الدین شهیر تاریخ ایران با تاکید بر شخصیت جلال الدین خوارزمشاه افتتاح شد.

این قلعه به «قلعه جلال الدین» معروف است، اما نمی‌توان آن را به یقین به هیچ کدام از شخصیت‌های معروف جلال الدین در تاریخ ایران منسوب کرد.

در ضلع شرقی موزه در طبقه اول شرح احوال و آثار شخصیت‌های معروف جلال الدین در قالب تابلو‌هایی به بازدیدکننده معرفی شده است.

جاذبه‌های قلعه جلال الدین

یکی از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد این موزه-قلعه که آن را از نظر محتوایی از نمونه‌های مشابه خود متمایز ساخته شیوه پرده خوانی و نقالی در آن است که نوعی نمایشِ مذهبی و ملی ایرانی است.

در این نمایش، داستان تصویری نقش شده بر پرده‌های درون هر برج به شیوه نقالی روایت می‌شود که در آن وقایع تاریخی دوران مغول و مصایب اولیای دین با کلام آهنگین بازگو می‌شود.

سایر قسمت‌های نمایشی موزه در مسیر‌های بازدید قرار گرفته که این ویژگی امکان می‌دهد تا ضمن حرکت در مسیر و مرتفع‌ترین قسمت‌های قلعه، با ویژگی‌های معماری نظامی، مصالح به کار رفته، خمره‌های تاریخی کار گذاشته شده در دل دیوار‌های قلعه و در نهایت شیوه‌های تدافعی قلعه‌های تاریخی از نزدیک آشنا شوید.

از جمله امکانات این موزه که برای رفاه حال مسافران آماده شده سرویس بهداشتی، پارکینگ و سفره خانه سنتی در کنار چشمه زیبای جلال الدین است.