خجسته: نیازمند تشکیل قرارگاهی برای توسعه اقتصادی هستیم

به گزارش مجله خبری نگار، کمتر از یک ماه به آغاز به کار دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی زمان باقی مانده و منتخبان مردم در روز ۷ خرداد بر کرسی‌های نمایندگی بهارستان تکیه خواهند زد، اما مسائل و چالش‌هایی در کشور وجود دارد که حل آن‌ها نیازمند نقش جدی مجلس است که ارائه راهکار‌هایی از سوی اساتید و کارشناسان نیز برای بهبود وضع موجود می‌تواند نقشی اساسی ایفا کند، در همین زمینه گفت‌وگویی با حسن خجسته استاد دانشگاه انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ذیل می‌خوانید:

ارزیابی شما از وضعیت روز کشور و مسائل کشور چیست و مهم‌ترین مشکل کشور امروز چیست که باید در اولویت بررسی و رفع قرار بگیرد؟

خجسته: از یک زوایه وضعیت خیلی خوب است و یک زاویه نیز بد است، چرا خوب است؟، ما کشوری هستیم که در گرداب بلای جهانی است و فشار جهانی روی آن است که دلایل مهمی هم دارد، در این شرایط، این موشک‌هایی که به سمت رژیم صهیونیستی پرتاب کردیم، تقریبا پاشنه لولای تغییر جهان بود که از اینجا خاورمیانه جدید معنا پیدا کرد، در صورتی که آمریکایی‌ها ۳۰ سال است که قصد ساخت خاورمیانه جدید را دارند، اما ما اجازه ندادیم و خودمان ساختیم، زیرا عناصر ژئوپلتیک را جابه‌جا کردیم که از این جهت حائز اهمیت است؛ امام راحل به مردم ایران عزت و قدرتی داد که بعد‌ها تاریخ درباره آن قضاوت خواهد کرد.

از جهتی وضعیت کشور از لحاظ مشکلات اقتصادی، اجتماعی خوب نیست و کشور دارای ضعف‌های اقتصادی و مدیریتی و فرهنگی است و در جنبه‌های سیاسی پیشرفته و در برخی حوزه‌ها نیز ناکارآمدی وجود دارد.

مهمترین اولویت اصلی کشور که نیاز به رفع دارد و بیشتر باید به آن پرداخته شود چیست؟

خجسته: به نظرم اولویت اصلی کشور تغییر نگرش در تصمیم‌گیری است، شاید ۱۵ یا ۲۰ سال است که نهاد‌های کشور از تحول عقب مانده‎اند، البته محیط‌های اجتماعی در حال دگرگونی است و از اراده ما خارج است. مثلا ارتباطات جدید به عنوان پیشران است که خارج از اراده ما تغییر ایجاد کرده است.

مشکل اصلی این است که دنیا دیجیتال است، اما کشور ما هنوز آنالوگ است، به همین دلیل به کشف مسائل اساسی و حل آن با تأخیر وارد می‌شود.

پیشنهاد بنده برای تغییر نگرش است که مثلا عنوان وزارت اقتصاد به برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی تغییر کند و یا وزارت ارشاد نیز به وزارت برنامه‌ریزی و توسعه فرهنگی تغییر کنند، این مسأله باعث می‌شود که نگاه مدیران رو به جلو باشد، در حال حاضر وزارتخانه‌های ما در صدد کنترل امور جاری هستند و همیشه مسأله دارند، بنابراین بیشتر وقتشان صرف حل مسأله می‌شود، چون بسیاری از این مسائل ریشه‌های عقب‌تری دارد و کمتر به آن نیز توجه شده و بیشتر به خروجی متمرکز شده‌ایم.

با این تقسیم‌بندی‌ها و تغییر نگاه، وزارت اقتصاد فرمانده برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی کشور خواهد شد و همه وزارتخانه‌ها برنامه کلان اقتصادی تدوین می‌کنند. درک‌مان از عناصر و مسائل و راه‌حل‌‎هایمان هم دیده می‌شود و با این راهکار، منابع‌مان نیز هدر نخواهد رفت.

رهبر معظم انقلاب هم با توجه به نامگذاری امسال و با توجه به تأکیداتی که سال‌های گذشته هم داشتند، به مردمی‌سازی و واگذاری امور به مردم تأکید کرده‌اند، مردمی‌سازی اقتصادی چقدر به حل بهتر مسائل کشور کمک می‌کند؟

خجسته: برای مردمی‌سازی زیرساخت نداریم، مردمی‌سازی زیرساخت می‌خواهد، کشور اصلا آمادگی مردمی‌سازی ندارد، چون هیچوقت وزارت اقتصاد در طول ۴۰ سال، اصلا به این قضیه فکر نکرده است. البته تئوری‌های غربی و شرقی هرکدام به نحوی دردمان می‌خورد که باید استفاده کنیم؛ اما معتقدم فعلا زیرساختی برای مردمی کردن و مشارکت مردمی نداریم.

تعاونی‌ها کارکرد خوبی دارند، سرمایه‌های مردمی را جمع و در زمینه تولید و خدمات فعالیت می‌کنند، اما مشکل ذاتی دارند، چون در تعاونی همه یک رأی دارند، توسعه تعاونی‌ها کُند است.

تعاونی‌ها باید زیرساختی برای مشارکت باشند و مثلا بگوییم که تعاونی‌ها بعد از ۵ سال خصوصی شوند؛ مثلا تعاونی‌هایی که در جهت تولید کار‌های رسانه‌ای هستند، بعضا صداوسیما و یا خبرگزاری فارس، مثلا یک درصد محصولات‌شان را خریداری کنند.

باید ملزومات ایجاد تعاونی‌ها را رعایت کنیم و تولیدات در چارچوب کیفیت‌دار باشد و اقدامات رقابتی باشد، چون تعاونی‌ها در رقابت هستند، تضمینی نیست و رقیب وجود دارد.

تقدیر از خبرگزاری برای استفاده از تولیدات کاربران

مثلا چرا خبرگزاری‌ها از محتوای کاربرمحور استفاده نمی‌کنند؟!، خب از کابر استفاده کنید و به او پول دهید تا تشویق شود، الآن استفاده از محتوای تولید کاربر به خصوص در بخش خبری در دنیا خیلی گسترده شده است، علت اصلی آن هم این است که تلفن همراه همه جا هست، اما خبرنگار رسانه همه جا نیست.

البته این محتوای کاربرمحور در خبرگزاری فارس در حال اجراست.

خجسته: احسنت، این اقدام خوبی است که در حال اجراست.

دلیل عدم موفقیت سند چشم‌انداز ۱۴۰۴

اگر در کشور فرماندهی اقتصادی درست کنیم که کار آن برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی باشد و ما برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی داشته باشیم و برای آن فرماندهی ایجاد کنیم، شرایطمان کاملا متفاوت خواهد بود.

معتقدید الآن فرماندهی اقتصادی نداریم؟

خجسته: خیر، نداریم. در فرماندهی اقتصادی ممکن است سفارتخانه‌های کشور مأموریت جدیدی پیدا کنند، اگر ضعفی در سفارتخانه‌ها وجود دارد، ضعف در نبود فرماندهی اقتصادی است.

کشور نیازمند تشکیل قرارگاهی برای توسعه اقتصادی است که می‌تواند ترکیبی از چند وزارتخانه باشد، البته معاون اول رئیس‌جمهور و یا رئیس‌جمهور نیز باید در ترکیب این قرارگاه فرماندهی حضور داشته باشند.

مثلا در بعضی کشور‌ها برای توسعه، سازمان جدیدی طراحی می‌کنند، به عنوان مثال اگر برای سند افق ۱۴۰۴ سازمان مشخصی قرار داده بودیم، می‌توانست جزئیات پیشبرد آن را پیگیری کند، اما عدم موفقیت آن این بود که فرماندهی منسجمی نداشت و به دولت‌ها واگذار شد و دولت‌ها هم مشغول امور جاری خود بودند.

مجمع تشخیص مصلحت نظام باید اهداف کلان ۵ ساله را تعیین کند و دولت‌ها براساس این اهداف برنامه‌ریزی کنند، در ترکیب فرماندهی اقتصادی کشور، دولت عضو اصلی آن است. مثلا وزارتخانه‌های مربوطه و یا دانشکده اقتصاد دانشکده تهران نیز می‌تواند عضو این قرارگاه فرماندهی باشند و معاون اول رئیس‌جمهور هم فرمانده این قرارگاه باشد و برنامه آن را مجلس تصویب و بر آن نظارت کند، البته مجلس نیز برای نظارت باید ساز و کار جدی داشته باشد.

شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا وظیفه فرماندهی اقتصادی را نمی‌تواند انجام دهد؟

خجسته: این شورا خوب است، اما کارکرد قرارگاهی ندارد. قبلا قرارگاه جنگی هم داشتیم، به طوری که تصمیم‌گیری و تقسیم وظایف می‌شد. در قرارگاه، افراد مستقر هستند و برای آن باید فکر کنند و پاسخگو باشند.

به نظر شما شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی می‌تواند در کوتاه‌مدت در حوزه فرماندهی اقتصادی نقش ایفا کند؟

خجسته: ما در حوزه فرهنگی که خیلی مهم است و در حوزه اقتصادی، اصلا باید نگرشمان به مدیریت کار، به طور کلی تغییر کند و ما فرماندهی و برنامه‌ریزی اقتصادی و فرهنگی را تشکیل دهیم و کمیسیون‌های مجلس هم باید کارکرد و رفتارشان را بر همین اساس تغییر دهند.

فرماندهی اقتصادی نیازمند چه زیرساخت‌ها و ملزوماتی است؟

خجسته: در حال حاضر هنوز زیرساختی برای تشکیل این فرماندهی وجود ندارد. ما الآن در تصمیم‌گیری خط‌های فرعی داریم، این خطوط فرعی گاهی همپوشانی دارند و موجب هدررفت منابع می‌شوند، معتقدم همه این خطوط باید در یک برنامه کلان اقتصادی فعالیت کنند که آثار آن به هم گره بخورد و تجمیع شود و وزارتخانه‌ها با تصمیمات خودشان، خلاء‌ها را پر کنند، عرض بنده است که باید در تمامی عرصه‌ها حکمرانی جدید اعم از اقتصادی و فرهنگی و ... تشکیل شود.

نقش مجلس شورای اسلامی به عنوان قوه قانونگذاری چیست که بتواند ریل‌گذاری را برای ایجاد حکمرانی جدید انجام دهد؟

خجسته: البته دولت هم می‌تواند در ایجاد حکمرانی جدید نقش ایفا کند، اگر دولت انجام نداد، مجلس می‌بایست از طریق قدرتی که دارد، دولت را مجاب به ایجاد چنین حکمرانی بکند، در این مدل قدرت هیچ وزیر و وزارتخانه‌ای کم نمی‌شود، باید ظرفیت‌های اقتصادی و فرهنگی را بشناسیم.

تعجب می‌کنم که مسئولین ما فقط جلوی پایشان را نگاه می‌کنند. اگر برنامه‌ریزی و توسعه اقتصادی تشکیل شود و نام وزارتخانه هم با همین عنوان تغییر کند، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد و این مسأله نیازمند این است که نگرش به حکمرانی اقتصادی و فرهنگی و دیگر حوزه‌ها تغییر کند.

مجلس و دولت برای اعمال حاکمیت بر مردم شکل گرفته‌اند. شاید در جایی نیاز باشد که قانونگذاری شکل گیرد، مثلا مجلس مأموریت جدیدی به وزارت اقتصاد در حوزه حکمرانی جدید بدهد.

یکی از موضوعاتی که مطرح است، مسائل معیشتی است، مجلس دوازدهم که کمتر از یک ماه دیگر کار خود را آغاز خواهد کرد، چقدر می‌تواند در بهبود وضعیت معیشتی مردم تأثیرگذار باشد و ریل‌گذاری کند؟

خجسته: بهبود وضعیت معیشتی، مشارکت مردم در اقتصاد است که باید آن را جدی بگیریم. اگر در این مسیر قرار گیریم، درآمد سرانه افزایش می‌باید و علی‌رغم تحریم‌ها، ثروت ملی‌مان نیز رو به افزایش خواهد بود.
مجلس و دولت برای اعمال حاکمیت بر مردم شکل گرفته‌اند. شاید در جایی نیاز باشد که قانونگذاری شکل گیرد، مثلا مجلس مأموریت جدیدی به وزارت اقتصاد در حوزه حکمرانی جدید بدهد.

یکی از موضوعاتی که مطرح است، مسائل معیشتی است، مجلس دوازدهم که کمتر از یک ماه دیگر کار خود را آغاز خواهد کرد، چقدر می‌تواند در بهبود وضعیت معیشتی مردم تأثیرگذار باشد و ریل‌گذاری کند؟

خجسته: بهبود وضعیت معیشتی، مشارکت مردم در اقتصاد است که باید آن را جدی بگیریم، اگر در این مسیر قرار گیریم، درآمد سرانه افزایش می‌باید و علی‌رغم تحریم‌ها ثروت ملی‌مان نیز رو به افزایش خواهد بود.