تغییر محاسبات استراتژیک تهران - ریاض

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: سرلشکر «محمد باقری» رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران برای اولین بار در گفت‌وگوی تلفنی با «خالد بن سلمان» وزیر دفاع عربستان، از میزبانی این کشور برای اجلاس‌های فوق‌العاده سران کشور‌های اسلامی تقدیر کرد و از آمادگی نیرو‌های مسلح ایران برای ارتقای روابط نظامی بین دو کشور خبر داد. وزیر دفاع عربستان نیز از ارتقای سطح همکاری‌های نیرو‌های مسلح دو کشور استقبال کرد. مسائل مهم جهان اسلام از دیگر محور‌های این گفتگو بود.

در پایان نیز طرفین از یکدیگر برای سفر به کشور متبوع خود دعوت به عمل آوردند. اهمیت این گفتگو از این منظر است که تهران و ریاض در طول سال‌های گذشته، طرف مقابل را در حوزه‌های سیاسی و نظامی تهدید به شمار آورده‌اند.

گرایش عربستان به سمت بومی‌سازی تسلیحاتی و متنوع کردن سبد شرکای نظامی خود می‌تواند زمینه همکاری‌های نظامی ایران و عربستان را به تدریج فراهم کند. درواقع، یکی از ملاحظات برای ازسرگیری روابط ایران و عربستان، محاسبات استراتژیک تهران و ریاض برای کاهش ادراک تهدید در روابط دوجانبه و منطقه‌ای، کاهش هزینه‌های جانبی و در نتیجه تمرکز بیشتر بر ارتقای جایگاه خود در سطح منطقه و بین‌المللی بود. این هدف مستلزم توسعه تعامل و روابط در زمینه‌های مختلف دوجانبه، چندجانبه و منطقه‌ای و به‌ویژه پایه‌گذاری همکاری‌های بیشتر و مشترک برای ایجاد تعهدات دوجانبه است که به نزدیک ساختن دیدگاه‌های راهبردی و ایجاد زمینه‌های همکاری‌های بیشتر چندجانبه و منطقه‌ای کمک می‌کند.

توسعه روابط اقتصادی، فرهنگی، نظامی بین ایران و عربستان سعودی در امتداد توسعه روابط دیپلماتیک، یک راهبرد الزامی برای عبور امن از منابع تنش‌زا در خلیج‌فارس و غرب آسیاست. با وجود چالش‌های بسیار، ایران و عربستان برای تلاش در راستای برقراری نظم در منطقه دلایل مهمی دارند که می‌توان آن‌ها را در انگیزه هر دو کشور برای توسعه و تبدیل به قدرت‌های نوظهور جست. ایران نوانس نوشت:شرایط متحول جهانی، تمرکز بیشتر ایالات متحده بر سلطه‌طلبی دوباره از طریق تقویت متحدان ارگانیک خود به‌ویژه هژمونی اسرائیل در منطقه، ظهور قدرت‌های جدید نیز این انگیزه را تقویت می‌کنند تا تهران و ریاض تلاش بیشتری برای غلبه بر اختلافات ایدئولوژیک و کاهش هزینه‌های منطقه‌ای و تمرکز بیشتر بر توسعه ملی و تقویت جهان اسلام داشته باشند. در این مسیر، همکاری‌های باثبات سیاسی و اقتصادی با چارچوب راهبردی می‌تواند سناریو‌های رقیب را تضعیف و به تقویت برنامه‌های ملی دو کشور در سطح منطقه و جهان کمک کند.

عربستان سعودی و ایران متوجه شده‌اند که رویارویی‌ها در چهار دهه گذشته نه‌تن‌ها منافع سیاسی یا اقتصادی آن‌ها را تأمین نکرده، بلکه آن‌ها را نسبت به قدرت‌های نوظهور و رقبای غیرمسلمان در منطقه عقب نگه داشته است. در همین حال دشمنان ایران و عربستان مزایای بیشتری از بی‌ثباتی این رابطه دریافت کرده‌اند. تعارض هویتی و سیاسی اسرائیل با کشور‌های عربی-اسلامی و اسرائیل غیرقابل حل است و شواهد تاریخی نیز نشان می‌دهد خصومت اسرائیل با کشور‌های اسلامی بنیادین است و ایجاد روابط سیاسی و اقتصادی و پیمان امنیتی، تاکتیک‌هایی برای اهداف راهبردی خصمانه و سلطه‌طلبانه در بلندمدت است که مسلماً علیه همه کشور‌های عربی و اسلامی است.

از نگاه بسیاری از ناظران، چشم‌اندازی که بهبود روابط دوجانبه ایران و عربستان ایجاد کرد، منجر به نگرانی‌های زیادی در جناح آمریکایی اسرائیلی شد. از این منظر می‌توان سناریو‌های توسعه‌طلبانه اسرائیل پس از طوفان الاقصی را هم ارزیابی کرد. یکی از برنامه‌های بلندپروازانه اسرائیل در جنگ غزه، توسعه جغرافیایی اسرائیل در امتداد دریای مدیترانه، غلبه این رژیم بر محدودیت‌های ژئوپلیتیکی و ارتقای جایگاه این رژیم در پروژه‌های ژئواکونومیک منطقه است که مشخصاً نه هدف آن عادی‌سازی شرایط اسرائیل در منطقه، بلکه ارتقای جایگاه آن در منطقه و هژمونی منطقه‌ای است که با توجه به ماهیت امنیتی و تهاجمی رژیم اسرائیل، در تعارض با منافع همه کشور‌های عربی و اسلامی است. در مجموع تغییر در روابط ایران و عربستان نشان‌دهنده یک تغییر بالقوه در ساختار قدرت منطقه‌ای است. محاسبات استراتژیک ایران و عربستان که منجر به تغییر روابط تهران و ریاض شد نیز باید با توسعه روابط در ابعاد گوناگون به شکل گام‌به‌گام دنبال شود و این به نفع هر دو کشور و جهان اسلام است.