گذار ترسناک بشر از آستانه ایمن سیاره‌ای

به گزارش مجله خبری نگار، بر اساس یک تحقیق و بررسی مهم که به تازگی ارائه شده، فعالیت و اشتهای سیری‌ناپذیر انسان برای بهره‌برداری از منابع طبیعی، انعطاف‌پذیری و ظرفیت زمین را تضعیف و سیاره ما را به مرز خطر نزدیک کرده است؛ مرزی که با عبور از آن، زمین قادر به حفظ حیات و بقای گونه‌ها نخواهد بود. به گزارش خبرگزاری فرانسه، یک تیم بین‌المللی شامل ۲۹ دانشمند در گزارش خود تصریح کرده اند که شش مرز از ۹ آستانه ایمن تعریف‌شده یا «مرز سیاره‌ای»، شامل تغییرات اقلیمی، جنگل‌زدایی، از میان رفتن تنوع زیستی، مواد شیمیایی مصنوعی از جمله پلاستیک، کاهش ذخایر آب شیرین و استفاده از نیتروژن به انتهای ناحیه قرمز و منطقه خطر رسیده است.

لایه ازن در محدوده ایمن

به گزارش «ایندیپندنت» این گزارش همچنین می‌افزاید که دو مورد از سه مورد باقی مانده یعنی اسیدی شدن اقیانوس و غلظت آلودگی ذرات و گردوغبار در جو بر مرز قرار دارند و از این میان، فقط تخریب لایه ازن است که در محدوده ایمن قرار گرفته است. کاترین ریچاردسون، نویسنده اصلی این مقاله و استاد موسسه گلوب دانشگاه کپنهاگ، در این زمینه می‌گوید که «مرز‌های سیاره‌ای»، فرایند‌های مهمی را مشخص می‌کند که زمین را در شرایط حیات طی ۱۰ هزار سال گذشته، دوره‌ای که بشریت و تمدن مدرن شکل گرفته است، نگه می‌دارد. این مطالعه، دومین به‌روزرسانی اساسی از مفهومی است که نخستین بار در ۲۰۰۹ طرح شده بود. در آن زمان، فقط چند محدوده سیاره‌ای، همچون گرم شدن کره زمین، نرخ انقراض و نیتروژن از حد ایمن فراتر رفته بود.

نرخ نگران کننده انقراض گونه‌ها

یوهان راکستروم، از نویسندگان این مقاله و مدیر موسسه تحقیقات آثار اقلیمی پتسدام و از بانیان این طرح، می‌گوید: «هنوز در مسیر اشتباهی حرکت می‌کنیم.» او در گفت وگویی با خبرنگاران اظهار کرد که جز لایه ازن که از زمان ممنوعیت مواد شیمیایی تخریب‌کننده به آرامی در حال بهبود است، هیچ نشانه‌ای مبنی بر این که عبور از این مرز‌ها متوقف شده یا در مسیر درست تغییر مسیر داده باشد، در دست نیست. به گفته او، این به معنای آن است که ما در حال از دست دادن انعطاف‌پذیری زمین هستیم و ثبات سیاره خود را به خطر می‌اندازیم. این تحقیق علمی، محدوده‌های ایمن سیاره‌ای را برای هر ۹ جنبه درهم‌تنیده و به‌هم پیوسته سیستم زمین تعیین می‌کند. برای مثال، برای تنوع زیستی، اگر سرعت از بین رفتن گونه‌ها کمتر از ۱۰ برابر میانگین نرخ انقراض در طول ۱۰ میلیون سال گذشته باشد، میزانی پذیرفتنی تلقی می‌شود. با این حال، در واقعیت، انقراض‌ها دست‌کم ۱۰۰ برابر سریع‌تر از این به‌اصطلاح «نرخ پس‌زمینه» و ۱۰ برابر سریع‌تر از حد محدوده ایمن سیاره‌ای رخ می‌دهد.

غلظت خطرناک دی اکسیدکربن اتمسفر

در پیوند با تغییرات اقلیمی، این آستانه به غلظت دی‌اکسید‌کربن اتمسفر بستگی دارد که در دست‌کم ۱۰ هزار سال پیش از انقلاب صنعتی، بسیار نزدیک به ۲۸۰ ذره در میلیون (پی‌پی‌ام) باقی مانده است. این غلظت امروز به ۴۱۷ ذره در میلیون رسیده که بسیار بالاتر از مرز ایمن، یعنی ۳۵۰ ذره در میلیون است. به گفته راکستروم، درباره مسئله تغییرات اقلیمی، بشر همچنان مسیری را دنبال می‌کند که بدون تردید ما را به سوی فاجعه می‌برد. ما به سمت ۲.۵ درجه سانتی گراد، ۲.۶ یا ۲.۷ درجه سانتی گراد گرمایش پیش می‌رویم که در چهار میلیون سال گذشته شاهد آن نبوده‌ایم. به گفته او، هیچ مدرکی دال بر این که انسان بتواند در چنین محیطی دوام آورد، وجود ندارد.

آلودگی سیاره فراتر از حد مجاز

در تحقیقات جدید برای نخستین بار، هزاران هزار ترکیب شیمیایی که انسان ساخته است از میکروپلاستیک‌ها گرفته تا آفت‌کش‌ها و زباله‌های هسته‌ای و دارو‌هایی که به محیط زیست نفوذ کرده‌اند، اندازه‌گیری شدند و مشخص شد که این آلودگی‌ها از حد مجاز فراتر رفته‌اند. اتمام ذخایر و به پایان رسیدن منابع آبی هم در این تحقیق بررسی شده است. یکی از یافته‌های مهم این به‌روزرسانی جدید، این است که محدوده‌های سیاره‌ای مختلف، یکدیگر را در واقع تغذیه و تقویت می‌کنند. این بررسی به ویژه برهم‌کنش میان افزایش غلظت دی‌اکسیدکربن و آسیب به بیوسفر، به‌ویژه از دست رفتن جنگل‌ها را بررسی و افزایش دما را وقتی که یک یا هر دو عامل افزایش یابد، پیش‌بینی می‌کند. این نشان می‌دهد که حتی اگر بشر انتشار گاز‌های گلخانه‌ای را به سرعت کاهش دهد، ولی همزمان با آن، تخریب جنگل‌های جذب‌کننده کربن متوقف نشود، سیاره ما ممکن است در مسیر گرمایش بیشتر بیفتد و متوقف کردن آن دشوار است.

آیا امیدی هست؟

ولفگانگ لوخت، مدیر بخش تحلیل سیستم زمین در موسسه تحقیقات آثار اقلیمی پتسدام و از نویسندگان این مقاله، می‌گوید که یکپارچگی بیوسفر نیز در کنار تغییرات اقلیمی، ستون دومی است که سیاره ما را حفظ می‌کند. او می‌گوید، ما هم اکنون با برداشت بیش از حد زیست‌توده، تخریب بیش از حد زیستگاه‌ها، جنگل‌زدایی بیش از حد زمین، این ستون را بی‌ثبات می‌کنیم. این مطالعه در عین حال نتیجه می‌گیرد که تمام این مرز‌ها را می‌توان به ناحیه ایمن بازگرداند. ریچاردسون می‌گوید مسئله فقط بر سر تعیین محدودیت‌هایی برای میزان زباله‌هایی است که در محیط باز می‌گذاریم و میزان مواد خام زنده و غیر‌زنده‌ای که از زمین خارج می‌کنیم. بحث محدوده‌های سیاره‌ای و تعیین چارچوب‌های آن، از زمان مطرح شدن تاکنون، به سرعت به یکی از اصول مهم دانش زمین تبدیل شد و حتی به حیطه‌های سیاست و اقتصاد نیز راه یافت.