ادیبان ادبیات نخوانده!

به گزارش مجله خبری نگار، در پهنه فرهنگ ایران‌زمین، آثار و پژوهش‌های ادبی، الزاماً درگرو تفکّرات و اندیشه‌های دانش‌آموختگان زبان و ادبیات فارسی نبوده است. حدّاقل در دوران معاصر، داستان‌ها، رمان‌ها و غزلیات نابی وجود دارد که صاحبان آن، پزشکان و متخصّصان علوم غیرادبی بوده‌اند. ده‌ها شاعر و قصّه‌نویس را می‌شناسیم که ادبیات نخوانده‌اند؛ اما مردم با شعر و قصه‌های آن‌ها سال‌ها زندگی کرده‌اند. نویسندگانی همچون غلامحسین ساعدی، محمود دولت‌آبادی و شاعرانی مانند اخوان ثالث و فریدون مشیری از این جمله‌اند. به‌عنوان‌مثال، اخوان ثالث هنرآموز دبیرستان بود و تعدادی دیگر در رشته‌های مختلفی به‌جز ادبیات تحصیل‌کرده بودند، اما هرکدام از آنان در ساحت زبان و ادبیات فارسی، بزرگانی تکرار نشدنی هستند.

محمدعلی اسلامی ندوشن

داستان این جریان زمانی جذاب‌تر می‌شود که دریابیم گروهی از منتقدان و صاحب‌نظران حوزه ادبیات در بخش نقد و بررسی متون و تصحیح آن نیز تحصیلاتی غیر از زبان و ادبیات فارسی داشته‌اند. چندی پیش جامعه ادبی در سوگ دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن نشست. شاید بسیاری از ادب‌دوستان ندانند که او دکترای حقوق بین‌الملل از دانشگاه سوربن فرانسه داشت و استاد پیش کسوت دانشکده حقوق و علوم سیاسی بود؛ اما آثارش همچون «آوا‌ها و ایماها» و «جام جهان بین» و... دریچه‌ای است که مخاطب خود را به جنگلی از موضوعات و عناوین متنوّع و مطلوب می‌کشاند. روش او در نقد و تحلیل آثار ادبی این است که شاخ و برگ‌هایی را که در آثار مختلف وجود دارد، به کنار می‌زند و در حوزه‌های مختلفی همچون سعدی شناسی، حافظ‌پژوهی و فردوسی شناسی، ما را با خطوط برجسته تفکّر شاعر آشنا می‌کند.

زریاب، خالقی مطلق و حلبی

دکتر عباس زریاب خویی، بزرگی دیگر از نام‌آورانِ پژوهشگر در عرصه ادبیات است که تحصیلات عالیه خود را در دانشکده معقول و منقول آن زمان و در حوزه تاریخ و ادیان و فلسفه گذرانده و دانش آموخته مقطع دکترا از دانشگاه یوهانس گوتنبرگ آلمان است؛ اما بی‌تردید، شیفتگان ادب فارسی با کتاب «آینه جام» او در حوزه حافظ‌پژوهی آشنا هستند. جلال خالقی مطلق نیز از ادیبانی است که نام او با شاهنامة فردوسی گره‌خورده است و شاهنامه پژوهان می‌دانند که نسخه منقّح شاهنامه که اکنون در دانشگاه‌های ایران تدریس می‌شود، به تصحیح اوست. خالقی مطلق دانش آموخته رشته شرق‌شناسی از دانشگاه کلن آلمان است. در مثنوی پژوهی نام دکتر علی‌اصغر حلبی روی شرح مثنوی در پنج مجلّد می‌درخشد. دکتر علی‌اصغر حلبی دانش‌آموخته مقطع کارشناسی در رشته فلسفه از دانشگاه تهران و دارای مدرک دکترای فلسفه از انگلستان است.

خرمشاهی، کاتوزیان و شایگان

بهاءالدین خرّمشاهی یکی دیگر از پژوهشگران عرصه ادبیات است که شرح او بر غزلیات حافظ با دقّت و ریزبینی بسیار همراه است و شیفتگان خواجه شیراز را به خود جذب می‌کند. خرّمشاهی نیز پس از رها کردن رشته پزشکی، ابتدا لیسانس ادبیات گرفت و سپس در رشته کتابداری به دریافت دانش‌نامه کارشناسی ارشد نایل شد. دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان که به سعدی عشق می‌ورزد و کتاب او بانام «سعدی، شاعر عشق و زندگی» به همین نکته اشاره دارد، تحصیلات رسمی و دانشگاهی را در مقطع دکترا در رشته اقتصاد و جامعه‌شناسی گذرانده و دانش آموخته دانشگاه آکسفورد انگلستان است. داریوش شایگان را با کتاب «پنج اقلیم حضور» می‌شناسیم. دانشمندی که دکترای هندشناسی از دانشگاه سوربن فرانسه داشت؛ ولی آثاری در حوزه نقد و تحقیق در متون ادب فارسی از خود به‌جا گذاشته که نشان از دغدغه او در این حوزه است.

منبع: خراسان