به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: طی هفت ماه ابتدایی امسال، مهندسان و فناوران ایرانی، بیش از ۸۰۰ میلیون دلار صادرات محصولات و خدمات داشتهاند؛ عددی که پیشبینی میشود تا پایان سال از مرز دومیلیارد دلار عبور کند و نه تنها ارزآوری ۵ میلیارد دلاری سابق ما از این خدمات را احیا کند، بلکه ظرفیت بالقوه ۳۵ میلیارد دلار ارزآوری این خدمات را هم بالفعل کند.
طبق اعلام اتاق ایران، صادرات خدمات فنی مهندسی ایران، از حدود سه دهه قبل آغاز شد و با ایجاد باور دولتها به توان فنی مهندسان ایرانی، تلاشها برای ارزآوری از این ظرفیت در دستورکار قرار گرفت. راه و ساختمان، نیروگاهسازی، خطوط انتقال آب، نفت، گاز، پروژههای نفتی و پالایشگاهی، سدسازی و فناوری اطلاعات، عمده حوزههایی است که مهندسان ایرانی توان صادرات فنی آن را دارند و تلاشهای سیاسی و اقتصادی صورت گرفته سبب شده است امروز، توان ارزآوری این خدمات برای کشور افزایش یابد. کارشناسان اقتصادی، این ظرفیت را فرصتی مناسب برای جایگزینی اقتصاد نفتی کشور میدانند.
دولت سیزدهم طی حدود ۱۵ ماه فعالیت، رویکرد مناسبی را برای افزایش تعاملات با کشورهای همسایه درپیش گرفته که یکی از خروجیهای آن، احیای بازارهای صادرات خدمات فنی مهندسی بوده است. آنطور که «ایرج گلابتونچی» عضو هیئت مدیره انجمن شرکتهای صادرکننده خدمات فنی مهندسی به مهر گفته، سهم صادرات خدمات فنی مهندسی ما در سال ۱۳۹۹ حدود۵۰۰ میلیون دلار بود، اما در سال ۱۴۰۰ به ۱.۸ میلیارد دلار رسید؛ یعنی تقریباً ۴ برابر شد. امسال هم به گفته مدیر کل دفتر محصولات دانش بنیان و خدمات فنی مهندسی، طی هفت ماه ابتدایی سال، مجموع صادرات این حوزه بیش از ۸۰۰ میلیون دلار بوده است و طبق برنامهریزی صورت گرفته و پیشبینیهای موجود، تا پایان سال این عدد مرز دو میلیارد دلار را رد خواهد کرد.
اگرچه این روند صعودی ارزشمند است، اما نگاهی به گذشته نشان میدهد که یک دهه قبل، یعنی در سال ۱۳۹۰ ما به ۵ میلیارد دلار ارزآوری از صادرات خدمات فنی مهندسی رسیده بودیم؛ اما تعلل و سهل انگاریها، سبب شد این روند رو به افول شود و در سال ۱۳۹۹ با ۹۰ درصد کاهش، به ۵۰۰ میلیون دلار در سال برسد. یک سقوط آزاد تلخ که به اعتقاد کارشناسان، علاوه بر فشارهای تحریمی یکی از دلایل اصلی آن، شانه خالی کردن بانک توسعه صادرات و صندوق ضمانت صادرات، از حمایت فعالان این عرصه و پوشش ندادن ریسک صادرات خدمات فنی مهندسی بوده است.
نتیجه تعللهای ما هم مشخص است و طبیعتا قدرت رقبایمان را افزایش داده است. گزارش خبرگزاری صمت، حاکی از آن است که چین و ترکیه دو رقیب اصلی ما در صادرات خدمات فنی مهندسی هستند؛ چینیهایی که در سال ۲۰۱۹ با ۶۵ پیمانکار بزرگ، رتبه نخست جهان را کسب کردند و ترکهایی که ۹ تا ۱۰ درصد تولید ناخالص ملیشان، از محل صادرات همین خدمات است. از نظر عددی هم ترکیه با وجود توان فنی مهندسی ضعیفتر از ایران، صادرات سالانه خود از این خدمات را به ۳۵ میلیارد دلار رسانده است.
دکتر «بهمن صالحی جاوید»، دبیر انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی هم درباره توان مهندسان ایرانی میگوید: ما در سال ۱۳۹۰ ارزآوری ۳۵ میلیارد دلاری را برای کشور هدفگذاری کرده بودیم و از همان زمان باور داشتیم این توان وجود دارد، اما کم کاریها و حضور کمرنگ ما در بازارهای صادراتی سبب شد ترکها، با وجود اینکه قدرت بازاریابی قویای ندارند، از ظرفیتهای قبلی ایجاد شده توسط شرکتهای ایرانی استفاده کنند و پا جا پای ما گذاشتند.
حالا با آغاز مجدد روند صعودی صادرات خدمات فنی مهندسی و اجرای پروژههای برونمرزی، باید به ادامه این روند امید داشت. البته در کنار آن، نباید از ظرفیت صادرات محصولات دانش بنیان هم غافل شد. گزارش مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه نشان میدهد که فقط در سه ماهه ابتدایی امسال، ۶۵۰ شرکت دانش بنیان ایرانی، ۸۳۶ میلیون دلار صادرات داشتهاند، در حالی که کل صادرات دانش بنیان ما در سال ۱۴۰۰، حدود ۶۰۰ میلیون دلار و در سال ۱۳۹۹ عددی معادل ۴۳۰ میلیون دلار بوده است؛ روندی رو به رشد که باید مراقب بود اتفاق دهه ۹۰ صادرات خدمات فنی مهندسی برای آن تکرار نشود و به سقوط آن نینجامد.
دبیر انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی ایران درباره بستر لازم برای افزایش صادرات خدمات فنی و مهندسی میگوید: اقدامات دولت در حوزههایی مانند بهبود تعاملات بینالمللی و ارائه ضمانتنامههای موردنیاز شرکتهای صادرکننده، یکی از الزامات افزایش ارزآوری خدمات فنی مهندسی است و بهبود این عملکرد، امیدواری برای بهبود وضعیت این حوزه را ایجاد خواهد کرد.
دکتر «بهمن صالحی جاوید» میافزاید: صعودی شدن مجدد روند صادرات خدمات فنی مهندسی کشور، اتفاق مثبتی است؛ اما واقعیت این است که شرکتهای صادرکننده این خدمات، هنوز فضای مناسب و مطمئنی برای توسعه پایدار این صادرات احساس نمیکنند. به گفته صالحی باید دولت این ثبات را ایجاد کند تا شرکتها هم با اتکا به آن، برنامه ریزی خود را برای افزایش صادرات خدمات انجام دهند.