آثار زیانبار ۲ فلز سنگین کاربردی در صنایع دریایی/پیشنهاد محققان درباره مصرف نانوذرات

به گزارش مجله خبری نگار، دکتر همیرا آگاه عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی امروز در وبینار آلاینده‌های نوپدید و تبعات انسانی و محیط زیستی آن، عوامل تهدیدکننده آب‌ها را به ۴ دسته "بهره برداری زیاد از منابع زنده دریایی"، "تغییر و تخریب فیزیکی زیستگاه‌های دریایی و ساحلی"، "موجودات مهاجم" و "منابع آلوده کننده انسانی اعم از بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی" عنوان کرد.

وی با بیان اینکه بر اساس مطالعات جهانی ۱۶ ترکیب آروماتیک از ترکیبات نفتی به عنوان آلاینده‌های سمی سرطان زا معرفی شده است، اظهار کرد: این ۱۶ ترکیب شامل فلزات سنگین سمی، چون آرسنیک، کروم، نیکل، تالیوم، جیوه و کادمیوم هستند که برخی از آنها، چون جیوه دارای پایداری بسیار زیادی است.

آگاه به آلودگی‌های شیمیایی نوپدید اشاره کرد و گفت: نانو ذرات، میکرو پلاستیک، ترکیبات آلی پایدار، چون آفت کش‌ها و حشره کش ها، محصولات شیمیایی مصرفی در منازل، آلودگی‌های دارویی و آنتی بیوتیک‌ها و هورمون‌ها، مواد رادیواکتیو، آنتی فولینگ، مواد مغذی و اتریفیکاسیون، برخی از فلزات سنگین و محصولات تراریخته از جمله این مواد آلاینده جدید هستند که نیاز به پایش دائمی دارند.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، اضافه کرد: علاوه بر آن مواد مشتق شده از مواد معدنی مانند جیوه (متیل جیوه) و قلع اثرات مخرب تا حد مرگ آبزیان را به دنبال دارند.

به گفته وی در دسته بندی‌ها متیل جیوه بعد از مواد رادیواکتیو قرار می‌گیرد و این ماده بر روی سیستم عصبی کودکان به ویژه بر روی جنین اثرات منفی دارد و قلع نیز که به میزان زیاد در صنعت دریایی به عنوان ضد خزه از آن استفاده می‌شود، منجر به عدم زاد و ولد در ماهیان خواهد شد.

وی با بیان اینکه از سال ۱۹۹۰ با رشد تکنولوژی، اصطلاح آلاینده‌های نوظهور در دنیا مطرح و توجه جهانیان به آن جلب شد، خاطر نشان کرد: آلاینده‌های جدید و آلاینده‌های نوپدید دو مقوله مهمی است که به تازگی وارد ادبیات محیط زیست شده اند. تفاوت این دو نوع آلاینده این است که آلاینده‌های جدید آلودگی‌های زیست محیطی است که به تازگی وارد محیط زیست شده اند، ولی آلاینده‌های نوپدید آلاینده‌هایی هستند که الزاما به تازگی وارد محیط زیست نشده‌اند، ولی تاکنون پایش نشده‌اند.

آگاه، نمونه آلاینده‌های نوپدید را نانو ذرات دانست و اظهار کرد: از این نانو مواد به طوری وسیع در حوزه پزشکی و بهداشتی استفاده می‌شود. البته استفاده از مواد تازگی ندارد، بلکه در طول تاریخ بر اثر آتش سوزی و فعالیت آتشفشان ها، نانو ذرات وارد هوا می‌شده است و با رشد فناوری از نانو ذرات به میزان زیاد تولید و به میزان بالایی در محیط منتشر می‌شود.

این محقق پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی با بیان اینکه استفاده از نانو ذرات موجب ارتقای کیفیت محصولات تولیدی خواهد شد، افزود: از سوی دیگر به دلیل ریز بودن این مواد و قابلیت نفوذ از طریق منابع آبی و هوا وارد بدن و از طریق گردش خون وارد سلول‌های بدن می‌شوند و ما اطلاعی از اینکه انباشت این مواد در سلول‌های بدن چه عوارضی دارند، در اختیار نداریم.

وی با اشاره به استفاده از نانو مواد در تولید جوراب و لوازم بهداشتی و آرایشی، گفت: رایج‌ترین نانو ذرات استفاده شده نانو ذرات اکسید فلزی است که در محصولات بهداشت فردی مورد استفاده قرار می‌گیرند. نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم (Tio ۲) و نانو ذرات اکسید روی (ZNO) به دلیل مقاومت بالا در برابر اشعه UV در صنعت آرایشی و در کرم‌های ضد آفتاب استفاده می‌شوند.

آگاه، نانو ذرات بر پایه کربن سیاه، اکسید سدیم برای سوخت دیزل و اکسید آهن را از دیگر نانو ذراتی نام برد که به طور زیادی در صنعت استفاده می‌شوند و اظهار کرد: به اعتقاد محققان جهانی غلظت نانو مواد به سطح بحرانی نرسیده است، ولی نیاز به پایش و بررسی در این زمینه داریم، ضمن آنکه در سمینار حفاظت محیط زیست و نانو تکنولوژی که در سال ۲۰۰۹ در اتریش برگزار شد، "سوزانا استارک" عضو اتحادیه اطلاعات مصرف کنندگان اعلام کرد که هنوز سوالات زیادی در خصوص احتمال زیانبار بودن ذرات نانویی وجود دارد و تا زمانی که تاثیر واقعی نانو ذرات بر سلامت انسان‌ها مشخص نشده، نباید از نانو ذرات در بازار مصرفی جهان به طور گسترده استفاده کرد.

وی با تاکید بر اینکه ارائه این گفته‌ها به معنای انکار قابلیت‌های علمی نانو فناوری نیست، خاطر نشان کرد: ما نیاز به مطالعه بیشتر بر روی این نانو مواد داریم.

آگاه با اشاره به برخی مطالعات انجام شده در زمینه استفاده از نانو ذرات در حوزه پزشکی، گفت: بر اساس این مطالعات به نظر می‌رسد سیستم‌های دارو رسانی تهیه شده توسط نانو ذرات، سبب بیماری‌های تحلیل برنده اعضا مانند آلزایمر، پارکینسون، ویلسون و التهاب می‌شوند.

وی به مطالعات دیگری در این زمینه که از سوی محققان ایرانی در سال ۲۰۱۸ منتشر شده است، اشاره کرد و گفت: در این مطالعات ۱۶۳ مقاله مورد بررسی قرار گرفت و در آن اعلام شد که نانو ذرات با ایجاد یون‎‌هایی، موجب سمیت غشای سلولی شده و با فعل و انفعالات فیزیکوشیمیایی در غشای سلولی، سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند، ولی از سوی دیگر این نانو ذرات با همین مکانیسم می‌توانند موجب سوراخ شدن غشای سایر سلول‌ها شده و باعث التهاب سلول‌ها و بافت ها، آسیب میتوکندری‌ها، به هم زدن تعادل انرژی سلولی شوند و نهایتا باعث اختلال در متابولیسم آن‌ها و انتقال مواد به داخل و خارج از سلول‌ها شده و به DNA آسیب وارد کرده و موجب جهش زایی شوند.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناشی افزود: بر این اساس پیشنهاد می‌شود درباره دارو‌های تهیه شده بر پایه نانو فناوری در کنار اجرای طرح‌های پژوهشی، انجام تحقیقاتی در زمینه تاثیر سوء احتمالی این دارو‌ها بر انسان مورد حمایت قرار گیرد و تولید و عرضه محصولاتی با مصرف گسترده در جامعه تا تعیین دیدگاه مشخص از نحوه مقابله با آلودگی‌های ناشی از تجمع نانو ذرات در سلول‌ها محدود شود.