با پر خاصیت‌ترین سبزی شمالی آشنا شوید/تا به حال اسم «دلال» را شنیده بودید؟

به گزارش مجله خبری نگار، اگر به نواحی شمال کشور سفر کرده باشید، احتمالا شیشه‌های کوچک سبزی دلال را در بازار‌های محلی دیده‌اید که افراد بومی آنها را درست کرده‌اند. سبزی دلار (یا دلال) حاوی مجموعه‌ای از چند نوع سبزی بسیار معطر و محلی است که طی فرایندی به شکل بافتی یک‌دست، آبدار و البته نمکی و خوش‌مزه درآمده‌اند.

دلار از گذشته‌های دور در سفره‌های رنگین مردم شمالی جای داشته است و امروزه به دلیل عطر و طعم منحصربه‌فرد، بسیاری از مسافران و توریست‌ها نیز به جمع علاقه‌مندان آن اضافه شده‌اند.

با این توصیفات، در این مطلب تصمیم داریم بگوییم دلال چیست، چگونه تهیه می‌شود و دلال شمالی چه کاربرد‌هایی دارد.

سبزی دلال چیست؟

سبزی شمالی دلال، ترکیبی محبوب و بی‌نظیر از چند نوع گیاه بسیار معطر و خوش‌طعم است و در اصل به استان‌های گیلان و مازندران تعلق دارد. همین ابتدا این سوال پیش می‌آید که ترکیبات شگفت‌انگیز سبزی دلال چیستکه این همه محبوبیت پیدا کرده است. این نمک سبزرنگ شمالی به‌طور معمول شامل مخلوطی از سبزیجات مختلف از قبیل نعناع، خالواش (کوتکوتو)، گشنیز (هیل)، جعفری، پونه کوهی (اوجی) و سوسنبر است که مقدار نعناع و گشنیز آن به‌طور معمول از مواد دیگر بیشتر در نظر گرفته می‌شود.

البته با توجه به هر منطقه و خصوصا سلیقه افراد، ترکیبات دلار می‌تواند اندکی متفاوت باشد؛ برای مثال، برخی دوست دارند از چوچاق، سیر تازه یا برگ سیر، تره، شوید، بوانجیر، پنج‌انگوشته و حتی گلپر نیز در تهیه دلار استفاده کنند. با اینکه برخی از این سبزیجات را می‌توان در شهر‌های دیگر ایران نیز پیدا کرد، اما حقیقتا نوع محلی مناطق شمالی، عطر و طعم قوی‌تری دارد و باعث جان بخشیدن به غذا‌ها می‌شود.

لازم به ذکر است، سبزی دلار که می‌توان آن را به‌عنوان یکی از چاشنی‌های ساده، اما فوق‌العاده جذاب سفره‌های شمالی دانست، نه‌تن‌ها دارای مزه بی‌نظیری است، بلکه به سبب بهره‌مندی از سبزیجات ارزشمند، خواص بسیاری نیز برای سلامتی دارد. بدین‌ترتیب، باز هم می‌توان به ذوق و سلیقه شمالی‌ها در ابداع و تهیه خوراکی‌های خوشمزه و مقوی آفرین گفت.

کاربرد سبزی دلال چیست؟

اکنون که می‌دانیم سبزی دلار چیست، وقت آن است که ببینیم در چه غذا‌هایی می‌توانیم از آن استفاده کنیم. دلال یا همان سبزی شور شمالی با برخی خوراکی‌ها اعم از پیش‌غذا‌ها و شماری از میوه‌ها قابل استفاده است و عطر و مزه جدید و دلپذیری در آنها خلق کند. در بخش زیر، مهم‌ترین موارد استفاده و کاربرد سبزی دلال را نام می‌بریم:

کاربرد سبزی دلال با میوه‌ها

اولین کاربرد ویژه دلال، ترکیب آن با گوجه‌سبز یا آلوچه است. اکثر مردم گوجه سبز یا انواع آلو‌های ترش‌مزه را همراه با نمک می‌خورند؛ اما از گذشته‌های دور این‌طور مرسوم است که مردم محلی شمالی، گوجه‌سبز‌ها را ابتدا با سنگی به‌خصوص و تمیز (مشته‌سنگ) در ظرفی سفالی به نام نمک‌یار می‌شکنند و سپس آن را با دلار میل می‌کنند. البته ضربه سنگ به قدری آرام است که فقط بخش گوشتی گوجه‌سبز را می‌شکافد و هسته سالم باقی می‌ماند. شاید باورتان نشود، اما این شیوه ترکیب سبزی شمالی دلال با گوجه‌سبز‌های قرمز و سبز خردشده در نمک‌یار که در گویش محلی به آن آلوچه‌فشکن می‌گویند، مزه‌اش با خوردن ساده گوجه‌سبز، از زمین تا آسمان متفاوت است.

از دیگر میوه‌هایی که ترکیب آن با دلار فوق‌العاده می‌شود، خیار است. البته دلیل منطقی پشت این ترکیب وجود دارد؛ خیار دارای طبع سرد است و دلار طبیعتی گرم دارد. از این‌رو، مصرف این دو ماده خوراکی با هم، ترکیب خوشمزه و البته مناسب‌تری را برای بدن می‌سازد. همچنین سبزی دلال را می‌توان با انواع دیگری از میوه‌ها به‌ویژه مرکبات میل کرد. برای نمونه، می‌توانیم به مصرف دلار با پرتقال، نارنگی و گریپ‌فروت اشاره کنیم. علاوه بر آن، میوه‌های کیوی و سیب را می‌توان با قدری دلار میل کرد و از تجربه مزه‌های جدید لذت برد.

کاربرد دلال با غذا‌ها و مواد غذایی

اگر به رستوران‌های شمالی رفته باشید، احتمالا دیده‌اید که در کنار کباب ترش یا هر غذای محلی دیگری، سینی کوچکی حاوی گردو، خیار، ترشی سیر، باقلا، خاویار شور ماهی سفید و دلار سرو می‌شود. در حقیقت، مصرف دلار فقط با میوه‌ها محبوب نیست و این سبزی نمکی، همراه با غذا‌ها و پیش‌غذا‌ها نیز سرو می‌شود.

از این‌رو، یکی دیگر از کاربرد‌های دلار که بین بیشتر مردم نیز رایج است، ترکیب بی‌نظیر آن با ماست یا ماست‌و‌خیار است. از طرفی، می‌توان دلار را با دوغ نیز مصرف کرد. در حقیقت، سبزی و نمک موجود در دلال باعث می‌شود تا مزه ماست و دوغ بهتر شود و نیازی به استفاده از نعناع خشک و دیگر چاشنی‌ها نباشد.

همچنین، شما می‌توانید با کمی ذوق و البته رعایت اعتدال، دلار را با سس مایونز ترکیب کنید و آن را در برخی از سالاد‌ها مانند سالاد کاهو و کلم بریزید؛ البته مصرف کاهو همراه با دلال نیز طرفداران خاص خودش را دارد. علاوه بر آن، استفاده از مقدار اندکی دلار، طعم و مزه زیتون ساده و زیتون‌پرورده را ارتقاء می‌دهد و می‌تواند تنوع خوبی ایجاد کند.

طریقه درست کردن سبزی دلال

طرز تهیه سبزی دلار بسیار ساده است و شما می‌توانید به راحتی آن را در خانه تهیه کنید. البته همانطور که بالاتر اشاره کردیم، برای درست کردن دلار نیاز به چند نوع سبزی دارید. به علاوه، اگر حوصله تهیه این سبزی را ندارید، اما می‌خواهید طعم خوش آن را بچشید، می‌توانید این سبزی را به صورت کاملا آماده از میوه فروشی‌ها تهیه کنید.

حال اگر می‌خواهید خودتان این سبزی را تهیه کنید، مراحل زیر را پیش ببرید:

مرحله اول: ابتدا ریشه و ساقه‌های بسیار زبر سبزی‌ها را جدا کنید و سپس با دقت آنها را بشویید و خشک کنید.

مرحله دوم: اکنون باید سبزی‌ها را به‌صورت بسیار ریز درآورید. در روش سنتی، سبزی‌ها را با آسیاب خانگی به قدری می‌سابند که برگ و ساقه سبزی به‌صورت یک‌دست و نرم در‌آید؛ شما می‌توانید برای این منظور از دستگاه خردکن نیز استفاده کنید.

مرحله سوم: حال باید روی دلار مقداری نمک بپاشید تا طعم بهتری بگیرد و ماندگاری بیشتری پیدا کند. همچنین به خاطر داشته باشید که حتما دلال را در ظرف شیشه‌ای و در یخچال نگهداری کنید.

خواص سبزی دلال

دلال به سبب وجود انواعی از سبزیجات ارزشمند، دارای خواص بسیاری است که به حفظ سلامتی کمک می‌کنند. در واقع، سبزی دلار حاوی ویتامین‌های مختلف، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌های بسیاری است که می‌توانند در تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود عمل هضم و کاهش التهابات نقش موثری داشته باشند. علاوه بر آن، به سبب داشتن عطر و طعم ویژه، دلار می‌تواند جهت افزایش اشتها برای کسانی که به خوردن وعده غذایی اصلی رغبتی ندارند، مفید واقع شود. در ادامه، دقیق‌تر به خواص سبزی دلال اشاره می‌کنیم:

جعفری: سرشار از ویتامین C و K است و منبع خوبی از آهن و فیبر محسوب می‌شود. جعفری سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و به کاهش فشار خون و کاهش خطر بیماری‌های قلبی کمک خواهد کرد.

گشنیز (هیل): سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی متنوع است. از خواص گشنیز می‌توان به تسهیل عمل هضم غذا، کاهش نفخ، تنظیم قند خون و کمک به کاهش التهاب در بدن اشاره کرد.

کوتکوتو (خالواش):این سبزی محلی غنی از ویتامین‌های A و C است؛ به‌عنوان ملین طبیعی عمل می‌کند و در بهبود عملکرد معده نقش موثری دارد.

نعناع:خنک‌کننده و تسکین‌دهنده است؛ به‌طوریکه می‌تواند در کاهش اضطراب تاثیرگذار باشد. همچنین به کاهش درد‌های معده و سردرد کمک می‌کند و در خوشبو کردن دهان موثر است.

سوسنبر:خواص ضدباکتری دارد، در تقویت سیستم ایمنی موثر است و به‌عنوان خنک‌کننده طبیعی عمل می‌کند.

پونه کوهی:گیاهی معطر با خواص ضدالتهابی است؛ به تسهیل هضم غذا کمک می‌کند و می‌تواند در کاهش استرس و اضطراب موثر باشد.

چوچاق:غنی از ویتامین‌ها به‌خصوص ویتامین‌های A و C است و در بهبود روند هضم غذا نقش دارد.

سیر:ضدباکتری و ضدویروس است و به تقویت سیستم ایمنی کمک موثری می‌کند. همچنین باعث کاهش سطح کلسترول بد (LDL) می‌شود و در تنظیم فشار خون موثر است.

مضرات سبزی دلال

با اینکه مجموعه سبزی‌های به‌کار‌رفته در دلار فواید غیرقابل‌انکاری دارند، اما باید به این نکته توجه کرد که مصرف زیاد دلال (مانند هر چیز دیگری) می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند. همان‌طور که می‌دانید، در دلار مقدار قابل‌توجهی نمک وجود دارد؛ در حقیقت، سبزی شمالی دلال با نمک طعم بیشتری می‌گیرد و ماندگاری پیدا می‌کند. از این‌رو، طبیعتا مصرف بیش از حد آن مضراتی دارد که در بخش زیر به آنها اشاره می‌کنیم:

افزایش فشار خون: مصرف زیاد نمک می‌تواند منجر به افزایش فشار خون و خطر بیماری‌های قلبی شود.

احتباس آب: مصرف افراطی نمک ممکن است باعث احتباس آب در بدن و نهایتا ورم شود.

مشکلات کلیوی: مصرف زیاد نمک می‌تواند به آسیب کلیوی و مشکلات مربوط به عملکرد کلیه‌ها منجر شود.

از این‌رو، برای بهره‌مندی از خواص سبزی دلال بهتر است افرادی که دارای مشکلات مرتبط با فشار خون یا کلیه هستند، حتما در مصرف آن اعتدال را رعایت کنند یا مقدار بسیار کمتری نمک در آن به‌کار ببرند.

دانستیم سبزی دلال یکی از چاشنی‌های فوق‌العاده خوش‌عطر و خوشمزه شمالی است که امروزه نه‌تن‌ها در گیلان و مازندران، بلکه در تمام نقاط ایران طرفداران بسیاری پیدا کرده است. سبزی شمالی دلال کاربرد‌های بسیاری دارد؛ به‌طوریکه می‌توان آن را با ماست، دوغ، کاهو، زیتون و انواعی از میوه‌های دارای طبع سرد یا ترش‌مزه مانند گوجه‌سبز، پرتقال، کیوی و حتی خیار مصرف کرد.

دلار یا دلال که از ترکیب سبزیجات تازه‌ای مانند گشنیز، کوتکوتو، جعفری و نعناع تهیه می‌شود، علاوه بر خاصیت طعم‌دهندگی و افزایش اشتها، به دلیل وجود ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها دارای فواید بسیاری برای بدن است. از این‌رو، اگر به دنبال ایجاد تنوع در رژیم غذایی خود هستید، سبزی دلار گزینه خوبی برای اضافه شدن به وعده‌های غذایی شماست.