تراژدی خشکسالی؛ سریالی تلخ و تکراری برای کشاورزان قزوینی

به گزارش مجله خبری نگار، خشکسالی یکی از چالش‌های اصلی استان قزوین طی سال‌های اخیر می‌باشد که به شدت بر بخش کشاورزی تاثیر گذاشته است. 

از جمله دلایل مختلفی که در تکرار خشکسالی تاثیرگذار است می‌توان به عوامل طبیعی همچون کاهش بارندگی که یکی از اصلی‌ترین دلایل خشک شدن دشت قزوین و کاهش رطوبت خاک است، تغییرات اقلیمی و افزایش دمای زمین، پدیده گرد و غبار و نفوذ آن به استان قزوین اشاره کرد.

کارشناسان معتقدند عوامل انسانی نظیر

حفر بی‌رویه چاه‌های غیرمجاز، مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی و استفاده از روش‌های نوین آبیاری و کشت محصولات کم آب‌بر و عدم مدیریت صحیح منابع آب و برنامه‌ریزی جامع برای مدیریت منابع آب و عدم توجه به ظرفیت‌های اکولوژیکی منطقه تاثیرگذار است.

چند روز پیش بود که محمدحسین عطایی رییس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین اعلام کرده بود: در سال زراعی جاری، ۱۴ هزار و ۶۶۵ میلیارد ریال خسارت ناشی از مخاطره خشکسالی به کشاورزی و مراتع و منابع طبیعی این استان وارد شده که از این میزان برآورد خسارت وارده، ۱۲ هزار و ۳۱۱ میلیارد ریال مربوطه به بخش کشاورزی و دو هزار و ۳۵۴ میلیارد ریال مربوط به بخش مراتع و منابع طبیعی استان قزوین است.

زیتون و انگور، اقتصادی‌ترین محصولات باغی هستند

علی بهرامی رئیس اداره مدیریت بحران و کاهش مخاطرات کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین می‌گوید: بر اثر خشکسالی ۶۶ هزار و ۷۸۵ هکتار از اراضی زراعی و ۲۷ هزار و ۷۳۰ هکتار از اراضی باغی استان قزوین دچار خسارت شده‌اند که همه محصولات را شامل می‌شود و تمرکز بیشتر روی جو و گندم دیم و آبی بوده که در شهرستان قزوین عدس و نخود دیم هم بررسی شده و محصولات باغی هم زیاد بوده، اما مبنای محاسباتی آن دشوار بوده و خسارت وارده به محصولات زیتون و انگور بوده چرا که معروف‌ترین و اقتصادی‌ترین محصولات باغی استان محسوب می‌شوند.

وی بیشترین خسارت خشکسالی را متعلق به شهرستان تاکستان در ۳۸ هزار هکتار و سپس شهرستان قزوین در ۲۴ هزار و ۷۵۰ هکتار ذکر و می‌افزاید: خسارات وارده به اراضی زراعی بر اثر خشکسالی در شهرستان آوج ۲۶ هزار هکتار، در بوئین زهرا ۱۳ هزار هکتار، در شهرستان آبیک ۱۱ هزار هکتار و در شهرستان البرز هم ۵ هزار هکتار از اراضی زراعی صورت گرفته که در مجموع، میزان محصولات زراعی خسارت دیده ۶۰ هزار تن می‌شود.

این مسوول بر این نظر است که در محصولات زراعی مانند گندم بر اثر خشکسالی یا تولید نشده و یا اگر تولید شده کم بوده و برداشت نشده است، اما در خصوص محصولات باغی خشکسالی سبب عدم تولید محصول نشده بلکه کم آبی کاهش کیفیت محصولات را به همراه داشته و سیب کاهش قیمت آنها در بازار‌های داخلی و صادرات می‌شود.

کاهش خسارات خشکسالی نسبت به سال گذشته

بهرامی کاهش اثرات خشکسالی محصولات زراعی و باغی استان قزوین را نسبت به سال گذشته کمتر عنوان می‌کند: خسارت خشکسالی سال گذشته ۲۲ هزار و ۲۶۶ میلیارد ریال بوده که نسبت به امسال حدودا نصف شده که از دلایل آن می‌توان به بارش‌های نسبتا بهتر، اما از نظر پراکنش نامناسب، اجرای الگوی کشت و طرح جهش تولید در دیمزار‌ها اشاره کردکه نمود عینی آن را در خرید گندم شاهد خواهیم بود.

وی در خصوص نحوه پرداخت خسارت وارده به کشاورزان دارای محصولات زراعی و باغی استان قزوین توضیح می‌دهد: موضوع از سوی وزارت کشور و وزارت جهادکشاورزی پیگیری می‌شود و از جمله راه‌های جبران خسارت می‌توان به امهال وام‌های کشاورزان آسیب دیده، اعطای تسهیلات کم بهره و پروژه‌های تملک دارایی اشاره کردکه پس از تصمیم و تایید در سطح ملی نسبت به تامین اعتبار و ابلاغ اقدام می‌شود.

این مسوول با اشاره به وارد شدن خسارت به ۸۵۳ هزار هکتار از مراتع و منابع طبیعی استان قزوین بر اثر خشکسالی و سبز نشان مراتع و عدم بافت گیاهی به ویژه در مراتع به آمار تقکیک شده شهرستانی اشاره می‌کند: به دلیل خشکسالی به ۳۶۰ هزار هکتار از مراتع شهرستان قزوین، ۱۷۲ هزار هکتار شهرستان آوج، ۱۵۱ هزار هکتار شهرستان بویین زهرا، ۱۰۸ هزار هکتار شهرستان تاکستان، حدود ۵۰ هزار هکتار شهرستان آبیک و ۱۰ هزار هکتار شهرستان البرز خسارت وارد شده است.

رئیس اداره مدیریت بحران و کاهش مخاطرات کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین با اشاره به تدبیر دولت طی دو سال اخیر مبنی بر هدایت پول‌های در اختیارش به صندوق بیمه محصولات کشاورزی به جای پرداخت خسارت یا غرامت به طور مستقیم به کشاورزان تاکید می‌کند: از کشاورزان استان قزوین درخواست می‌شود حتما بیمه را جدی بگیرند تا از مزایای صندوق بیمه مذکور بهره‌مند شوند.

به گزارش مجله خبری نگار، از جمله پیامد‌های خشکسالی می‌توان کاهش تولید محصولات کشاورزی به دلیل کاهش بارندگی و کمبود آب، فرونشست زمین و در نتیجه برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی در برخی مناطق استان و تخریب اکوسیستم، کاهش تنوع زیستی و افزایش پدیده گرد و غبار را ذکر کرد.

راهکار‌های مقابله با خشکسالی

از جمله راهکار‌های مقابله با خشکسالی طبق نظر کارشناسان و اساتید دانشگاه، مدیریت مصرف آب است که اصلاح الگوی کشت، استفاده از روش‌های نوین آبیاری، کاهش سطح زیر کشت محصولات آب‌بر و افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی می‌تواند مثمرثمر باشد.

همچنین تغذیه مصنوعی سفره‌های آب زیرزمینی و تزریق آب به سفره‌های آب زیرزمینی از طریق سد‌ها و چاه‌های تزریقی و جمع‌آوری آب‌های سطحی مانند ساخت سد‌های کوچک، بند‌های خاکی و آبگیر‌ها برای ذخیره آب باران و احیای قنوات قدیمی و استفاده از آنها برای آبیاری باغات و مزارع و نیز توسعه کشت گلخانه‌ای یعنی کشت محصولات کشاورزی در گلخانه‌ها که نیاز آبی کمتری دارند، می‌تواند در مبارزه با خشکسالی تأثیرگذار و راهبردی باشد.

بنابر این گزارش، نیاز است مسوولان استان قزوین علاوه بر افزایش آگاهی عمومی در قالب آموزش کشاورزان و مردم در مورد اهمیت مدیریت مصرف آب و روش‌های کاهش مصرف گام‌های موثری بردارند و برنامه‌های مدون‌تر و کاربردی تری را در دستور کار خود قرار دهند تا شاهد کاهش بیش از پیش خشکسالی‌ها و همچنین خسارات وارده به بخش کشاورزی و منابع طبیعی استان باشیم.