اجلاس داریم، سند نداریم!

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: اگر یکایک ما از عمق تبعات فاجعه‌ای همچون «تغییر اقلیم» که زود یا دیر سراغمان می‌آید، آگاه شویم، حتما روش زیست و زندگی مان را تغییر می‌دهیم. وقتی می‌گوییم «ما»، مقصود صرفا «مردم» و شهروندان نیستند بلکه پیکان «تغییر اقلیم» بیشتر به سوی سیاست‎گذاران و مسئولان است که به طور مشخص با اتخاذ تدابیر و برنامه‌های لازم، از شدت تبعات زیست محیطی آن جلوگیری کنند. اما چه حیف که «تغییر اقلیم» آن قدر صبور نبوده است که بنشیند تا مسئولان ما، برایش طرح و برنامه و سند ملی تهیه و تدوین کنند؛ از این رو به خاک و آب و هوا و جنگل‎هایمان یورش آورده و تلاش می‌کند، عرصه حیات را برایمان کوچک و تنگ کند.

۱۲ کشور مهمان ایران در کنفرانس تغییر اقلیم

با این حال، در دو سال گذشته کوشش‎هایی در اهتمام به امر محیط زیست و مسئله مهم «تغییر اقلیم» صورت گرفته است؛ اما مهم این است که بدانیم، این سرزمین با همه ساحت‌های زیست محیطی و تنوع اقلیمی و البته کم آب، هنوز «سند ملی تغییر اقلیم» ندارد.

البته تلاش‌هایی در این باره در حال شکل گیری است که برگزاری هفتمین کنفرانس بین المللی تغییر اقلیم به عنوان بزرگ‎ترین رویداد اقلیمی دوره‌ای منطقه با حضور ۱۲ کشور و پنج نهاد بین المللی که از روز گذشته در تهران آغاز به کار کرده، در شمار همین کوشش‌ها و رویکرد‌های زیست محیطی دولت است.

در کنفرانس بین المللی تغییر اقلیم تهران، نمایندگانی از سازمان جهانی هواشناسی، هیئت بین دولتی تغییر اقلیم، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد و مرکز آسیا-اقیانوسیه برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا سازمان ملل متحد و سازمان همکاری اکو و سفرا یا نمایندگان کشور‌های آلمان، ایتالیا، سوئیس، نیجریه، نیکاراگوئه، مالی، بولیوی، عربستان، امارات، پاکستان، ونزوئلا و اوگاندا حضور دارند.

حرکت به سوی سازگاری با تغییر اقلیم

طبیعتا، تمامی کوشش‌ها درجهت تغییر اقلیم و تبعات هولناک آن، ایجاد سازگاری با تبعات آن و کاهش آثار زیان بار آن است. همان‎طور که داریوش گلعلیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم تاکید می‌کند: «اکنون مهم‎ترین مسئله کشور «تغییر اقلیم» است و چنان‎چه این موضوع برای تمام دنیا یک «ابر چالش» است، برای ما این آسیب پذیری در برابر تغییرات اقلیمی بیشتر است.»

سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی کشور، در این باره روز گذشته در این کنفرانس گفته است: این کنفرانس تلاش می‌کند ابعاد تغییر اقلیم و پیامد‌های آن و همچنین موضوعات مرتبط با توسعه پایدار، سازگاری، تاب آوری و کاهش آثار زیان بار آن را بررسی کند. وزیر راه و شهرسازی هم به نکته مهمی اشاره کرده و از تهدید‌هایی گفته است که باید آن‌ها را به فرصت تبدیل کرد. او از یک نمونه یاد کرده: «پیش بینی روند آینده تولید برق در جهان نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۵۰ میلادی انرژی خورشیدی به بزرگ‎ترین منبع تولید برق بشر تبدیل خواهد شد که ایران نیز با توجه به استعداد جغرافیایی خود در میزان تابش خورشید در میان سایر منابع انرژی‌های تجدیدپذیر دارای ظرفیت بالایی برای توسعه انرژی خورشید و صادرات آن دستاورد حتی به کشور‌های منطقه است.»

ما و تغییر اقلیم

از همه این حرف‌ها که بگذریم، درست است که ما کنفرانس بین المللی تغییر اقلیم برگزار می‌کنیم که اگر صرفا نگاه «نمایشی» به آن نداشته باشیم، می‌تواند مفید و موثر باشد، اما همین حالا، ما انبوهی از آسیب‌های زیست محیطی و برنامه ریزی پیش رویمان قرار دارد که درباره آن، کند و لاک پشتی حرکت می‌کنیم. این در شرایطی است که بررسی‌های نهاد‌های داخلی و بین المللی بار‌ها درباره این مسئله هشدار داده‌اند که ایران یکی از ۹ کشور نخستی است که بیش از همه از تغییرات اقلیمی تاثیر می‌پذیرد.
نتایج یک پژوهش منتشر شده در شماره نخست ۱۴۰۲ نشریه علمی پژوهشی آب و توسعه پایدار به نکات مهمی اشاره کرده است:

-آب ذخیره در دسترس در ایران نیز روندی رسارس منفی دارد. به طور کلی در متوسط پهنه‌ای ایران، آب ذخیره در دسترس ۳۱/۱ –سانتی متر در هر سال طی دوره ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۶ کاهش داشته است. کاهش آب ذخیره در دسترس به همراه بی هنجاری منفی مدل امنیت آبی نشان از امنیت آبی پایین در کشور دارد.

-دما در ایران طی دوره تاریخی (۲۰۱۴-۱۹۷۵) به ازای هر دهه ۳۷/۰ درجه سلسیوس افزایش و تبخیر-تعریق پتانسیل (PET) به ازای هر دهه ۶/۳۶ میلی متر افزایش داشته است. نتایج نشان می‌دهد روند افزایشی دما و تبخیر-تعریق پتانسیل (PET) طی دهه‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت.

-افزایش دما و تبخیر-تعرق، ذخیره آب در خاک (آب سبز) کاهش می‌یابد. در مقابل آب‌های سطحی (آب آبی) روند افزایشی داشته و جریان ورودی به مخزن افزایش می‌یابد. این امر به طور بالقوه باعث افزایش فرسایش خاک و تنش آبی گیاه می‌شود.

-نتایج سناریو‌های مختلف احتمال رخداد بحران‌های مکرر آب را در آینده ایران نشان می‌دهد.

-بی توجهی به اقلیم و تغییرات آن می‌تواند خسارات اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی قابل توجهی را به خصوص در زمان تشدید رخداد‌های اقلیمی ایجاد کند.

سند ملی تغییر اقلیم نداریم!

با همه این تفاصیل و غصه‌های اقلیمی و زیست محیطی، همان طور که گفته شد، ایران همین حالا فاقد سند ملی مقابله با تبعات تغییر اقلیم است. آیا مسئولان سازمان محیط زیست درباره این کم کاری بزرگ، در یک یا دو دهه قبل، امروز مقصر نیستند، آیا نباید امروز پرونده‌ای برایشان با اتهام «ترک فعل در انجام وظایف» باز شود؟ در عین حال برنامه هفتم توسعه، این تکلیف را از ابتدای سال ۱۴۰۳ برای دولت تعیین کرده است که این سند را آماده کند که دکتر داریوش گلعلیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم هم می‌گوید: منتظر هستیم برنامه هفتم ابلاغ شود که ما در مرکز ملی تغییر اقلیم و سازمان محیط زیست، بتوانیم سازوکار تدوین این برنامه را طراحی کنیم، اما تصور ما این است که تهیه این برنامه شاید ۲ تا ۳ سال زمان ببرد. چراکه ما باید بتوانیم برنامه سازگاری کشور در حوزه‌های گوناگون همچون کشاورزی، هواشناسی، بهداشت و سلامت، راه، نیرو، صنعت و... در برابر تغییر اقلیم را تدوین کنیم.