امید تازه در رگ‌های دریاچه ارومیه

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: وسعت این روز‌های دریاچه صصارومیه نسبت به مهرماه سال گذشته ۶۷ درصد بیشتر شده و از وضعیت بحرانی خارجش کرده؛ دستاوردی که در کنار بارش نعمت الهی، ثمره پیگیری‌های دولت هم بوده و باید قدردان آن بود، به شرط آن‌که مقطعی نباشد و چند ماه بعد دوباره غصه دار این گنجینه آبی کشور نشویم.

وسعت امروز و دیروز دریاچه

آمار جدید شرکت آب منطقه‌ای استان آذربایجان غربی از این حکایت دارد که وسعت آب دریاچه ارومیه، هم اکنون به ۱۵۴۰ کیلومتر مربع رسیده که نسبت به مهرماه سال گذشته (۹۲۱ کیلومتر مربع)، ۶۷ درصد بیشتر شده است. با این حال مقایسه وضعیت فعلی، با میانگین بلندمدت، نشان می‌دهد وضعیت فعلی، ۳۱۲۷ کیلومتر مربع کمتر از وضعیت مطلوب تجربه شده در گذشته (۴۶۶۷ کیلومتر مربع) است. از نظر حجم آب هم اوضاع تعریف چندانی ندارد؛ حجم فعلی ۲.۰۳ میلیارد مترمکعب است، در حالی که در اردیبهشت ۱۴۰۱، میزانش ۳.۱۴ میلیارد مترمکعب بود و میانگین بلندمدت هم ۱۴.۹۳ میلیارد مترمکعب است. البته حجم آب دریاچه به نسبت مهرماه سال گذشصته ۰.۷۹ میلیارد مترمکعب افزایش یافته است.

۲۰ سال خون دل خوردن برای دریاچه

طبق گزارش ایرنا، روند خشکی این دریاچه از اوایل دهه هشتاد آغاز شد و در کنار خشکسالی ها، احداث ۷۰ سد و افزایش مصرف آب در بخش کشاورزی، آن را تشدید کرد؛ به گونه‌ای که بیش از ۹۵ درصد سطح دریاچه خشکید و خنده را بر لبان ما خشکاند. ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه هم طی ۱۰ سال عمر خود نتوانست مانع از تشدید آسیب‌ها به این گنجینه آبی شود و هرچند طرح‌ها و برنامه‌هایی برای آن تدوین و اجرایی شد، اما بسیاری از آن ها، نوشدارو بعد از مرگ سهراب بود. حالا دولت سیزدهم تصمیم به تلاش جدی برای احیای دریاچه گرفته و اولین گامش را هم اسفند ۱۴۰۱، با تکمیل و افتتاح تونلی ۳۶ کیلومتری برای انتقال آب سد کانی سیب به دریاچه برداشت.

۹ مصوبه و ۲۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار

ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه هم، پنج‌شنبه به ریاست معاون اول رئیس جمهور تشکیل جلسه داد تا با ۹ مصوبه و ۲۳۰۰ میلیارد تومان، نشان دهد که مسئولیت خود را فراموش نکرده است. «تدوین طرح جامع مدیریت چاه‌های آب ضمن توجه به معیشت و اشتغال جایگزین»، «تکمیل و اجرای فاز دوم طرح انتقال آب سد کانی‌سیب» و «توسعه مراکز ترویجی برای اصلاح الگوی کشت و افزایش بهره‌وری در سطح حوضه آبریز»، از مهم‌ترین این مصوبات بود و دکتر مخبر هم بر این تاکید کرد که «باید مسائل این دریاچه را به صورت ریشه‌ای و اصولی حل و فصل کنیم و خوشبختانه طرح‌ها و برنامه‌های تدوین شده با همین رویکرد در حال اجراست.»

معاون استاندار: به هیچ عنوان نگاه تک بعدی نخواهیم داشت

کارشناسان منابع آب و محیط زیست، بار‌ها تاکید کرده اند که احیای دریاچه ارومیه صرفا با انتقال آب امکان‌پذیر نیست و باید تمام ابعاد آن را مدنظر داشت؛ رویکردی که البته در برنامه‌های ستاد ملی سابق و فعلی هم دیده می‌شود. «یاسر رهبردین» معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری آذربایجان غربی که در جلسه دو روز قبل ستاد ملی هم حضور داشت، در این باره می‌گوید: تمام تلاش ما این بوده که به هیچ عنوان برنامه‌های احیای دریاچه را یک بعدی نبینیم و تمام ابعاد آن را مدنظر داشته باشیم.

«یاسر رهبردین» می‌افزاید: این رویکرد را در دو حوصزه سخت افزاری و نرم افزاری دنبال می‌کنیم، از یک طرف تلاشمان این است که طرح‌های سخت افزاری مانند افتتاح فاز دوم تونل کانی‌سیب، لایروبی رودخانه‌های مسیر دریاچه و همچنین تصفیه‌خانه ارومیه را به سرانجام برسانیم و از طرف دیگر در حوزه نرم افزاری اقداماتی مانند ترویج الگوی کشت مناسب را ترویج کنیم. صحبت‌های معاون اول رئیس جمهور و توضیحات معاون استاندار آذربایجان غربی، این نوید را می‌دهد که برنامه‌های ستاد ملی، با هدف‌گذاری انجام شده برای حل اصولی و ریشه‌ای مشکلات دریاچه همخوانی داشته باشد، اما این نگرانی هم وجود دارد که تجربه تلخ ستاد‌ها و کارگروه‌های قبلی، اجرایی نشدن برنامه‌ها و تخصیص نیافتن بودجه ها، دامن ستاد فعلی را هم بگیرد و وعده‌ها را به سرانجام نرساند.

احیای دریاچه ارومیه مستلزم پیشبرد ۲۶ اقدام

اگرچه مصوبات جدید و تصویب اعتبار ۲ هزارو ۳۰۰ میلیارد تومانی، همه گوشه‌ای از بحران دریاچه ارومیه را پوشش می‌دهد، اما مصوبات پیشین یعنی انجام ۲۶ اقدام برای احیای این دریاچه را نباید از یاد برد؛ آن چه وزیر نیرو در اسفندماه گذشته و در پی افتتاح کانال آبریز کانی سیب نیز به آن اشاره کرد: «برای احیای دریاچه ارومیه ۲۶ برنامه تصمیم‌گیری شده و باید پیگیری شود که سامانه انتقال آب از کانی سیب، سنگین‌ترین برنامه بود و بیشترین اعتبار را نیز به خود اختصاص داد.»

ایجاد آبیاری تحت فشار در حوضه آبریز‌های دریاچه، کِشت جایگزین و جلوگیری از توسعه بی‌رویه کشاورزی، مدیریت کشت محصولات، حفر نشدن چاه‌های جدید و پر کردن چاه‌های غیرمجاز، طرح بوته کاری و نهال‌کاری حاشیه دریاچه ارومیه با هدف تثبیت خاک و جلوگیری از توفان، فرهنگ سازی و... از جمله اقدامات سخت افزاری و نرم افزاری این ۲۶ اقدام است که به احیای دریاچه کمک می‌کند.