زوایای پیدا و پنهان انتشار سوالات امتحانات نهایی در فضای مجازی

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: یا می‎توانیم چشمانمان را روی واقعیت تلخ تقلب دانش آموزان ببندیم و نادیده‎اش بگیریم، یا باید با جزئیات آن آشنا شویم و با اطلاع کامل، به فکر چاره‎ای برای جلوگیری از آن باشیم؛ ما در این گزارش راه دوم را انتخاب کرده‎ ایم.

دیروز با انتشار سوالات و پاسخ‎های امتحان نهایی عربی در فضای مجازی که البته هفته قبل نیز چنین اتفاقی رخ داده بود، دوباره ماجرای تقلب دانش آموزان به خبر پربازدید رسانه‎ها تبدیل شد و حتی برخی رسانه‎های خارجی هم آن را بازتاب دادند. وزارت آموزش و پرورش بار‌ها تاکید کرده است که سوالات امتحانات به دلیل رمزداربودن، به هیچ وجه امکان لو رفتن تا قبل از شروع آزمون را ندارد و البته مدعیان فروش سوالات هم این نکته را تایید می‎کنند و قصه از همین جا آغاز می‎شود.

انتشار پاسخ سوالات در زمان برگزاری امتحان

یافتن کانال‎های مدعی فروش سوالات، کار ساده‎ای است و ما هم به راحتی تعدادی از آن‎ها را یافتیم. از روز شنبه سوم دی ماه تا همین دیروز، سوالات و پاسخ‎های اکثر امتحانات نهایی در این کانال‎ها منتشر شده است. دیروز هم برخی کانال‎ها، تنها ۸ دقیقه بعد از شروع امتحان نهایی عربی، پاسخ سوالات آن را منتشر کردند. ما هم تعداد دیگری از این کانال‎ها را بررسی کردیم و مشخص شد به عنوان مثال، برای امتحان نهایی درس جغرافیای رشته علوم انسانی که ساعت ۹:۳۰ دیروز آغاز شد، اولین تصویر از برگه امتحان، در ساعت ۱۰:۰۶ در یکی از این کانال‎ها منتشر شد. البته در این آزمون ۸۰ دقیقه‎ای، داشتن ۴۴ دقیقه زمان برای شروع و پایان تقلب نه تنها کم نیست، که زیاد هم هست! پاسخ همه سوالات هم تا ساعت ۱۰:۴۳، یعنی ۷ دقیقه قبل از پایان زمان امتحان در کانال منتشر شده است و دانش آموز متقلب فرصت کافی را برای نوشتن پاسخ‌ها دارد.

چطور ممکن است؟

ادعای فروشندگان سوال، این است که افرادی در جلسات امتحان با آن‎ها همکاری می‎کنند و در اولین زمان ممکن، از برگه سوالات عکس می‎گیرند و برای آن‎ها ارسال می‎کنند. تصاویر منتشرشده از برگه‎های امتحانی در این کانال‎ها هم مشخص می‎کند یک دانش آموز یا فرد دیگری، از برگه امتحانی عکس‎برداری کرده است. البته آموزش و پرورش بار‌ها امکان ورود تلفن همراه و دیگر ابزار‌های عکس‎برداری به جلسات امتحانی را تکذیب و تاکید کرده است که به جز مدیر مدرسه، هیچ‎کس حق بردن گوشی به سر جلسه را ندارد، با این حال انگار همچنان راهی برای دور زدن این ضوابط وجود دارد. پس از آن، از طریق برقراری یک تماس صوتی، فردی واسط، جواب‌های منتشرشده در این کانال‎ها را برای دانش آموز می‎خواند و او هم پاسخ‎ها را روی برگه می‎نویسد.

از خودکار تا کلیپس

مرحله بعد، استفاده دانش آموز حاضر در جلسه امتحان، از پاسخ‎های منتشر شده در این کانال‎هاست که طبق ادعای سودجویان، از طریق برقراری تماس صوتی و استفاده از هندزفری‎های نامرئی انجام می‎شود. این هندزفری‎ها که نمونه‌های آن در سایت‌های اینترنتی به راحتی قابل تهیه است، در اشکال پاک‎کن، کلیپس، خودکار و ... وجود دارد و با تعبیه سیم کارت روی آن، امکان برقراری ارتباط با فرد واسط برای خواندن و شنیدن پاسخ‎ها را فراهم می‌کند.

عبور از فلزیاب و سیگنال یاب؟

قطعا کارشناسان وزارت آموزش و پرورش، قبل از من و شما با این شیوه‎های تقلب آشنا شده‎اند و به همین دلیل در حوزه‎های امتحانی از دستگاه‎های فلزیاب و سیگنال‎یاب استفاده می‎کنند. اما سودجویان معتقدند راهکار‌هایی دارند که برای عبور از همه این سد‌ها جواب می‎دهد.

خرید با ارز دیجیتال!

اتفاق عجیب دیگر این‎که، تجربه سال‎های گذشته و پیگیری‎های پلیس فتا در شناسایی برخی از فروشندگان و خریداران سوالات از روی تراکنش کارت‎های بانکی، سبب شده این افراد کسب و کار شیادانه خود را به‎روز کرده و هزینه فروش سوال‎ها را با ارز دیجیتال دریافت کنند تا رد پایی از خود و مشتریانشان باقی نماند.

قیمت‌ها چقدر است؟

نکته جالب درباره قیمت‎های فروش سوالات است. برخی از این کانال‎ها برای امتحانات نهایی مبالغی بین ۱۳۰، ۱۴۰ و ۱۸۰ هزار تومان بابت هر درس می‎گیرند و برخی هم آن را رایگان عرضه می‎کنند. البته این رایگان بودن، راهی برای جلب اعتماد ادعایی آن‎هاست، چرا که وقتی به قیمت فروش سوالات کنکور می‎رسیم با این تعرفه‎ها مواجه می‎شویم: «رشته تجربی، رتبه زیر هزار، ۴۰ میلیون با ۲۰ میلیون پیش پرداخت» و «رشته ریاضی و انسانی، رتبه زیر هزار، ۳۰ میلیون با ۱۵ میلیون پیش پرداخت».

بچه تون زرنگ باشه، حله!

نکته جالب دیگر، تلاش برای افزایش مهارت تقلب در دانش آموزان است. ارتباط ما با یکی از این کانال‎های فروش سوالات و درخواست ایجاد اطمینان برای خرید، با این پاسخ عجیب آن‎ها همراه بود که: «درستی کار ما در کانال مشخص است، برای تقلب کردن هم راهکارهاش رو آموزش می‎دیم، بقیه‎ش بستگی به بچه‎تون داره، یه کم زرنگ باشه برای تقلب کردن، حله!»

سرعت بیشتر فناوری از مسئولان آموزشی

معاون اجتماعی پلیس فتا در گفت‎وگو با تسنیم تاکید کرده است که ۹۵ درصد این تبلیغات مجازی فروش سوال دروغ است و صرفا به دلیل برخی سهل‎انگاری‎ها، نمونه‎هایی از این تخلف اثبات شده است. البته سرهنگ پاشایی این نکته را هم گفته است که: «فرایند برگزاری آزمون‌ها در سیستم آموزشی متناسب با رشد فناوری نبوده و مسئولان آموزشی در عصر دیجیتال باید بسیار مراقب باشند».

نگرانی برای سال‌های پیش رو.

اما آن‎چه بیش از همه نگران‎کننده است، ترویج این شیوه‎های متقلبانه در سال‌های پیش رو است؛ سال‎هایی که با مصوبه جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی، سهم نمرات امتحان نهایی سه پایه دهم، یازدهم و دوازدهم در کنکور تا ۶۰ درصد خواهد رسید. هرچند سودجویان این حوزه، از هم‎اکنون ادعای فروش سوالات کنکور دی ماه امسال را هم مطرح کرده‎اند، اما به نظر می‎رسد بیشتر از آن باید نگران شیوع این اتفاق در امتحانات نهایی مدارس بود.

نیازمند راهکار کوتاه مدت و بلند مدت

«محمدرضا نیک‌نژاد» کارشناس مسائل آموزش و پرورش دو راهکار برای حل این معضل آموزشی اشاره می‌کند.

راهکار کوتاه مدت: آموزش و پرورش به تنهایی امکان مقابله با این موضوع را ندارد و باید قوه قضاییه، نیروی انتظامی و به ویژه پلیس فتا، برای برخورد جدی با تقلب دانش آموزان همکاری داشته باشند. تشدید مراقبت‌ها در جلسه آزمون و آگاهی کامل کادر مسئول از فناوری‎های نوین انجام تقلب هم یک ضرورت برای اقدام کوتاه مدت است.

راهکار بلند مدت: با توجه به سبک ارزیابی آموزشی ما در همه مقاطع، طبیعتا وسوسه انتخاب راه‎های میانبر مثل تقلب همواره وجود خواهد داشت و تا این نیاز باشد، عرضه هم وجود دارد. همان‎طور که از ۱۰ سال قبل هم این تقلب‌ها در مدارس وجود داشته و حالا هم با شیوه‌های نوین استمرار دارد. ما باید در بلندمدت، مانند بسیاری از کشور‌های دیگر، به سمت تغییر شیوه ارزیابی از حالت کمی و مبتنی بر نمره به شیوه کیفی حرکت کنیم تا سنجش دانش آموزان و روح و روان خانواده‎ها، به جلسات امتحان مبتنی بر نمره گره نخورد و تقاضایی برای خرید سوالات امتحانی وجود نداشته باشد.