اروپا از زمستان سخت عبور کرد؟

به گزارش مجله خبری نگار، تحولات میدانی جنگ روسیه علیه اوکراین در اواخر تابستان گذشته، نشان دهنده توقف پیشروی‌های خیره‌کننده نیرو‌های روس در اشغال خاک همسایه غربی‌اش و آغاز جنگ فرسایشی بود. جنگی که در آن اوکراین مسلح شده به سامانه‌های موشکی و همچنین تسلیحات رزمی جدید، تاحدودی توان مقابله و دفاع از خود را یافته بود. همزمانی این رویداد‌های میدانی با توقف صادرات گاز توسط خطوط لوله «نورد استریم»، این گمانه را به وجود آورد که مسکو در پی استفاده از اهرم انرژی برای تنبیه حامیان اروپایی کی‌یف است.

انفجار خطوط لوله نورد استریم، شریان اصلی صادرات گاز روسیه که این انرژی را از سیبری به آلمان و دیگر نقاط اروپا می‌رساند نیز به ناامنی انرژی در قاره سبز دامن زد. از آغاز تحریم روسیه به دلیل جنگ علیه اوکراین و حوادث اخیر، سوال بزرگ این بود که آیا زمستان سخت در انتظار اروپاست؟ این سوال تا اواسط هفته گذشته مطرح بود، اما اعلام یک خبر بسیاری را شگفت زده کرد. قیمت عمده فروشی گاز طبیعی در اروپا روز دوشنبه برای یک ساعت به زیر صفر رسید و منفی شد؛ این یک چرخش قابل توجه در بازاری بود که تا پایان ماه اوت، رکورد‌های قیمتی بیش از ۳۰۰ یورو برای هر مگاوات ساعت گاز را ثبت کرده بود.

این افت قیمت اگرچه پایدار نبود، اما یک دلیل بزرگ داشت؛ این که انبار‌های ذخیره گاز طبیعی مایع در اروپا همه پر شده و همزمان محموله‌های جدید در بنادر کشور‌های عضو اتحادیه اروپا در حال پهلوگیری بودند. البته، کارشناسان معتقدند که سپری کردن پاییزی معتدل، روند صرفه‌جویی در مصرف چه در میان صنایع و چه در میان خانوار‌ها از دیگر عوامل کاهش قیمت گاز بوده است. حداکثر ذخیره انرژی در کنار کاهش قیمت فروش گاز نشان می‌دهد که در شرایط طبیعی، اروپا در ماه‌های پیش رو زمستان سختی را سپری نخواهد کرد.

البته همه این‌ها منوط به شرایط طبیعی است و در صورت سرمای غیر قابل انتظار و افزایش مصرف معادلات تغییر خواهد کرد. این که چگونه اروپا توانسته بود نیاز گازی خود را تامین کند، چند دلیل عمده داشت. اولین دلیل این که انبار‌های زیرزمینی ذخیره گاز اتحادیه اروپا خالی نبود و آن‌ها توانسته بودند تا اواسط ماه ژوئن (خرداد) حدود ۵۲ درصد حجم انبار‌های خود را پر کنند. بخش بزرگی از این منابع گازی، پیشتر توسط روسیه به فروش رسیده بود؛ چراکه قطع صادرات گاز به اروپا به یک باره و همزمان با آغاز جنگ اوکراین اتفاق نیفتاده بود.

دلیل دوم جایگزینی صادرکنندگان گاز به اروپا بود. اتحادیه اروپا طی سال میلادی گذشته، ۱۴۵ میلیارد متر مکعب گاز روسیه را از طریق خطوط لوله دریافت کرده بود که بنا بر گزارش کمیسیون اروپا، سهمی ۴۱ درصدی در کل مصرف داخلی ۲۷ عضو این اتحادیه داشت. پس از آن نروژ، الجزایر، آمریکا، قطر و آذربایجان از تامین کنندگان گاز مورد نیاز اعضای اتحادیه اروپا بودند. این رقم حالا تغییر فاحشی کرده است.

آمریکا در ماه‌های اخیر، با فروش ۷۰ درصد حجم صادرات گاز مایع خود (LNG) توانسته است بخش قابل توجهی از نیاز انرژی اروپا را تامین کند. هرچند دولت جو بایدن، گاز را با قیمتی گزاف به متحدان اروپایی خود فروخت تا جایی که امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، زبان به شکوه گشود و گفت که آمریکا گاز خود را با قیمتی سه تا چهار برابر بیشتر از قیمت گاز در بازار داخلی خود، به اروپایی‌ها می‌فروشد. اگرچه چشم انداز عبور اروپا از یک زمستان نرمال دور از انتظار نیست، اما آیا در میان مدت و بلند مدت نیز اروپا قادر به تامین گاز مورد نیاز خود خواهد بود؟ نکته این جاست که اکنون اروپا برای تامین نیاز خود با کمک آمریکا هزینه گزافی را پرداخته است اولویت بلند مدت برای آن‌ها این است که بتوانند با قیمت معقولانه تری اقدام به خرید کنند، به خصوص وقتی هزینه بالای انرژی، گرانی و تورم به میزان اعتراضات در کشور‌های اروپایی افزوده است. آلمان برای دستیابی به گاز ارزان، قرارداد‌های بلند مدت با قطر بسته است.

از طرفی، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، دیروز اعلام کرد که کشورش گاز طبیعی روسیه را از طریق «ترک استریم» خود در اروپا توزیع خواهد کرد. ترک استریم دو خط لوله برای انتقال گاز از روسیه به ترکیه و اروپاست که از دریای سیاه می‌گذرد، خط لوله اول ترکیه را تامین می‌کند و خط لوله دوم به کشور‌های اروپای شرقی و جنوبی گاز می‌رساند. در این میان بازیگران جدید دیگری هم به میدان آمده اند که می‌توانند در میان مدت و بلند مدت بخشی از نیاز انرژی اروپا را تامین کنند. به تازگی، لبنان و رژیم اسرائیل پس از سال‌ها گفتگو با میانجی‌گری آمریکا، به توافقی بر سر مناقشه دریایی مربوط به میادین گازی فراساحلی دست یافته‌اند. اقدامی که می‌تواند تولید انرژی از این میادین را تسهیل کند.

با این که حداقل در شرایط فعلی احتمال عبور بی‌دردسر اروپا از زمستان ۲۰۲۲ افزایش یافته و به نظر می‌رسد اهرم انرژی روسیه تاثیر ابتدایی خود را از دست داده باشد، اما یک عامل مهم همچنان سایه سنگین هراس را بر سر اروپا نگه داشته است. آن چه امسال به اروپا این توان را داده تا با خیال راحت تری به مصاف سرما برود گاز ذخیره شده روسیه در انبار‌های این قاره بود که معلوم نیست برای زمستان بعد تضمینی برای تکرار آن وجود داشته باشد؛ چراکه در نبود گاز روسیه امکان پرکردن انبار‌ها در تابستان آینده فراهم نیست.