چرایی خیانت کوفیان به مسلم بن عقیل

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: طبق برخی روایات تاریخی، خبر شهادت مسلم بن عقیل، در منزل «زباله» و ظاهراً توسط فرزدق شاعر، به سیدالشهدا (ع) رسید. فرستاده امام حسین (ع) در کوفه، روز ۹ ذی‌الحجه سال ۶۰، با ترتیبی که می‌دانید، به دستور عبیدا... بن زیاد، شربت شهادت نوشید.

اما این‌که چطور این واقعه غم‌فزا رقم خورد، نیاز به تحلیلی چندجانبه دارد که در این فرصت مختصر، به بخشی از آن اشاره می‌کنیم. هرچند که استقبال از مسلم بن عقیل در ابتدای کار، خوب و در حد انتظار بود؛ اما رویداد‌هایی رقم خورد که به تدریج شرایط را برای تداوم فعالیت سفیر امام حسین (ع) در کوفه سخت و سخت‌تر کرد. نخست این‌که مسلم در ابتدای کار، با نعمان بن بشیر انصاری، به عنوان والی اموی کوفه طرف شد؛ مردی که به ملایمت رفتار و تلاش برای استفاده از سیاست به جای شمشیر، مشهور بود.

کوفیان در این شرایط، از طرف حاکم شهر احساس خطر نمی‌کردند و چنان‌که عادتشان بود، بسان «لاتِ کوچه‌های خلوت»، به رَجَزخوانی در برابر شام و شامیان مشغول شدند. اما با ورود عبیدا... بن زیاد که از نظر مشی سیاسی، هیچ شباهتی به نعمان نداشت و شمشیر و خشونت را به عنوان راهبرد اصلی حکومت‌داری خود درنظر می‌گرفت، کوفیان خیلی سریع عقب کشیدند و ماست‌ها را کیسه کردند؛ چنین عملکردی در تاریخ کوفه، قبل و بعد از واقعه عاشورا نیز، قابل مشاهده است.

زمانی که زیاد بن ابیه، پدر عبیدا...، بعد از مرگ مغیره بن شعبه، از سوی معاویه به حکومت کوفه رسید، با همین شیوه کوفیان را از دشمنان سرسخت و بی‌سازش، به مجیزگویان و مدّاحان خود تبدیل و بعد‌ها نیز، حجاج بن یوسف ثقفی، از همین شیوه برای مهار کوفیان استفاده کرد. دوم این‌که ۱۸ هزار بیعت‌کننده با امام حسین (ع)، عمدتاً شیعیان سیاسی بودند. این افراد تنها امام (ع) را برای حکومت مناسب می‌دانستند و نگاه آن‌ها به حضرت، از جنس نگاه و اعتقاد افرادی مانند مسلم بن عوسجه، حبیب بن مُظاهر، عابس بن ابی‌شبیب یا میثم تمّار نبود. به همین دلیل، آن‌ها برای قرار گرفتن در یک جبهه، نفع و خواست شخصی را بر حکم الهی و حمایت از امام زمانِ خود ارجح می‌دانستند و با این طرز فکر، می‌توانستند به راحتی از زیر بار وظایفی که بیعت بر دوششان می‌گذاشت، شانه خالی کنند.

این افراد، همان کسانی بودند که چنان‌چه امام (ع) دعوتشان را نمی‌پذیرفت، بعد‌ها دهان به طعنه می‌گشودند که اگر سیدالشهدا (ع) به کوفه می‌آمد، همچون سربازی مخلص در رکابش می‌جنگیدند! مجموع این دلایل و دلایل دیگری که مجال طرح آن‌ها در این مختصر نیست، زمینه‌ساز خیانت کوفیان و شهادت مسلم بن عقیل شد.