ملموس‌ترین مراکز فرهنگی برای مردم پایتخت

به گزارش مجله خبری نگار، مقوله فرهنگ یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که بار‌ها درباره آن صحبت و بر اهمیت توجه به آن تاکید شده است. از نخستین سخنان بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی که نشان از توجه ویژه ایشان به این موضوع داشت تا تاکید مکرر رهبر معظم انقلاب آیت الله خامنه‌ای بر این موضوع مهم، نشان‌دهنده این است که دست اندرکاران کشورمان حساب جداگانه‌ای برای این موضوع باز کرده‌اند. برای مثال در سخنی از رهبر فرزانه انقلاب در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۲۳ آذر سال ۱۳۷۸ می‌خوانیم: «به نظر من تأثیر فرهنگ، هم به‌عنوان یک عامل اصلی و تعیین کننده در رفتار‌های فردی و اجتماعی کشور و امّتمان، هم به‌عنوان یک حامل برای تأثیرات و اثرگذاری‌های سیاسی - گرایش‌های سیاسی - مغفولٌ‌عنه قرار گرفته و آن‌چنان که باید و شاید نیست.»

اهمیت مقوله فرهنگ در مقایسه با سایر عرصه‌ها را باید در چند مورد خاص جست‌وجو کرد؛ اول اینکه فرهنگ به شدت در هم‌تنیده با رفتار‌های مردم، هنجار‌ها و ارزش‌های حاکم بر جامعه بوده و به عنوان عمومی‌ترین حوزه زندگی امروز شناخته می‌شود. به عبارت دیگر، به همان میزان که عموم مردم در طول روز با مسائل اقتصادی سروکار دارند، با مقولات فرهنگی نیز مواجه‌اند. از این روی نهاد‌های فرهنگی زمانی موفق‌ترند که سیاست‌های فرهنگی خود را براساس علاقه‌ها، سلایق و بهره‌برداری عموم مردم تنظیم کنند.

اهمیت دیگر مقوله فرهنگ اثرگذاری آن بر دیگر حوزه‌هاست. بار‌ها این جمله را شنیده‌ایم که برای نهادینه‌کردن یک تصمیم خاص کشوری در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... نیاز به فرهنگ‌سازی داریم. همین جمله به خوبی اهمیت اثرگذاری فرهنگ بر تمام مقولات را نشان می‌دهد. نکته قابل توجه در این بخش نیز اثرگذاری فرهنگ بر توده‌های مردم است.

در اینجا باید این سؤال را پرسید که نقش مراکز فرهنگی و هنری کشور چه بوده و در طول این سال‌ها چگونه عمل کرده‌اند؟ در کشورمان مراکز متعدد و سازمان‌های فرهنگی زیادی وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان‌های تابعه آن، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران، سرا‌های محله، سازمان‌های فیلم‌سازی و امور موسیقی، سازمان تبلیغات اسلامی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و ... اشاره کرد. کدامیک از این مراکز ارتباط بیشتری با توده مردم داشته و نقش جامع‌تری را در حوزه فرهنگ و هنر به نمایش گذاشته‌اند؟

همانطور که در بالا اشاره شد، مقوله فرهنگ پیوند عمیقی با توده مردم داشته و از این نظر زمانی سیاست گذاری فرهنگی اثرگذارتر است که با عموم مردم ارتباط برقرار کند. از سویی دیگر، اشاره شد که فرهنگ مفهوم جامعی دارد. به عبارت دیگر، هم باید به ارتقای فرهنگ عمومی توجه داشت، هم باید سلیقه‌های هنری متنوع مردم را مدنظر قرار داد و همچنین باید نقش تسهیل‌گر آن در رابطه با دیگر حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... را نصب‌العین کرد.

در بین سازمان‌ها و نهاد‌هایی که اشاره شد، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران کارکرد ویژه‌تری در حوزه فرهنگ‌سازی را به خود اختصاص داده است. همزمان با پایان سال‌های دفاع مقدس، ضرورت توسعه فرهنگی پایتخت مورد توجه مسئولان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت؛ همین موضوع شهرداری تهران را برآن داشت تا در کنار خدمات اجتماعی، عمرانی و ... که به شهروندان ارائه می‌دهد، خدمات فرهنگی را نیز در زمره برنامه‌های خود قرار دهد. از همان زمان بود که برخی نهاد‌های فرهنگی تحت عنوان فرهنگسرا‌ها کار خود را آغاز کردند و در نهایت در اوایل سال‌های دهه ۱۳۷۰ بود که تاسیس مراکز فرهنگی و هنری در مناطق ۲۲ گانه شهرداری تهران آغاز شد. در سال ۱۳۷۵ سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به‌منظور توسعه فرهنگ و هنر در جامعه ایرانی و نیز ارتقای فرهنگ شهرنشینی و با نظر مساعد رهبر معظم انقلاب اسلامی تاسیس شد. توسعه فرهنگی، تعمیق معرفت دینی، تقویت زیبایی‌طلبی و حقیقت‌جویی شهروندان، شادزیستی توأم با روحیه سازنده و کسب مهارت‌های زندگی اجتماعی از جمله نیاز‌های اساسی بود که این سازمان در پاسخ به آن‌ها موجودیت یافت.

اگر بخواهیم سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران را با در اختیار داشتن چند صد مرکز و پایگاه در شهر تهران، فرهنگسراها، خانه‌های فرهنگ، کتابخانه‌های عمومی، پردیس‌های سینمایی، فرهنگسرا‌های خاص و. بررسی کنیم باید به چند نکته اساسی اشاره کرد؛ اول آنکه مراکز تابعه سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران نزدیک‌ترین ارتباط را با توده مردم دارند؛ درب این مراکز همه روزه و همه ساعت به روی شهروندان عزیز باز است و می‌توانند با مراجعه به این مراکز از خدمات فرهنگی و آموزشی آن بهره ببرند. علاوه بر این، فرهنگسرا‌ها و خانه‌های فرهنگ فرصتی را برای مخاطبین ایجاد کرده‌اند تا با تاسیس کانون‌های مردمی خود مردم پای کار فرهنگ بیایند و با برگزاری ویژه برنامه‌های مختلف خدمات فرهنگی به اعضای گروه خود ارائه بدهند؛ بنابراین به جرأت می‌توان گفت که سازمان فرهنگی هنری و مراکز تابعه آن به عنوان ملموس‌ترین مراکز فرهنگی برای مخاطبین و عموم مردم پایتخت به شمار می‌روند. برخلاف دیگر ارگان‌ها و نهاد‌های فرهنگی، هیچ بروکراسی اداری در این مراکز دیده نشده و تمام برنامه‌ها و امکانات فرهنگی هنری یا به صورت رایگان و یا با حق عضویت بسیار ناچیز به مردم ارائه می‌شود.

از سویی دیگر، سازمان فرهنگی هنری با دراختیار داشتن مراکز متعدد تلاش کرده است تا تمام حوزه‌های فرهنگ را به موازات هم پیش ببرد. برای مثال کتابخانه‌ها فرصتی مغتنم برای برگزاری برنامه‌های حوزه ادبیات و نشر بوده، پردیس‌های سینمایی خدمات هنری و سینمایی به مردم ارائه می‌دهند و نگارخانه‌های هر مرکز پاتوقی برای هنرمندان و علاقه‌مندان به عرصه هنر‌های تجسمی است؛ بنابراین دومین نقطه اثرگذاری فعالیت‌های فرهنگی یعنی جامع‌الابعاد بودن آن به خوبی در سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران متجلی می‌شود. نکته مهم این است که حتی در دوران سخت کرونا نیز هیچ‌کدام از این برنامه‌ها تعطیل نشد و در قالب تولید محصولات فاخر در فضای مجازی تولید و منتشر شد که در مواردی بازتاب بسیار گسترده‌ای در بین مسئولان فرهنگی و رسانه‌ای کشور داشت.

همچنین باید به این نکته اشاره داشت که سازمان فرهنگی هنری متخصص‌ترین کارشناسان فرهنگی و هنری را در اختیار دارد که تجربه و دانش خود را در اختیار شهروندان عزیز قرار داده و با برنامه‌ریزی برای برگزاری برنامه‌های خوب فرهنگی اقدام می‌کنند. این افراد دغدغه‌ای جز اجرای اهداف کلان سازمان برای مخاطبین و مراکز تحت مدیریتشان ندارند.

اما در این بین باید به یک نکته مهم اشاره کرد و آن هم این است که تدارک این برنامه‌ها و اداره این مراکز از سوی سازمان فرهنگی هنری به راحتی انجام نمی‌گیرد و چه بسا رئیس و معاونین این سازمان برای تهیه ملزومات فرهنگی و هنری، تامین حقوق پرسنل و ... سختی‌های زیادی را متحمل می‌شوند. این زحمات شاید نمود عینی در برابر دیدگان مردم نداشته باشد، اما در اینجا فرصت خوبی است که این موارد را نیز ذکر کرده و از زحمات همه آنان تقدیر کنیم.

در پایان اشاره می‌شود که سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران در راستای پاسخ به دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب در حوزه فرهنگ از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کند. مدیران، معاونین و کارمندان این سازمان مسئولیت بسیار سنگینی را روی دوش خود احساس می‌کنند تا مبادا فرهنگ کشورمان ذره‌ای دچار خدشه شود. هر ساله عملکرد سازمان فرهنگی هنری در شورای اسلامی شهر تهران که اعضای آن نمایندگان و منتخبین مردم هستند مورد بررسی قرار گرفته و رئیس سازمان عملکرد آن را در عرصه‌های مختلف گزارش می‌کند. امید است که این زحمات بتواند گامی در راستای ارتقای فرهنگ در کشور و شهرمان بردارد.

امیرعباس صادقی، کارشناس فرهنگی و معاون فرهنگسرای رسانه