نام: کوروش کبیر
پادشاه باستانی ایران
زمان حکومت: پیش ازکمبوجیه دوم، پس ازکمبوجیه یکم
همسر: کاساندان
کاخ: پاسارگاد
خانه سلطنتی: هخامنشی
پدر: کمبوجیه یکم
مادر: ماندانا
فرزندان: کمبوجیه، بردیا، آتوسا، آرتیستون، رکسانا
تاریخ فوت: ۵۳۰ قبل از میلاد
محل دفن: پاسارگاد
کوروش کبیر بزرگترین امپراتوری زمان خود را اداره میکرد و به اعطای آزادیهای بسیاری به رعایای خود مشهور است. در طول قرنها به بسیاری از پادشاهان و فاتحان لقب "بزرگ" داده شده است، اما برخی میگویند که شخصیتی که بیش از همه سزاوار این عنوان بود کوروش کبیر، پادشاه باستانی ایران بود.
با وجود اینکه او بیش از ۲۵۰۰ سال پیش به دنیا آمد و حکومت کرد، بسیاری از رهبران مدرن امروزی هنوز هم کوروش را الهام بخش و قهرمان اصلی خود میدانند. او یک رهبر نظامی درخشان بود، اما او حتی بیشتر به عنوان یک حاکم دانا و بردبار مورد احترام است. هنگامی که کوروش ملتی را فتح کرد، به قلمروهای دیگری که جذب کرد اجازه داد تا خود را اداره کنند و آداب و رسوم و مذاهب خود را حفظ کنند. گفته میشد که کوروش بیش از هر فرمانروای دیگر زمان خود، به حقوق اولیه انسانی مردم عادی احترام میگذاشت.
کوروش کبیر کیست؟
به گفته مورخان، کوروش یا در سال ۶۰۰ یا ۵۷۵ قبل از میلاد به دنیا آمد و در ایران زندگی میکرد، مکانی که امروزه در داخل کشور ایران خواهد بود. پدرش کمبوجیه اول پادشاه انشان و پدربزرگش کوروش اول حاکم انشان قبل از پدرش بود.
کمبوجیه اول در سال ۵۵۱ قبل از میلاد درگذشت و کوروش بزرگ را در سال ۵۵۹ قبل از میلاد پادشاه کرد. در آن زمان، قدرت کوروش بین تعدادی از دولتهای قدرتمند دیگر در منطقه تقسیم شد و امپراتوری ماد نفوذ زیادی بر انشان داشت. در این مدت کوروش مطیع پادشاه مادها بود و ملزم به ادای احترام به او بود.
کوروش با کمک یک ژنرال سرکش ماد، هارپاگوس، علیه کل ارتش ماد قیام کرد و آنها را در سال ۵۴۹ قبل از میلاد فتح کرد، پس از پیروزی، کوروش توانست انشان را با امپراتوری تازه شکست خورده ترکیب کند و برای اولین بار خود را پادشاه ایران کرد.
تاریخ تسخیر لیدی توسط کوروش ناشناخته است، اما مورخان بر این باورند که زمانی بین شکست او از مادها و تصاحب امپراتوری نو بابلی توسط کوروش رخ داده است.
امپراتوری لیدیا و آسیای صغیر زمینهای وسیعی را پوشانده بودند که برخی از آنها تا نواحی امروزی یونان و مقدونیه گسترش یافته بود. تعدادی از نبردهای قابل توجه در طول مبارزات انجام شد، از جمله نبرد پتریا، که منجر به بن بست شد و تلفات سنگینی از هر دو طرف بر جای گذاشت. پس از، از دست دادن بسیاری از مردان، حاکم مخالف، کرزوس، به پایتخت خود در ساردیس عقب نشینی کرد. کوروش به دنبال او رفت و پایتخت او را در پایتخت محاصره کرد و در آنجا سواره نظام دشمن را با موفقیت شکست داد و شهر را در نبرد تیمبرا تصرف کرد. امپراتوری او به گسترش در سراسر خاورمیانه ادامه داد.
کوروش کبیر
کوروش کبیر بعداً امپراتوری نو بابلی را به دست آورد که تعدادی زیرملت از جمله سوریه، یهودیه و سرزمینهایی در قلمرو عرب را در بر میگرفت. تاریخ فتح او بر بابل تا حدودی مورد مناقشه است، اما اکثریت موافقند که حدود سال ۵۳۹ قبل از میلاد بوده است. در این هنگام، کوروش خود را پادشاه بابل، شاه سومر و شاه اکد معرفی کرد.
امپراتوری هخامنشی که گاهی به آن اولین امپراتوری ایرانی نیز میگویند، نام جمعی بود که به ملل مختلفی که کوروش تسخیر کرده بود، اطلاق میشد. پس از مرگ او، سرزمینهایی را در شرق در کنار دره رود سند در بر گرفت و از غرب تا حواشی یونان و مقدونیه گسترش یافت. کوروش قبل از اینکه بتواند مصر را به سمت جنوب فتح کند در جنگ کشته شد، اما مصر در نهایت تحت حکومت امپراتوری هخامنشی قرار گرفت که پسرش پس از او آن را فتح کرد. نام هخامنشی از نام پادشاه افسانهای ایران گرفته شده است که حدود ۲۰۰ سال قبل از زمان کوروش میزیسته است. کوروش کبیر با برگزیدن نام هخامنشی، ادعای القاب باستانی را مطرح میکرد و به زمانی گوش میداد که قوم او قدرتمندترین مردم روی کره زمین به شمار میرفتند.
از مشهورترین آثار به دست آمده از دوران سلطنت کوروش کبیر، استوانه کوروش است که در معبد مردوک در بابل نگهداری میشد. این یک شی استوانهای سفالی ۱۰ در ۴ اینچی است که اطلاعاتی در مورد فتح کوروش در بابل حک شده است و برخی آن را تأیید اولیه حقوق بشر میدانند. این استوانه همچنین شامل فرمانهای سیاسی بود که زندگی شهروندان بابلی را بهبود بخشید و اطلاعاتی در مورد اعطای آزادی به تعدادی از گروه ها، از جمله یهودیان بابل، که مدتها توسط حاکمان آن قلمرو به بردگی گرفته شده بودند.
در آنجا عموم مردم به سرعت راه کوروش کبیر را در پیش گرفتند، زیرا او به اعمال فرقهها و دیگر گروههای مذهبی نیز اجازه میداد.
استوانه کوروش
سه کتیبه کوچک از کوروش بزرگ به زبانهای فارسی باستان، ایلامی و اکدی به دست آمده است که بخشهایی از آن آسیب دیده بود.
دو گونه کتیبههای سه زبانه کوروش (CMa,CMc) روی سه بنای جایگاه اصلی پاسارگاد (یا در نسخههای متعدد نوشته شده) به دست آمده است.
نخستین بنا (CMa) رواقی است مشرف به جایگاه که «درِ R» نام دارد. این رواق نقش برجستهای دارد که فرشتهای بالدار را نشان میدهد. این اثر تا اواخر قرن گذشته به عنوان نمونهای از کتیبههای CMa برپا بوده است. اگر در نظر بگیریم که سازندگان پاسارگاد بر ایجاد تقارن در کارهای تزئینی و به ویژه کتیبه ها، ارجحیت قائل بوده اند، احتمال دارد که سابق بر این حداقل هشت نسخه از این کتیبه روی بنا وجود داشته باشد.
در قصر «S» که اغلب آن را «تالار بار» مینامند و «قصر P» که احتمالاً به عنوان محل سکونت کوروش استفاده میشد نیز نزدیک به بیست نسخه از CMa موجود بوده که تنها دو تای آنها تا روزگار ما، در هر قصری یک نسخه، حفظ شده است، دو تا نیز در «قصر S» تا قرن نوزدهم موجود بوده است.
کوروش کبیر در حدود سال ۵۳۰ قبل از میلاد در نبرد کشته شد و پسرش کمبوجیه دوم جانشین او شد. او را در مقبرهای هرمی در پاسارگاد که در ایران امروزی قرار دارد به خاک سپردند.
آرامگاه کوروش کبیر در فاصلهی حدود یک کیلومتری جنوب غربی کاخهای پاسارگاد قرار داد. این اثر در سال ۲۰۰۴ میلادی به عنوان زیر مجموعهی پاسارگاد تحت شمارهی ۱۱۰۶ در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
آرامگاه کوروش کبیر