بازتعریف جایگاه کاشان در نظام تولید دانش و سیاست‌گذاری معماری

به گزارش مجله خبری نگار،کاشان با رای کمیسیون ملی یونسکو، در کنار شهرهایی، چون رم، پاریس و بارسلون، به‌عنوان یکی از مصادیق برجسته معماری پایدار و میراث اصیل تمدنی به رسمیت شناخته شد. محمدحامد محسنی‌فاضل از میراث فاخر تا آینده‌ای نوآورانه برای این شهر می‌گوید.

محمدحامد محسنی فاضل، پژوهشگر حوزه توسعه اظهار کرد: ارزش این دستاورد نه در کسب یک عنوان، بلکه در میزان توانایی ما برای تبدیل آن به یک برنامه راهبردی توسعه فرهنگی و معماری نهفته است.

وی افزود: مکتب معماری کاشان صرفاً به عنوان یک میراث تاریخی قابل مطالعه نیست، بلکه واجد ساختار معرفتی، زیباشناختی و فناورانه‌ای است که در طول قرن‌ها، میان سه حوزه اقلیم، تکنیک و فرهنگ، تعامل برقرار کرده است.

این استاد پیشین دانشگاه بیان کرد: ویژگی‌های کالبدی بنا‌های تاریخی کاشان از ساختار فضایی تا نظام تهویه، نورگیری و مصالح بومی بازتاب نوعی عقلانیت اقلیمی و اجتماعی است که می‌تواند مبنای پژوهش‌های میان‌رشته‌ای در حوزه‌های معماری پایدار، طراحی شهری و میراث فرهنگی قرار گیرد.

محسنی فاضل تصریح کرد: وضعیت امروز شهر کاشان نشان می‌دهد که فاصله قابل توجهی میان سرمایه نمادین معماری، تاریخی و رویکرد‌های فعلی در ساخت‌وساز و آموزش معماری وجود دارد.

وی خاطرنشان کرد: اصول سازگاری اقلیمی، خوانایی فرهنگی و تداوم هویت معماری شهر در بسیاری از پروژه‌های جدید، نادیده گرفته شده که ناشی از ضعف ارتباط میان دانشگاه و نهاد‌های اجرایی در تولید دانش بومی و غلبه منطق اقتصادی کوتاه‌مدت بر سیاست‌های شهرسازی است.

این پژوهشگر گفت: نبود نظام ارزیابی و راهبردی برای ترویج اصول مکتب معماری کاشان در طرح‌های معاصر و کم‌توجهی به نقش نهاد‌های میانجی در پیوند میان میراث و نوآوری از دیگر عامل‌هایی است که در شهرسازی مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.

محسنی فاضل افزود: دانشگاه کاشان و سایر نهاد‌های مربوط باید از مرحله ثبت و مستندسازی آثار تاریخی فراتر روند و به تدوین چارچوب‌های نظری و عملی برای توسعه مبتنی بر میراث بپردازند که نیازمند بازنگری در محتوای درس‌های معماری، شکل‌گیری گروه‌های پژوهشی میان‌رشته‌ای، و تعریف پروژه‌های مشترک میان دانشگاه، شهرداری و بخش خصوصی است.

وی اضافه کرد: مدیریت شهری کاشان باید نقشه راه معماری و شهرسازی مبتنی بر هویت بومی را در دستور کار قرار دهد. تعیین ضوابط طراحی متناسب با بافت تاریخی، نظارت بر کیفیت نما‌ها و مصالح، و جلوگیری از تکرار الگو‌های بیگانه، از گام‌های ضروری در این مسیر است که بدون چنین سازوکارهایی، عنوان «شهر خلاق» به یک نشان صوری تقلیل خواهد یافت.

این پژوهشگر توسعه اظهار کرد: چالش اصلی کاشان در دوره جدید، نه در حفظ کالبد گذشته، بلکه در بازتولید عقلانیت معماری آن در شرایط معاصر است. مکتب معماری کاشان باید به مثابه الگوی پژوهش‌محور توسعه شهری مورد بازخوانی قرار گیرد.

محسنی فاضل اضافه کرد: الگویی در معماری که میان میراث، پایداری و نوآوری پیوند برقرار کند و از طریق آن، کاشان را از سطح یک شهر تاریخی به سطح یک شهر الگو در سیاست‌گذاری معماری ایران ارتقا دهد باید مد نظر باشد.

کاشان، ۱۷۰۰ اثر فاخر تاریخی در پیشینه تمدنی خود دارد که ۳۳۰ اثر آن در فهرست ملی و یک اثر ثبت جهانی شده است.