به گزارش مجله خبری نگار، طبق افسانهها، این قلعه - که نامش به معنای «سرزمین جگوار سفید» است - آخرین پناهگاه قوم مایا بود که از فتح اسپانیا فرار میکردند. برای مدت طولانی، وجود این شهر یک افسانه تلقی میشد، اما اکتشافات باستانشناسی اخیر ممکن است این داستان را به واقعیت نزدیکتر کند.
شایان ذکر است که اسپانیاییها در سال ۱۵۸۶ شهر لاکام-تون ("صخره بزرگ") را که مرکز قلمرو یک گروه مایایی به نام لاکاندون-چولت بود، تصرف کردند. این گروه متعاقباً عقبنشینی کرده و سکونتگاه جدیدی به نام ساک-بالان تأسیس کردند که توانست استقلال خود را از استعمارگران به مدت ۱۱۰ سال حفظ کند، تا اینکه در سال ۱۶۹۵ توسط اسپانیاییها تصرف شد و پس از آن، این سکونتگاه در اعماق جنگل ناپدید شد.
در طول قرن بیستم، مورخان و باستانشناسان تلاش کردند تا این شهر افسانهای را پیدا کنند و یکی از مشهورترین سفرهای اکتشافی در سال ۱۹۹۹ سازماندهی شد، اما همه تلاشهای جستوجو با شکست مواجه شد.
شایان ذکر است که تیمی از موسسه ملی مردمشناسی و تاریخ، به سرپرستی خوزه لوسادا تولدو، از یک مدل پیشبینی مبتنی بر سیستمهای اطلاعات جغرافیایی برای تعیین محل قلعه استفاده کردند. محققان همچنین به شرح جاده منتهی به ساک-بالان، که در یک نسخه خطی اسپانیایی قرن هفدهم موجود است، تکیه کردند.
برنامه کاری این هیئت شامل اندازهگیری ارتفاعات، پوشش گیاهی، پهنههای آبی و حتی وزن بارهایی بود که میتوانستند توسط مردم حمل شوند. این امر به تعیین دوره زمانی تقریبی که احتمالاً این سکونتگاه در منطقهای نزدیک رودخانههای هاتاتی و ایکسکان وجود داشته است، کمک کرد.
با این حال، این کشف هنوز به اثبات علمی قطعی نیاز دارد. تا به امروز، دو فصل میدانی برای نقشهبرداری از محل و حفاری در مکانهای آزمایشی برای تأیید تاریخچه این سکونتگاه انجام شده است.