خستگی جسمی و عاطفی یا از دست دادن معنا و انگیزه| پیشگیری از فرسودگی شغلی

به گزارش مجله خبری نگار، پیشگیری از فرسودگی شغلی حرفه‌ای، با توجه به تأثیر این وضعیت بر بهره‌وری و رفاه کلی کارکنان، یکی از وظایف کلیدی در سازمان‌های مدرن است. فرسودگی شغلی می‌تواند به طرق مختلف خود را نشان دهد: برای برخی، با خستگی جسمی و عاطفی همراه است، برای برخی دیگر - با از دست دادن معنا و انگیزه. در طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها، فرسودگی شغلی به عنوان یک اختلال روانی تعریف می‌شود که با کاهش انگیزه و خستگی مزمن مشخص می‌شود. در روسیه، فرسودگی شغلی هنوز به عنوان یک بیماری شناخته نشده است، اما یک وضعیت مرزی است که اگر اقدامات به موقع انجام نشود، می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود.

علل فرسودگی شغلی متنوع هستند و اغلب ناشی از استرس مزمن هستند. این علل شامل کمبود خواب منظم، تغذیه نامناسب، عدم فعالیت بدنی یا تمرین بیش از حد، حجم کار ذهنی یا جسمی طاقت‌فرسا بدون استراحت کافی و عفونت‌های حاد و مزمن می‌شود. علل را می‌توان به داخلی و خارجی تقسیم کرد. عوامل داخلی شامل تلاش برای کمال، عدم پذیرش، عدم برنامه‌ریزی و کنترل زمان، اولویت دادن به کار بر سایر جنبه‌های زندگی و عدم توسعه شخصی است. عوامل خارجی شامل چندوظیفگی، کمبود مزمن منابع، انتظارات بالا از جامعه، محیط‌های سمی، فشار عاطفی، انتقاد غیرسازنده و حقوق ناکافی است که منجر به احساس کم‌ارزشی می‌شود.

پیشگیری از فرسودگی شغلی باید جامع باشد و شامل اقدامات شخصی و سازمانی باشد. در سطح فردی، پیشگیری بر اساس چهار عنصر کلیدی است: خواب، تغذیه، فعالیت بدنی و مدیریت استرس. ایجاد عادات سالم مانند نوشیدن آب به جای الکل، خوردن منظم صبحانه و تغذیه خوب، به موقع خوابیدن (ترجیحاً قبل از ساعت ۱۰ شب)، فعالیت بدنی کافی و شیوه‌های ضد استرس بسیار مهم است.

اقدامات سازمانی شامل اولویت‌بندی صحیح توسط مدیر و توزیع یکنواخت بار کاری بین کارکنان، نظارت بر فضای روانی در تیم، انتقاد سازنده، بهینه‌سازی فرآیند‌های تجاری و انگیزه غیرمادی است. شیوه‌های ضد استرس مانند تمرینات تنفسی، ژیمناستیک عصبی، خنده درمانی و شیوه‌هایی که عصب واگ را که مسئول نشاط است تحریک می‌کنند، نیز می‌توانند مؤثر باشند.

آمار‌ها نشان می‌دهد که اجرای چنین اقداماتی به طور قابل توجهی سطح فرسودگی شغلی را در بین کارمندان کاهش می‌دهد. به عنوان مثال، مطالعات در شرکت‌های بزرگ نشان می‌دهد کارمندانی که مرتباً ورزش می‌کنند و روش‌های ضد استرس را به کار می‌گیرند، کمتر دچار علائم فرسودگی شغلی می‌شوند. در شرکت‌هایی که مدیران به طور فعال در حمایت از سلامت روان کارکنان مشارکت دارند، سطح فرسودگی شغلی در مقایسه با شرکت‌هایی که چنین حمایتی وجود ندارد، ۲۰ تا ۳۰ درصد کمتر است.

ادبیات علمی نیز اهمیت یک رویکرد جامع برای پیشگیری از فرسودگی شغلی را تأیید می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که عادات سالم منظم و مشارکت در برنامه‌های ضد استرس شرکتی منجر به بهبود کلی رفاه، افزایش رضایت شغلی و کاهش روز‌های بیماری می‌شود. بنابراین، جلوگیری از فرسودگی شغلی حرفه‌ای نیاز به تلاش هماهنگ از سوی کارمندان و مدیریت دارد که در نهایت به ایجاد یک محیط کاری سالم و پربار کمک می‌کند.

رویکرد‌های جدید برای جلوگیری از فرسودگی شغلی حرفه‌ای شامل معرفی برنامه‌های کاری انعطاف‌پذیر، توسعه فرهنگ ذهن آگاهی در محیط کار و استفاده از ابزار‌های دیجیتال برای نظارت بر رفاه کارکنان است. این روش‌ها مبتنی بر تحقیقات مدرن هستند که بر اهمیت رویکرد فردی به هر کارمند و تطبیق شرایط کاری با نیاز‌های آنها تأکید دارند.

برنامه‌های کاری انعطاف‌پذیر به کارمندان این امکان را می‌دهد که زمان خود را بهتر مدیریت کنند و بین کار و زندگی شخصی تعادل برقرار کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که توانایی کار از راه دور یا انتخاب زمان شروع و پایان مناسب برای روز کاری، سطح استرس را به میزان قابل توجهی کاهش داده و رضایت شغلی را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ نشان داد که کارمندانی که ساعات کاری انعطاف‌پذیری دارند، کمتر احتمال دارد علائم فرسودگی شغلی را تجربه کنند و بهره‌وری بیشتری دارند.

فرهنگ ذهن آگاهی شامل تمرین‌هایی است که با هدف پرورش توجه و حضور در لحظه انجام می‌شوند. این تمرین‌ها ممکن است شامل مدیتیشن منظم، استراحت‌های تفکر و برنامه‌های آموزشی با هدف توسعه هوش هیجانی باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که تمرین‌های ذهن آگاهی می‌توانند سطح استرس را به میزان قابل توجهی کاهش داده و تاب‌آوری در برابر استرس عاطفی را افزایش دهند. در یکی از این برنامه‌ها در یک شرکت بزرگ، کارمندانی که در دوره‌های ذهن آگاهی شرکت کردند، در مقایسه با گروه کنترل، ۴۰ درصد کاهش در فرسودگی شغلی نشان دادند.

ابزار‌های دیجیتال برای نظارت بر سلامت کارکنان به طور فزاینده‌ای محبوب می‌شوند. این ابزار‌ها می‌توانند اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های تلفن همراه باشند که سطح استرس، کیفیت خواب، فعالیت بدنی و وضعیت عاطفی کارکنان را ردیابی می‌کنند. این داده‌ها به مدیران اجازه می‌دهد تا به سرعت علائم فرسودگی شغلی را شناسایی کرده و اقدامات لازم را انجام دهند. به عنوان مثال، استفاده از چنین اپلیکیشن‌هایی در شرکت‌های فناوری اطلاعات به دلیل تشخیص زودهنگام مشکلات و اجرای مداخلات هدفمند، فرسودگی شغلی را ۲۵ درصد کاهش داده است.

یکی دیگر از استراتژی‌های نوآورانه، ایجاد برنامه‌های مربیگری و راهنمایی است. مربیان و راهنما‌ها به کارمندان کمک می‌کنند تا مهارت‌های حرفه‌ای و شخصی خود را توسعه دهند، با چالش‌ها کنار بیایند و برنامه‌های شغلی خود را توسعه دهند. این برنامه‌ها به ایجاد محیطی حمایتی کمک می‌کنند که در آن کارمندان احساس ارزشمندی و شنیده شدن کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که داشتن یک مربی یا راهنما، خطر فرسودگی شغلی را به ویژه در بین متخصصان جوانی که تازه کار خود را شروع کرده‌اند، به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.

یکی از جنبه‌های مهم پیشگیری از فرسودگی شغلی، ایجاد فرهنگ بازخورد و قدردانی از دستاورد‌ها است. بازخورد منظم و سازنده در مورد کار، و همچنین قدردانی از تلاش‌ها و دستاورد‌های کارکنان، به افزایش انگیزه و رضایت شغلی کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد شرکت‌هایی که به طور فعال از دستاورد‌ها قدردانی می‌کنند، کاهش ۳۰ تا ۳۵ درصدی در سطح فرسودگی شغلی را تجربه می‌کنند.

علاوه بر این، یکی از حوزه‌های مهم، سازماندهی رویداد‌های شرکتی با هدف تقویت روحیه تیمی و بهبود تعامل بین کارکنان است. رویداد‌هایی مانند تیم‌سازی، آموزش‌های شرکتی و رویداد‌های ورزشی مشترک به ایجاد یک محیط کاری مثبت و حمایتی کمک می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که شرکت در چنین رویدادهایی، وضعیت عاطفی کارکنان را بهبود می‌بخشد و سطح استرس را کاهش می‌دهد که به نوبه خود خطر فرسودگی شغلی را کاهش می‌دهد.

بنابراین، پیشگیری مدرن از فرسودگی شغلی حرفه‌ای مستلزم استفاده از رویکرد‌های متنوع و جامع متناسب با ویژگی‌های سازمان و نیاز‌های فردی کارکنان است. معرفی برنامه‌های کاری انعطاف‌پذیر، توسعه فرهنگ ذهن آگاهی، استفاده از ابزار‌های دیجیتال، برنامه‌های مربیگری و راهنمایی و همچنین فعالیت‌هایی برای تقویت روحیه تیمی، اقدامات موثری هستند که به کاهش فرسودگی شغلی و بهبود رفاه کلی کارکنان کمک می‌کنند.

در میان کسانی که به دنبال کمک هستند، چندین دسته وجود دارد: کسانی که از قبل فرسوده شده‌اند و تصمیم به ترک کار گرفته‌اند؛ کسانی که استرس دارند و به دلیل انجام همزمان چند کار، به طور مزمن خسته شده‌اند؛ کسانی که خسته هستند، اما نه از کار؛ کسانی که به طور مزمن استرس دارند و در نتیجه، سندرم خستگی آدرنال دارند؛ کسانی که استرس یا فرسودگی ندارند، بلکه صرفاً برای پیشرفت، راه‌اندازی مجدد، و ارتباط با همکاران آمده‌اند. خوشبختانه، گروه اول بسیار کم و انگشت‌شمار هستند. کسانی که به دلیل استرس مزمن دچار بیماری شده‌اند، باید با پزشکان، متخصصان تغذیه و متخصصان سبک زندگی سالم تماس بگیرند؛ و بگذارید افراد آگاه‌تری در پیشگیری مشارکت داشته باشند! کارفرمایان بیشتری شرایطی را برای پیشرفت و ارتباط ایجاد می‌کنند تا کارمندان در دسته «از قبل فرسوده» قرار نگیرند!

اولگا رافائوا، متخصص تغذیه، مربی بهداشت، متخصص دوره "زندگی شیرین بدون قند"، رهبر آموزش "پیشگیری از فرسودگی شغلی".