گفتگوی تفصیلی| فناوری در کردستان راه خام‌فروشی گندم را بست

به گزارش مجله خبری نگار، کردستان یک استان مهم در حوزه کشاورزی و صنایع تبدیلی محسوب می‌شود که دارای معادن بسیار غنی نیز است. یک سی‌ام کل گندم کشور در این استان تأمین می‌شود. خام‌فروشی در این استان به ضرر اقتصاد استان و کشور است. با استفاده از فناوری و به واسطه پارک علم و فناوری کردستان، در این استان تبدیل محصولات با ارزش افزوده جایگزین خام‌فروشی شده است. این پارک از سال ۱۳۹۲ فعالیت خود را آغاز کرده است.

برای آشنایی با فعالیت‌ها و دستاورد‌های این پارک با بابک سوری، رئیس پارک علم و فناوری کردستان گفتگو کرده‌ایم.

سوری دانش‌آموخته دکترای علوم و فناوری محیط زیست از دانشگاه صنعتی توکیو است. در ادامه مطلب متن کامل گفتگو را می‌خوانید:

پارک‌های فناوری در استان‌ها واسط بین دانشگاه و بازار کار

نیاز‌هایی که باعث شد این پارک علم و فناوری شکل بگیرد، چه بود؟

سوری: نیاز‌های اصلی که مبتنی بر آنها شکل‌گیری پارک علم و فناوری در استان‌ها و از جمله کردستان باعث شده که شکل بگیرند و فعالیت کنند، ضرورت ایجاد یک حلقه واسط بین دانشگاه و نیاز‌های واقعی و بازار و کار حقیقی جامعه است. یعنی اقتصاد در جامعه نیاز‌هایی از لحاظ نیروی انسانی دارد، فکر نو و ایده که در دانشگاه لزوما به دانشجویانی که وارد دانشگاه می‌شوند، منتقل نشود. این افراد با همان معلومات تئوری دانشگاه، وقتی وارد بازار کار می‌شوند انطباقی با نیاز‌های بازار کار ندارند. ازاین‌جهت پارک‌های علم و فناوری مأموریت دارند که این نیرو‌های انسانی فارغ‌التحصیل شده از دانشگاه را شکل دهند و تبدیل کنند به نیرو‌هایی که بتوانند نیاز بازار کار را تأمین کنند.

هدایت امکانات حوزه اقتصاد به سمت مزیت استان با وجود پارک علم و فناوری

در هر منطقه ازکشور و کردستان نیز استعداد‌هایی است که مزیت‌های نسبی هر استان است که وقتی در قالب مصوبات و ضوابط ملی بخواهید ببینید ممکن است نیاز‌ها و مزیت‌های نسبی استان‌ها با هم فرق کند؛ مثلا یکی از حوزه‌هایی که تمرکز پارک ما است به دلیل این که مزیت‌های نسبی استان است، حوزه فعالیت‌های اقتصادی در زمینه کشاوری و صنایع تبدیلی و معدن و فراوری‌های معدنی است. 

پارک فناوری می‌تواند تا حد زیادی آن امکاناتی را که برای حوزه اقتصادی توسط دولت تخصیص داده می‌شود به کانال‌های خاص که مزیت‌های نسبی استان تلقی می‌شوند، هدایت کند. به همین دلیل امکانات قرار گرفته در حوزه اقتصاد را با وجود پارک‌های فناوری بهتر و علمی‌تر می‌شود به سمت و سوی اهدافی که مزیت هر استان است هدایت کرد.

از ایده‌های فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به واسطه پارک علم و فناوری حمایت می‌شود

اهداف تأسیس این پارک چه بوده است؟

سوری: آشنا کردن جمعیت جوان فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های استان با بازار کار، حمایت از ایده‌های جدید نسل جوان برای تبدیل کردن آنها به فرایند تبدیل علم به ثروت در جامعه و کمک به واحد‌های کوچک تولیدی و شرکت‌های کوچکی که نیاز به یک سری تمهیدات اولیه برای رسیدن به مرحله بلوغ دارند. مثل تسهیلات مالی، تأمین محل استقرار، معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، آموزش‌های لازم برای این که چگونه بتوانند ایده را به محصول اولیه کنند. محصول اولیه اگر دارند تجاری‌سازی کنند. تجاری‌سازی را در کدام بازار‌ها انجام دهند تا بهتر باشد و موارد این چنینی.

خدمات پارک علم وفناوری کردستان؛ از تسهیلات تا استقرار و آموزش

تعداد واحد‌های فناور مستقر در پارک را بفرمایید و این که خدماتی که از پارک دریافت می‌کنند، چیست؟

سوری: در حال حاضر تعداد شرکت‌های تحت پوشش پارک علم و فناوری کردستان تقریبا نزدیک به ۱۹۰ شرکت هستند و امکاناتی ما به این شرکت‌ها می‌دهیم. این شرکت‌ها در سه دسته شرکت‌های پیش رشد، مرحله رشدی و مرحله پارکی تقسیم‌بندی می‌شوند. هرکدام در یک حد زمانی خاصی می‌توانند در پارک توقف داشته باشند و بعد باید به مرحله بعد بروند. 

امکاناتی که به آنها می‌دهیم در حوزه تسهیلات مالی، محل استقرار اداری و فضای کارگاهی و تولیدی است. همچنین آموزش‌هایی که بتواند در مسیر فرایند تولید محصول و خدمات به آنها کمک کند و هم آموزشه‌ایی که به ن‌ها کمک می‌کند که محصول و هر خدماتی که تولید می‌کنند، بتوانند در بازار بهتر عرضه و رقابت کنند.

ضمن این که یک سری معافیت‌های قانونی مثل مالیاتی و گمرکی نیز از جمله خدمات دریافتی واحد‌های مستقر در پارک است.

علاوه بر این پارک علم و فناوری در هر استان یک وظیفه که باید به موازات سایر وظایفش دنبال کندف ارتقای زیست بوم فناوری و درک عمیق‌تر دستگاه‌های اجرایی و مولفه‌های فعال در هر استان با موضوع اقتصاد دانش‌بنیان است که در این حوزه هم سعی کرده‌ایم کمک حال شرکت‌ها و واحد‌های فناور باشیم.

شتاب‌دهنده‌ها یا استارتاپ‌ها مقوله جداتری هستند، اما شرکت‌هایی که فرایند جذب پذیرش را طی کرده و وارد پارک‌ها می‌شوند، معمولا در سه سطح قابل تقسیم‌بندی هستند. بسته به این که در مرحله جذب و پذیرش چه مقداری از درجه قوام را دارند و در چه مرحله‌ای از پختگی ایده تا تولید و فروش محصول هستند جزو یکی از این سه سطح تلقی می‌شوند.

مدت زمان استقرار واحد‌های فناور بستگی به سطح آنها دارد

در مرحله پیش‌رشد معمولا شرکت‌ها تا ۹ ماه می‌توانند توقف داشته باشند. بعد باید به استاندارد‌های لازم برای ارتقا برسند. در مرحله رشد هم حدود ۵ سال می‌توانند توقف کنند و بعد از آن حدود ۱۵ تا ۲۰ سال در مرحله پارکی می‌توانند توقف داشته باشند. بعد از آن هم باید بیرون از پارک به عنوان شرکت مستقل در بازار رسمی فعالیت کنند.

از طراحی و تولید سامانه‌های کشاورزی و پژوهشی تا دستگاه مکانیزاسیون واحد‌های تولیدی

لطفا چند محصول شاخص دانش‌بنیان که در این پارک تولید شده است را معرفی کنید.

سوری: به طور مشخص یکی از بسته‌های محصولات خدماتی است که در حوزه فناوری اطلاعات تولید شده و برنامه‌هایی است که در خیلی از وزارت‌خانه‌ها استفاده می‌کنند. مثلا در حوزه مالیات و بیمه، ما شرکت‌هایی داریم که برای بیمه کشاورزی سامانه‌ای را طراحی کرده‌اند که اطلاعات بیمه کشاورزی یا صندوق بیمه کشاورزی در کل کشور در آن سامانه هم ثبت و رصد و هم خدمات به آنها می‌دهند.

سامانه‌های پژوهشی دانشگاه‌ها از محصولات دیگر واحد‌های فناور مستقر در پارک ما است. ما شرکت‌هایی داریم در حوزه فناوری اطلاعات که این سامانه‌ها را طراحی کرده‌اند و در حال حاضر این سامانه‌ها در بسیاری از دانشگاه‌های کشور قابل استفاده است.

در مورد محصولات شاخص فیزیکی مثلا شرکت‌هایی داریم که مکانیزاسیون واحد‌های تولیدی مثل مرغداری یا دامداری را انجام می‌دهند. مثلا در یک مرغداری وقتی جوجه‌ریزی انجام می‌دهند که مرغ‌ها به مرحله‌ای برسند که وارد بازار شوند، پارامتر‌هایی نظیر دما، رطوبت، تغذیه یا تعداد دفعاتی که به اینها غذا داده شود چه غذایی داده شود و سایر پارامتر‌هایی که باید در مرغداری رعایت شود، به صورت مکانیزه در می‌آورد. مثلا دستگاه‌هایی که به صورت مکانیک به یک سیستم اتوماسیون نرم‌افزاری وصل می‌شوند که مثل یک انسان پارامتر‌ها را رصد می‌کند و متناسب با تغییرات رخ داده، مثلا هنگام بالارفتن دما، اتوماتیک کولر را کار می‌اندازد. از روی سنسور‌هایی که مرغ رد می‌شود طبق وزن مرغ می‌داند چه غذایی را به جیره غذایی اضافه و چه غذایی را کم کند و این سیستم کاملا هوشمند است. نه تنها برای مرغداری‌ها برای سایر واحد‌های تولیدی مثل دامداری‌ها یا برخی صنایع تبدیلی دیگر هم این کار را انجام می‌دهند و الان هم جزو فروشنده‌های برتر کشور در این حوزه هستند.

مثال دیگر یک شرکت مینی لودر‌هایی به نام «بابکت» که معمولا وارداتی هستند کپی‌سازی کرده و دارد با قیمت خیلی کمتر تولید می‌کند که مشتری آن این‌قدر زیاد است که گاهی سرمایه در گردش آن برای پوشش همه آن سفارشات، کفاف نمی‌دهد و بازار خیلی خوبی هم در کشور دارد.

به دنبال توسعه بازار‌های فرامرزی هستیم

برنامه این پارک برای آینده چیست؟

سوری: پارک کردستان با تمام قوا مسیر توسعه را طی می‌کند. الان حدود ۱۱ سال است که شکل گرفته و نقص عمده ما کمبود زیرساخت فیزیکی است که از جمله اولین‌های آن تخصیص زمین است که جزو تعهداتی است که معمولا استان‌ها در حین اخذ موافقت اصولی پارک‌ها می‌دهند که در استان کردستان این امر اتفاق نیفتاده بود. یعنی حداقل باید ۲۰ هکتار زمین اختصاص داده می‌شد. ما این قضیه را دنبال کرده و به جا‌های خوبی رسانده‌ایم که امیدوارم در همین هفته‌های آینده این قضیه قطعی شود و زیر ساخت را توسعه دهیم و از لحاظ میزان فضا‌های استقرار اداری شرکت‌ها مقداری فضا‌ها را گسترش دهیم که بتوانیم خدمات بهتری به شرکت‌ها بدهیم.

همین‌طور ایجاد شهرک‌هایی که بشود فضای کارگاهی شرکت‌ها را آنجا مستقر کرد. زیرا ما مزیت‌های تولیدی خوبی در این پارک داریم که اگر بتوانیم کار‌ها را در فضا‌های کارگاهی متعلق به خودمان اینجا تولید کنیم با توجه به این که مشمول معافیت‌های گمرکی هم می‌شوند، چون استان‌های مرزی هم هستیم بازار‌های خوبی در فرای مرز داریم خصوصا در منطقه شمال عراق که دنبال توسعه آنها هم هستیم.

در همین ماه اخیر هم پارک کردستان از طرف وزارت علوم به عنوان دبیرخانه راهبردی تعاملات علمی و فناورانه با شمال عراق شناخته شد که این امر به ما کمک می‌کند محصولات دانش‌بنیان ایرانی را که در هرجای ایران صادر می‌شود، با توجه به اطلاع و ارتباط نزدیکی که با مناطق شمال عراق داریم بتوانیم با بازاریابی بهتری وارد آن بازار‌ها کنیم.

علاوه بر آن دستورکار دیگری هم که برای توسعه داریم، ارتقای پارک است. زیرا پارک‌ها در اساسنامه خود سطح سه و دو یک هستند. پارک علم و فناوری کردستان سطح سه تعریف می‌شود، چون زمین کم داشتیم. همان‌طور که ذکر شد ما بحث زمین را داریم پیگیری می‌کنیم و امیدواریم به زودی حل شود. در آن صورت ارتقای پارک از سطح سه به دو از آن مواردی است که در دستور کار قرار دارد.

بیشترین کمک پارک علم و فناوری کردستان ایجاد اشتغال برای فارغ‌التحصیلان بوده است

چقدر توانستید نیاز‌های استان را درحوزه‌های مختلف حل کنید؟ لطفا مصداقی چند مورد را مثال بزند.

سوری: در این حوزه‌ها فارغ التحصیلان بیکار دانشگاهی در استان کردستان با توجه به این که این استان جزو استان‌هایی است که درصد بیکاری استان به میزان قابل توجهی است، بیشترین کمک به استان ایجاد اشتغال برای فارغ‌التحصیلان است.

من حدود ۱۸ ماه است در این مسئولیت ریاست پارک هستم و بزرگترین دغدغه ما ایجاد اشتغال برای فارغ‌التحصیلان بوده است. در سال ۱۴۰۲ توانستیم برای بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ فارغ‌التحصیل اشتغال ایجاد کنیم و این تعداد در واحد‌های فناور و دانش‌بنیان بوده که حدود سه چهار برابر مشاغل پایین و مرتبط با اینها ایجاد شده است.

این بزرگترین اقدامی بوده که پارک کردستان برای رفع نیاز استان انجام داده و در حوزه تخصصی به طور مثال بحث کشاورزی یا صنایع تبدیلی و معادن است که کار زیادی نشده و در این حوزه‌ها وارد شدیم و در ماه‌های پیش رو اتفاقات خوبی خواهیم داشت. 

تعداد اشتغال به صورت کلان که فارغ‌التحصیل بیکار زیاد در استان داشتیم و الان به صورت مصداقی ارتباطی بین فارغ‌التحصیلان بیکار با ورود به بازار فعال اقتصادی در استان ایجاد کردیم که در این حوزه یکی از آن پاسخگویی‌ها به نیاز‌های استان به صورت ملموس اتفاق اتفاده است.

راه خام‌فروشی گندم با فعالیت پارک کردستان بسته شد / صادرات بین‌المللی نانِ با ماندگاری بالا

از طرفی به عنوان مثال واحد‌های تولیدی مثلا در زمینه گندم داریم. یکی از شهرستان‌های کردستان در طول سال تقریبا یک سی‌ام کل گندم کشور را تولید می‌کند، شهرستان بیجار است که تقریبا سی هزار تُن گندم در طول یک سال تولید می‌کند. قبلا گندم به صورت کامل خام‌فروشی می‌شد و به مبادی رسمی فروخته می‌شد.

الان در این استان واحد‌هایی فعال شدند که از این محصول، محصولات با ارزش افزوده بیشتری تولید می‌کنند مثل تولید نان‌هایی که ماندگاری بالا دارند و به همین جهت ارزش صادراتی پیدا کرده‌اند و با ارزش افزوده بسیار بالا به بازار‌های بین‌المللی صادر می‌کنند. یعنی توانسته از خام‌فروشی در استان تا حد زیادی جلوگیری کند.

ورود شرکت‌های دانش‌بنیان باعث تولید سنگ‌های با ارزش مصنوعی از پسماند‌های سنگ‌های ساختمانی در کردستان و سو

استان یا شهر شما چه ویژگی منحصربه فردی دارد که با علم و فناوری می‌شود آن را به ثروت برای استان تبدیل کرد؟

سوری: محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی را عرض کردم. یکی دیگر حوزه معدن است. در استان کردستان معادن بسیار غنی وجود دارد که بیشتر خام فروشی اتفاق می‌افتد که با به کارگیری روش‌های جدید علمی و ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به این عرصه، به جای خام‌فروشی مثلا از پسماند‌های سنگ‌های ساختمانی، سنگ‌های مصنوعی تولید کنیم ارزش افزوده خیلی بیشتری خواهیم داشت. با به کارگیری شرکت‌های دانش بنیان می‌شود به چند برابر سود آن را افزایش داد که برکات آن متوجه اقتصاد کل کشور خواهد شد.

با وجود واحد تحقیق و توسعه در صنایع استان، محصول با استفاده از نیاز بازار و خلاقیت تولید می‌شود

چقدر با صنایع مرتبط هستید که نیاز‌های آنها را بگیرید و از پتانسیل دانش‌بنیان‌ها و پارک برای حل آن نیاز‌ها کمک بگیرید؟

سوری: یکی از سیاست‌های کلی و اصولی ما ارتباط با صنایعی است که محصولات با تیراژ بالا تولید می‌کنند. مثلا صنایعی در استان هستند که در حوزه لوازم الکتریکی، لوازم خانگی تولید می‌کنند یا قطعاتی که در صنعت و در روشنایی منازل و ساختمان‌ها موارد استفاده دارند. یکی از سیاست‌های کلی ما ارتباط با این صنایع است که ممکن است مونتاژ کار باشند یا خط تولیدی را از خارج آورده و از همان استفاده می‌کنند.

یکی از وظایف ما ترغیب این صنایع برای راه اندازی واحد تحقیق و توسعه است که بتوانند خلاقیت خود را به کار بگیرند و محصول خود را متناسب با نیاز بازار و با استفاده از خلاقیت‌های موجود ارتقا داده و به روز کنند. ایجاد واحد‌های تحقیق و توسعه از مواردی است که به طور جدی در دستور کار ما وجود دارد.

شرکت‌های دانش‌بنیان هم در کشور مورد توجه هستند و تسهیلات ویژه‌ای به آنها داده می‌شود. در پارک کردستان هم این اتفاق افتاده است. به عنوان مثال در حوزه تولید نان‌های با ماندگاری بالا یا تولید ماشین‌آلات یا سیستم‌های اتوماسیون و مکانیزاسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی را شرکت‌های دانش بنیان ما انجام می‌دهند و خودشان واحد‌های تحقیق و توسعه در حوزه صنعت تلقی می‌شوند که کم‌کم وارد تولید پرتیراژ محصول خود می‌شوند. 

به همین دلیل ما هم از صنایع بزرگ شروع کردیم که برای آنها واحد‌های تحقیق و توسعه راه‌اندازی شود و هم از شرکت‌های دانش‌بنیان که ایده و محصول و بازار دارند و داریم به سمتی می‌رویم که اینها هم به شرکت‌های بزرگ با تیراژ بالای محصول تبدیل شوند.

۳۰ الی ۴۰ درصد قانون جهش تولید دانش‌بنیان در این استان اجرایی شده است

قانون جهش تولید دانش‌بنیان چقدر در استان و پارک شما اجرایی شده، چه مزایایی داشته و چه پیشنهاداتی برای بهتر اجرایی شدن آن دارید؟

سوری: در قانون جهش تولید دانش بنیان از بیست ماده‌ای که دارد ما پیگیر بودیم که تمام این بند‌ها فعال شوند به خصوص از طریق ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان که معمولا جلسات آن دو ماه یک بار در استان تشکیل می‌شود. ستاد توسعه اقتصاد دانش بنیان معمولا در همه استان‌ها تشکیل می‌شود که رئیس آن استاندار و دبیر آن رئیس پارک علم و فناوری است و معمولا همه دستگاه‌های اجرایی استان را در آن جلسه دعوت می‌کنیم و سعی کردیم از ظرفیت‌های این قانون استفاده شود.

به صورت مشخص یکی از بند‌های مواد این قانون استفاده از ظرفیت‌های صندوق نوآوری و شکوفایی در کشور است. صندوق، این منابع مالی را معمولا باید به حوزه اقتصاد دانش بنیان تزریق کند که ما سعی کردیم در آن حوزه فعال شویم.

صندوق پژوهش و فناوری پویا در استان وجود دارد

در حال حاضر صندوق نوآوری و شکوفایی در مرکز و صندوق‌های پژوهش و فناوری در استان‌ها این ماموریت را دارند. ما در حال حاضر صندوق پژوهش و فناوری نسبتا خوب و فعالی در استان داریم که با پویایی خاص دارد کمک می‌کند به این که تسهیلاتی که پارک در اختیار واحد‌های فناور می‌گذارد، بتواند به شکل دقیق‌تر و در راستای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان با دقت بیشتری به کار بگیرد. این یکی از موادی است که از این قانون برای توسعه فضای اقتصادی استان استفاده شده و کمک کرده است.

این قانون بند‌های دیگری هم دارد که استفاده‌های دیگری از آن می‌کنیم. مثلا با رایزنی‌هایی که با استان انجام دادیم، محصولاتی را که دستگاه‌های اجرایی می‌خواهند خریداری کنند، به استناد همین قانون بنا است که اگر محصول مشابهی است که در داخل استان به وسیله شرکت‌های تحت پوشش پارک تولید می‌شود، دستگاه‌های اجرایی دیگر مجاز نباشند از جای دیگر تهیه کنند. به طور کلی اگر بخواهم درصدی بگویم از بیست ماده، حدود ۳۰ الی ۴۰ درصد این قانون اجرایی شده است.

متأسفانه مقدار زیادی دستگاه بروکراتیک و دیوان‌سالاری ما در دستگاه‌های اجرایی خیلی کُند است. پیشنهاد من این است اگر رکن تصمیم‌گیری برای اجرای هر یک از بند‌های قانون جهش تولید دانش‌بنیان یک مرجع واحد در استان باشد، شاید کار سریع‌تر پیش برود. اجرای این قانون به یک مرجع خاص محول شود بهتر است تا دیگر کسی، اما و اگر نیاورد.