چرا انتقال آب «شاهرود» و «الموت رود» به دشت تشنه قزوین محقق نمی‌شود؟

به گزارش مجله خبری نگار، از سال ۱۳۵۴ یعنی حدود ۵۰ سال پیش از سد طالقان به قزوین آب کشاورزی تخصیص داده شده و برای اراضی کشت شده الگو و ترکیب لحاظ شده است.

طبق اذعان مسوولان در سال‌های اخیر به دلیل خشکسالی‌ها و کم شدن ورودی آب در پشت سد چند سالی است سهمیه آب کشاورزان استان قزوین از سد طالقان کاهش یافته است.

این موضوع سبب شد کشاورزان استان قزوین اخیرا در میعادگاه نماز جمعه شهر قزوین حضور پیدا کردند و خواستار رسیدگی به این وضعیت شدند.

با پیگیری از مسوولان شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین مشخص شد میزان آبی که در آبان ماه به شرکت آب منطقه‌ای برای کشت پاییزه اعلام شد، ۶۰ میلیون مترمکعب بود. در پاییز حدود ۱۱ میلیون مترمکعب آب انتقال داده شد و در مجموع تاکنون حدود ۱۵ میلیون مترمکعب آب از سد طالقان به اراضی کشاورزی استان رسیده که نشان می‌دهد حدود ۳۵ میلیون مترمکعب کمتر از میزان اعلامی آب به استان قزوین اختصاص یافته است.

البته دبی آب کاهش یافته یعنی از ۱۲ مترمکعب چند روز گذشته اکنون به ۳.۷ مترمکعب رسیده و اعتراض کشاورزان بر سر همین موضوع است که یا دیرتر سهمیه به کشاورزان می‌رسد و یا سهم کمتری به آنان اختصاص می‌یابد.

به گزارش مجله خبری نگار، همواره کمبود آب یکی از مشکلات جدی استان قزوین محسوب می‌شود که با چالش‌های زیادی را به ویژه در زمینه آب کشاورزی به همراه داشته است. بر همین اساس لازم است منابع جدید آبی تعریف و تأمین شود.

انتقال آب از «شاهرود» و «الموت رود» چند سالی است که مطرح شده و در برنامه کاری مسوولان قرار دارد و مطالعات آن هم انجام شده است بنابراین اگر مسوولان، منابع آبی را مدیریت کنند می‌توانند بر معضلات ناشی از کم آبی چیره شوند و کشاورزان هم با دغدغه کمتری به کشت محصولات خود بپردازند، اما تحقیقات ما نشان می‌دهد تاکنون در این زمینه اتفاق مثبت و نتیجه مطلوبی رخ نداده است.

در ابتدا لازم است بگوییم مساحت اراضی آبی استان قزوین ۱۵۰ هزار هکتار، باغات درجه یک و دو ۸۵ هزار هکتار و اراضی دیم هم ۱۵۰ هزار هکتار است. گندم و جو بیشترین محصول اراضی آبی را تشکیل می‌دهند و بخشی هم کلزا، یونجه، ذرت علوفه‌ای، آفتابگردان آجیلی، نخودفرنگی و همچنین صیفی جاتی همچون هندوانه، خریزه، کاهو و کلم جزو محصولات اراضی آبی استان محسوب می‌شوند. سالانه حدود ۴.۲ میلیون تن میزان کل تولیدات کشاورزی استان قزوین است.

قزوین از استان‌های کم بارش است

علی راه انجام معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین اظهار کرد: ۸۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان قزوین به صورت ناخالص و ۶۲ هزار هکتار به طور خالص تحت پوشش شبکه آبیاری سد طالقان قرار دارند که فقط برای محصولات زراعی است. طرح کشت هم بسته به میزان آبی که پشت سد طالقان ذخیره و به استان تخصیص می‌یابد، تعریف و به کشاورزان ابلاغ می‌شود. از دیگر منابع آبی می‌توان به چاه و مقدار جزئی هم آب‌های سطحی رودخانه‌ها که بسیار کم و فصلی است، اشاره کرد.

وی افزود: اگر سهمیه‌ای که ابلاغ می‌شود به موقع از سوی وزارت نیرو تخصیص یابد که معمولا اینگونه نمی‌شود و کشاورزان هم سهمیه ابلاغ شده را رعایت کنند میزان آب اختصاصی نیاز آبی اراضی کشاورزی را پوشش می‌دهد، اما کشاورزان معمولا دو یا سه برابر و گا‌ها کل سطح اراضی را زیر کشت می‌برند در حالی که بیش از یک یا دو مرحله نمی‌توانند از آب استفاده کنند و این عامل موجب آسیب دیدن محصولات می‌شود و در هنگام عملیات برداشت آن حدی که انتظار می‌رود را نمی‌توانند برداشت کنند.

این مسوول، استان قزوین را از استان‌های کم بارش کشور عنوان کرد و گفت: در پاییز سال گذشته اصلا بارندگی نداشتیم و از نیمه دوم زمستان بارندگی‌ها صورت گرفته و تاکنون ادامه دارد که اندکی شرایط را تغییر داده و در زمان برداشت دقیقا می‌توان برآورد کرد که کاهش سهمیه آب از سد طالقان یا کم آبی، چه نتایج خسارت باری را برای کشاورزان به همراه داشته است.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین بیان کرد: برای اراضی شیب دار ۵ هزار هکتار توسعه باغات زیتون آب از شاهرود یا الموت رود و بخشی هم قزل اوزن به استان قزوین تخصیص یافته است. مجموع آب‌ها از حوزه سد سفیدرود است که ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب از شاهرود به حوزه سفیدرود می‌ریزد و از دسترس استان قزوین خارج است که آب قابل توجهی است.

راه انجام افزود: اگر یک چهارم این آبی که به حوزه سد سفیدرود می‌ریزد از سوی دولت به دشت قزوین انتقال یابد بسیاری از مشکلات این دشت حل می‌شود و اگر هم تمام آب سد طالقان به تهران و البرز انتقال یابد با کمبود آب مواجه نخواهیم شد.‌

نمی‌توان برای گندم و جو جایگزین تعریف کرد

به گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین، از سوی وزارت نیرو مطالعات اولیه انجام شده که بخشی از آب ۲۰۰۰ و ۳۰۰۰ استان مازندران و بخشی از آب الموت رود برای تامین آب شرب تهران و کشاورزی استان قزوین اختصاص یابد که تاکنون نتیجه‌ای نداشته و برای اجرایی شدن، زمان زیادی نیاز دارد؛ بنابراین چاره‌ای جز این نیست و دولت باید سرمایه‌گذاری کند تا این آب به دشت قزوین برسد چرا که آب موجود در سد طالقان خواه ناخواه برای تهران می‌رود و آب شرب و کشاورزی مردم استان قزوین دچار مشکل خواهد شد.

به گفته راه انجام، «قزوین» استان بسیار کم آبی است و سفره‌های زیرزمینی آن در حال اتمام هستند و بر این اساس در بحث محصولات اقتصادی راهی جز روی آوردن به کشت‌های پاییزه نداریم و از کشت‌های تابستانه و بهاره مجدانه باید پرهیز شود؛ بخشی از آب کشت‌های پاییزه توسط برف و باران و بخشی هم توسط آب‌های سطحی رودخانه‌ها، کانال و در صورت اجبار چاه‌ها تامین خواهد شد که قطعا در میزان برداشت آب، از آب‌های زیرزمینی کمتر خواهد بود.

وی افزود: محصولاتی همچون گندم، جو و کلزا از محصولات راهبردی و مورد نیاز و اساسی کشور است که نمی‌توان برای آن‌ها جایگزین تعریف کرد و از کشت آن‌ها چشم‌پوشی کرد؛ لذا کشت پاییزه بهترین گزینه برای مواجه شدن با کم‌آبی است و در تابستان هم اگر آبی موجود باشد به کشاورزان توصیه می‌شود به کشت‌های گلخانه‌ای، باغ‌های متراکم و محصولات با صرفه اقتصادی مناسب و پربازده همچون کینوا و کاملینا روی آورند که قیمت آن‌ها هم مناسب است و می‌توانند جایگزین خوبی برای محصولات آب بر و کم بازده باشند.

محدودیت‌ها برای تامین آب مورد نیاز دشت قزوین

موضوع انتقال آب از شاهرود و الموت رود را از نماینده قزوین، آبیک و البرز در مجلس شورای اسلامی پیگیری کردیم. فاطمه محمدبیگی در خصوص اقدامات انجام شده جهت اخذ سهمیه آب از سد طالقان برای کشاورزان استان قزوین بیان کرد: استان قزوین در مورد تخصیص حقابه همیشه با مشکل مواجه بوده چرا که بخشی از سهم استان از سد طالقان به سمت تهران منتقل شده و از سویی دیگر به عنوان حوزه آبریز سد سفیدرود قسمتی از آب برای حوزه آبریز خزر در نظر گرفته می‌شود؛ لذا محدودیت‌های زیادی برای دشت قزوین در حوزه تامین آب داریم.

وی افزود: تلاش ما در طول چهار سال خدمت در مجلس یازدهم، همواره حفظ و احقاق حقابه و بازپس‌گیری میزان کاهش یافته و قسمتی است که تاکنون تحقق پیدا نکرده است.

نماینده قزوین، آبیک و البرز در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: حقابه استان قزوین از کانال طالقان، ۱۲ متر مکعب بر ثانیه بوده که متاسفانه طی این سال‌ها به دلیل خشکسالی، کم آبی و انحرافی که در انتقال آب سد طالقان به سمت تهران ایجاد شده با کاهش زیادی مواجه شد.

رئیس مجمع نمایندگان استان قزوین ادامه داد: با رایزنی‌های متعددی که در طول این مدت انجام شد از جمله اجرای پروژه انتقال آب از سد طالقان به ۱۶ شهر و ۱۹۴ روستا، قسمتی از حقابه استان را توانستیم احیا کنیم.

محمدبیگی افزود: بعد از انتقال آب از سد طالقان به آبیک و زیاران، مرحله سوم انتقال آب از مهرگان به شهر قزوین و در فاز‌های بعدی ادامه پروژه تا ضیاء آباد خواهد بود و در طول مسیر همه شهر‌ها از آب شرب بهره‌مند خواهند شد.

منصور ستوده مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین نیز اذعان کرد: آب از طالقان رود و الموت رود وارد حوزه شاهرود می‌شود و رودخانه شاهرود پشت سد منجیل می‌رود. بخشی از این آب سهم استان است و طبق مجوز‌هایی که قبلا از وزارت نیرو أخذ شده به مردم عرضه می‌شود و کشاورزان از طریق ایستگاه‌های پمپاژی که ساخته شده از آب استفاده می‌کنند. پیش از این تخصیص، حدود ۲۵ میلیون مترمکعب بود که بخش عمده‌ای تخصیص داده شده و مردم طرح‌های خود را اجرا کرده‌اند و حدود سه تا چهار میلیون مترمکعب هم باقی مانده که به همراه مسوولان جهاد کشاورزی پیگیر هستیم تا تعیین تکلیف شود.

وی افزود: در سال‌های خیلی دور مطالعاتی در خصوص انتقال آب از حوزه الموت رود در استان انجام شده بود که در سطح وزارت نیرو هم این مهم و هم موضوع انتقال آب از یک حوضه به حوضه دیگر در حال بررسی و توسعه حوضه‌های آبریز نیز در حال رسیدگی است و با هماهنگی استان‌های ذینفع انتقال آب انجام پذیر خواهد بود و در قالب تخصیص اگر مجوز دهند، امکان انتقال میسر می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین ادامه داد: در خصوص انتقال آب از الموت رود، در قزوین مطالعاتی انجام و گزارشات ارسال شده و از سوی استان‌های البرز و تهران هم برای انتقال آب شرب اقداماتی انجام شده که وزارت خانه مشاور‌هایی مشخص کرده و در حال بررسی موضوع هستند، اما تاکنون هیچ تصمیمی أخذ نشده و خروجی نداشته است.

ستوده بیان کرد: مطالعه کل طرح‌های تامین آب شرب، صنایع و کشاورزی توسط وزارت نیرو انجام می‌شود و تصمیم‌گیری با توجه به شرایط، ورودی‌ها و سهم حق آبه بر عهده وزارت خانه است.

در انتقال آب باید ارزیابی زیست محیطی انجام شود

سعیده خضیر مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان قزوین هم عنوان کرد: قطعا یکی از راه‌های رفع مشکل کم‌آبی برای بخش کشاورزی، می‌تواند انتقال آب از شاهرود و الموت رود باشد.

وی افزود: سه سال پیش که موضوع انتقال آب از شاهرود و الموت رود به استان قزوین مطرح شد به شرکت آب منطقه‌ای استان قزوین اعلام کردیم که این مهم باید پیوست زیست محیطی داشته باشد گرچه در سطح ملی مطالعاتی انجام شده، اما مستلزم مطالعات ارزیابی زیست محیطی است و با رعایت تمام ملاحظات و ابعاد و جنبه‌های مختلف باید انجام شود.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان قزوین گفت: با توجه به اینکه کم آبی در حوزه کشاورزی یکی از مسائلی است که همواره استان قزوین با آن مواجه می‌باشد نیاز است انتقال آب شاهرود و الموت رود با هدف رفع کمبود آب اجرایی شود که با اطلاعات دقیق و رعایت کامل زیست محیطی باید نسبت به تحقق این امر اقدام کرد؛

بنابراین گزارش، لطف الله سیاهکلی نماینده مردم قزوین، آبیک و البرز در مجلس شورای اسلامی در تیر ماه سال ۹۹ در جلسه‌ای بیان کرده بود: شاهرود سال‌هاست بدون استفاده قزوین، به استان‌های دیگر می‌رود و ما از بی آبی در شرایط بحرانی هستیم و این که آب الموت از یک منطقه پر آب به یک حوضه پر آب دیگر می‌رود و ما نتوانسته ایم نیاز‌های خود را جبران کنیم نشان می‌دهد عزم جدی را در این زمینه نداشته ایم.

به گزارش مجله خبری نگار، به نظر می‌رسد می‌توان با برنامه‌ریزی ملی و استانی از پتانسیل قزوین در بخش کشاورزی استفاده کرد، از سویی پیگیری انتقال آب از شاهرود و الموت رود به استان باید در دستور کار جدی مسوولان قرار گیرد تا به سرانجام برسد