نقدی بر رفتار‌های مصرفی ایران و آلمان درحوزه انرژی

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: یکی از کشور‌هایی که توانسته است آرمان بهینه سازی مصرف را به منصه ظهور و عمل برساند آلمان است؛ کشوری که جمعیتی تقریبا برابر با ایران دارد، اما وسعتی حدود یک پنجم ما و البته با اقلیمی سرد و زمستانی؛ اما درآمد سرانه آن بیش از ۵ برابر کشورماست. از سوی دیگر طبق آمار‌های اعلامی وزارت نفت، ایران رتبه چهارم مصرف گاز طبیعی را در جهان دارد و حدود ۵.۵ درصد از کل مصرف جهانی یعنی حدود ۱۳۲ تریلیون متر مکعب را به خود اختصاص داده است؛ نیروگاه‎های برق با ۳۲ درصد بزرگ‎ترین مصرف کننده گاز و پس از آن بخش اداری و مسکونی ۲۸ درصد و سایر صنایع با ۲۷ درصد (در سال ۲۰۲۲) قرار داشته اند. اما در آلمان سردسیر مصرف سالانه گاز طبیعی حدود ۳۲ تریلیون متر مکعب و سهم مصرف مشتریان خانگی و تجاری حدود ۴۱ درصد و مصرف صنعتی نزدیک به ۵۹ درصد بوده است.

اما در مورد مصرف بنزین قصه غم انگیزتر نیز هست؛ طبق آمار‌های جهانی مصرف بنزین روزانه دو کشور ایران و آلمان به ترتیب حدود ۱۲۰ و ۷۲ میلیون لیتر در روز است. البته باتوجه به این که بخش وسیعی از گاز، الکتریسته و بنزین در کشور آلمان صرف تولید محصولات صنعتی می‌شود، می‎توان نتیجه گرفت که حجم مصرف انرژی به ازای هر واحد تولید ارزش خالص ملی در کشور آلمان بسیار پایین‎تر از ایران است و گاز مصرفی اداری و مسکونی نیز با وجود سرمای شدید زمستانی تنها یک‎سوم مصرف مسکونی کشور ماست.

این درحالی‎ است که بخش جنوبی کشور ما گرمسیری بوده و اصولاً نیازمند گرمایش بالا نیست. ریشه‌های چنین مصرف گسترده‌ای مطمئنا بسیار متنوع است که شناخت همه ابعاد آن بحث‏های کارشناسی فشرده‌ای را می‌طلبد. اما فرهنگ مصرف گرایی یکی از این ریشه هاست که سوغات بسیاری از رسانه‌های مجاز و غیرمجاز است و یک نمونه از آن را می‎توان در حجم مصرف برق در تابستان برای خنک نمودن ادارات و خانه‌ها ملاحظه کرد. در حالی‎که دمای اغلب منازل و هتل‎ها در اروپا در زمستان روی ۱۸ درجه تنظیم می‌شود این عدد در کشور ما بالاتر از ۲۴ درجه است.

بخش دیگری از نمود مصرف را در بنزین شاهدیم، مصداق بارز آن در مسافرت‎های گسترده به شمال و جاده‌های شلوغ و خودرو‌های فراوان درگیر درآن است. درکشور آلمان خانواده‎ها اغلب در منطقه بومی خویش ساکن‎اند و اصولاً به دلیل عدم تنوع آب و هوایی و مراودات اجتماعی کمتر چیزی به نام ییلاق و قشلاق و یا سفر توریستی وجود دارد، ولی تغییرات فرهنگی دهه‎های اخیر در کشور ما، خرید خانه در شمال، مناطق گرمسیر و سردسیر و لزوم سرکشی به آن‏ها به ویژه در زمان‌های تعطیلات خانوادگی تبدیل به معضلی برای مصرف بنزین در کشور شده است.

بخش دیگری از هدر رفت انرژی در صنایع مشهود است که مثلا صنایع فولاد و سیمان و پتروشیمی که ماهیتاً فرایند‌هایی انرژی محور دارند، اما درایران بازدهی آن‎ها به دلیل کمبود دانش روز پایین است. البته بخش بزرگی از عدم تمایل به اصلاح بازده انرژی حاصل از ملاحظات اقتصادی است بدیهی است وقتی قیمت بنزین ناچیز بوده و هیچ گاه حتی به چند درصد از هزینه سالانه خودرو نمی‌رسد کسی به مقدار بنزین مصرفی پیمایش خودرو (مثلاً ۶ یا ۱۰ لیتر به ازای هر صد کیلومتر) توجهی نخواهد کرد.