خشت‌هایی که آینه می‌شوند

به گزارش مجله خبری نگار/فرهیختگان: دانشگاه آزاد در آستانه تغییر ریل است و می‌خواهد اثرگذاری موفق فرهنگی خود را در ارتباط بین اساتید و دانشجویان داشته باشد؛ زیرا دکتر طهرانچی، رئیس این دانشگاه معتقد است دانشگاه «خوب» می‌تواند نجات بخش «نسل خوب» باشد. بر همین اساس چند روز پیش رویدادی در دانشگاه آزاد به میزبانی واحد زنجان برگزار شد که متفاوت از سایر رویداد‌های این دانشگاه بود. «خشت و آینه» عنوان این رویداد بود که با استقبال بیش از ۶۰۰ اثر از استادان مواجه شد. رویداد خشت و آینه فرصتی برای به اشتراک گذاشتن تجربه‌های موفق کلاس داری بود و به تعبیر دکتر طهرانچی می‌توان تجربیات معلمی را منتقل کرد و نباید این حرفه را با کسب تجربه در کلاس آموخت. از ۶۰۰ اثر رسیده به این رویداد ۱۳۰ تجربه منتخب به مرحله نهایی راه یافت و در نهایت ۱۰ تجربه برگزیده شدند. در این گزارش با فرزاد جهان‌بین، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد در خصوص جزئیات این رویداد و نیز با دو نفر از برگزیدگان به گفتگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد:

کتاب خشت و آینه بعد از چاپ در اختیار استادان قرار می‌گیرد

فرزاد جهان‌بین، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد درباره رویداد خشت و آینه گفت: «در سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی، یکی از موارد مهمی که مورد تاکید قرار گرفته است، توجه به نقش معلم در مقام مربی است. بر این نکته تاکید شده که نباید دانشگاه را به صرف تعلیم، تنزل بدهیم، بلکه تعلیم و تربیت درهم هستند و اساسا از درون تعلیم، تربیت اتفاق می‌افتد. این نکته در بسته‌های مختلف و راهکنش‌های گوناگون در سند آمده است. به عنوان مثال در بسته دوم و راهکنش دوم، به نقش سازنده استادان به صراحت اشاره شده است.»

او اضافه کرد: «همچنین در سند پشتیبان سند تحول و تعالی دانشگاه، در بحث مدیریت فرهنگ و مدیریت فرهنگی اشاره‌شده مدیریت فرهنگی، مدیریت امور فرهنگی است و بیشتر ناظر بر فوق‌برنامه است و نمی‌تواند تحول اساسی در فرهنگ دانشگاه ایجاد کند، بنابراین ما باید به مدیریت فرهنگ توجه کنیم.»

معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد بیان کرد: «در مدیریت فرهنگ، اقطاب اثرگذاری وجود دارند که در مقیاس وسیع تولید فضیلت یا رذیلت می‌کنند. یکی از مهم‌ترین اقطاب اثرگذار، استاد است. این نکته، در سند پشتیبان سند تحول و تعالی دانشگاه ذکر شده است؛ بنابراین اساسا اگر مطلبی که در ابتدا عرض کردم‌-نقش‌آفرینی استاد در مقام مربی و تربیت از درون تعلیم- تبدیل به یک جریان شود، ما می‌توانیم مطمئن باشیم که فضای فرهنگی دانشگاه متاثر خواهد شد. ویژگی این تاثیر، شمولیت طیف وسیع و نیز اثرگذاری مستمر فرهنگی است.»

او با اشاره به مقدمه دیگری تصریح کرد: «ما می‌توانیم دو نوع برنامه‌ریزی برای استادان انجام دهیم؛ یکی برنامه‌ریزی «برای» استادان و دیگری برنامه‌ریزی «با» استادان. آنچه تابه‌حال انجام‌شده برنامه‌ریزی «برای» استادان بوده، یعنی برای استاد طراحی‌شده، برای او دوره گذاشته‌اند، استاد بیشتر مخاطب برنامه‌ریزی بوده است.»

جهان‌بین با تاکید بر اینکه در برنامه‌ریزی «با» استادان، خود استاد، قهرمان موضوع می‌شود، توضیح داد: «در فرآیندی که اتفاق می‌افتد با بیان تجربه‌های زیسته و آنچه در مقام واقع در جریان تعلیم و تربیت به‌وقوع پیوسته، تعلیم و تعلم همزمان برای استاد شکل می‌گیرد. تجربه زیسته‌ای که حاصل کنش طولانی استاد در بستر زمان است. چنین کاری تاکنون انجام نشده و اساسا توجه به استاد کم بوده است.»

معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد تاکید کرد: «این موضوع را با توجه به اینکه در سند هم وجود داشت، مدنظر قرار دادیم. جلسات متعددی با استادان همیار فرهنگ داشتیم؛ استادانی که از درون کار استادی، اثر فرهنگی می‌گذارند. با این استادان در استان‌ها گفتگو داشته و جلسات متعددی برگزار کردیم، درنتیجه فضایی شکل گرفت تا این رویداد برگزار شود. فراخوان اعلام شد و زنجان هم به‌عنوان دبیرخانه مرکزی رویداد انتخاب شد. زحمات خیلی زیاد و ارزشمندی در این استان کشیدند و کاری حرفه‌ای انجام دادند.»

او با بیان اینکه ۶۰۰ تجربه از استادان به مجموعه دبیرخانه رسید، خاطرنشان کرد: «یک تیم این تجربه‌ها را ارزیابی اولیه کردند و در ادامه ۱۳۰ تجربه انتخاب شدند. این تعداد طی دو روز ۲۲ و ۲۳ آذرماه ارائه شد. هیات محترم داوران براساس چند ویژگی ازجمله اثرگذاری تجربه، قابلیت تعمیم و خلاقیت تجربه تصمیم‌گیری کردند.»
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد عنوان کرد: «تعمیم‌پذیری تجربه به این معناست که گاهی اوقات برای یک مورد خاص است و قابل توصیه به بقیه استادان نیست. این تجربه‌ها داوری شدند و درنهایت با همه سختی‌هایی که برای انتخاب وجود داشت، ۱۰ تجربه برگزیده شدند. در گام بعدی با این ۱۰ تجربه و شاید تعدادی بیشتر، مصاحبه‌های عمیقی انجام خواهیم داد که این بخش را از معاونت مهارتی و تربیتی دانشگاه خواهش کردیم عهده‌دار شوند و دانش ضمنی و ناساخت‌یافته مستتر در این تجارب را به دانش آشکار و ساخت‌یافته تبدیل کنند و ان‌شاءالله در قالب کتاب خشت و آینه چاپ می‌شود و در اختیار همه استادان قرار خواهد گرفت.»

جهان‌بین در ادامه افزود: «نکته خیلی جالبی در این رویداد وجود داشت؛ از واحد‌های بزرگ مانند علوم‌وتحقیقات تا واحد‌های کوچک و بعضا شهر‌های دورافتاده مثل بندر گز و بندر دیلم تجربه داشتیم. این اتفاق نشان می‌دهد استادان ما چه میزان دلسوزانه و دغدغه‌مندانه پای کار تربیت نسل فعلی ایستاده‌اند. هرچه تجارب آن‌ها به اشتراک گذاشته شود و هرچه استادان در جریان این تبادل و به‌اشتراک‌گذاری پخته‌تر شوند، ان‌شاءالله نسلی که تربیت می‌شود، نسلی برجسته‌تری خواهد بود.»

معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد در پایان تاکید کرد: «از ریاست محترم دانشگاه که خود استاد برجسته‌ای هستند به‌خاطر حمایت، حضور، شنیدن تجارب اساتید و سخنرانی فوق‌العاده‌شان صمیمانه تشکر می‌کنم.»

برگزیده رویداد خشت و آینه از واحد رودهن:

رویداد بعدی در قالب نظرات و تجربیات دانشجویان باشد

معصومه رشاد، برگزیده نخستین رویداد ملی خشت و آینه از دانشگاه آزاد واحد رودهن گفت: «همچنان که اساتید در حوزه‌های علمی و مراکز پژوهشی نقش بسیار مهم و اساسی دارند، در حوزه‌های فرهنگی نیز این نقش تعریف شده است. نقش اساتید در حوزه‌های فرهنگی بارزتر از نقش‌های دیگر است که می‌توانیم از این نقش هم در بحث تدریس و هم اخلاقیات استفاده کنیم.»

بنابراین همچنان که مسائل علمی و پژوهشی مطرح هستند، مسائل فرهنگی نیز جایگاه خودشان را برای تکامل تعامل استاد و دانشجو دارند. او با تاکید بر اینکه برنامه‌های فرهنگی نیز باید سرلوحه برنامه‌های دانشگاه قرار بگیرد، اضافه کرد: «باید بتوانیم در کنار مسائل پژوهشی و علمی از مسائل فرهنگی نیز استفاده کنیم. در سند تحول و توسعه دانشگاه آزاد سرفصل‌هایی برای امور فرهنگی مشخص شده که بسیار اساسی هستند. یعنی در بحث توسعه و تحول این مسائل پیش‌بینی شده و دانشگاه آزاد شاید در دهه‌های گذشته مسائل فرهنگی را کمتر در سیلابس‌های اصلی خود قرار می‌داد و مسائل اساتید همیار فرهنگ مطرح نشده بود.»

استاد برگزیده دانشگاه آزاد واحد رودهن تاکید کرد: «با آمدن سند تحول این مسائل مطرح و جدی‌تر شد و فرهنگ به جایگاهی رسید که در گذشته باید قرار می‌گرفت؛ بنابراین در قالب سند تحول و توسعه دانشگاه آزاد این مسائل مطرح شدند. معتقدم بحث‌های گام دوم انقلاب و جهاد تببین می‌تواند مسائل فرهنگی را در جایگاهی قرار دهد که باید از گذشته تا به امروز قرار می‌گرفت.» رشاد در خصوص رویداد خشت و آینه گفت: «این رویداد تجربه اولی بود که دانشگاه آزاد در استان زنجان برگزار کرد. بحث و پیشنهادی هم که در خصوص این رویداد وجود دارد و آن را به مسئولان نیز منتقل خواهم کرد، این است که این تجربیات و رویداد‌ها را از سوی دانشجویان نیز در مقاطع مختلف کارشناسی، ارشد و دکتری داشته باشیم. یعنی برنامه‌ای نیز برای تجربیات دانشجویان از کلاس‌های درس، اساتید و یا از واحد‌های دانشگاهی خود برگزار شود و دانشجویان مطالب رویکردی خود را عنوان کنند. آن‌ها نیز باید تجربیات و انگیزه‌هایی که از اساتید، مدیران و یا مسئولان دانشگاه گرفتند را بیان کنند. در تعامل استاد و دانشجو در حوزه کارکنان نیز باید این تجربه‌نگاری وجود داشته باشد.» او تصریح کرد: «تعامل استاد و دانشجو باید به این صورت باشد که دانشجویان نیز باید این مسائل را داشته باشند و تجربیات خود را مطرح کنند و رویداد بعدی در قالب نظرات و تجربیات دانشجویان باشد تا تعاملی بین استاد و دانشجو ایجاد شده و توازن برقرار شود.»

استاد برگزیده از دانشگاه آزاد واحد رودهن در خصوص تجربه‌نگاری خود نیز توضیح داد: «تجربه من مربوط به زمان کرونا بود که شرایط بسیار سختی در دانشگاه حاکم و کلاس‌ها به صورت آنلاین برگزار می‌شد. هر روزی که کلاس برگزار می‌شد یک دانشجو می‌نوشت که عزیزی را از دست داده است. یک دانشجو خواهر و دانشجوی دیگر مادر خود را از دست داده بود. در چنین شرایطی دانشجویان استرس زیادی داشته و نگران بودند تا جایی که وقتی کلاس تمام می‌شد موقع خداحافظی خطاب به من می‌گفتند: «شاید ما هم مبتلا به کرونا شویم و دیگر صدای شما را نشنویم.»

استرس، ترس و ناامیدی در دل دانشجویان موج می‌زد و من این را از گفته‌ها و نوشته‌های آن‌ها متوجه می‌شدم.» رشاد ادامه داد: «بنابراین ذکر صلوات را آغاز کردم، یعنی وقتی صحبتی می‌کردم و یا میکروفن به یک دانشجو می‌دادم و یا پرسش و پاسخ انجام می‌شد، یک دانشجو را تشویق کرده و به سایر دانشجویان می‌گفتم: «صلوات بفرستید.» ماه مبارک رمضان نیز از راه رسید و بچه‌هایی که کنفرانس یا ارائه داشتند ذکر صلوات را انجام می‌دادند. من با این بحث صلوات، حفظ هویت و ارزش‌های اسلامی در کنار تببین علمی و تشویقی که باید در تعامل بین دانشجو و استاد باشد را انجام می‌دادم، چون ما چهره به چهره دانشجویان را نمی‌دیدیم. زمانی که کرونا تمام شد و دانشجویان در دفتر می‌آمدند به بنده می‌گفتند: «خانم دکتر ما باور نمی‌کردیم کسی که ذکر صلوات می‌کرد در این فضا باشد و فکر می‌کردیم فضای دیگری داشته باشد.» مدیر گروه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد واحد رودهن در پایان گفت: «من تلاش کردم هویت و ارزش‌های اسلامی را حفظ کرده و دانشجویان را به انگیزش بیشتر و یادگرفتن سوق دهم. من گامی را برداشتم و امیدوارم دیگران در این گام بنده را کمک کنند.»

برگزیده رویداد خشت و آینه از واحد کازرون:

الگوگیری از شهدا را در کلاس درس ترویج کردیم

علی‌اکبر عارف، برگزیده رویداد خشت و آینه از واحد کازرون درباره نقش اساتید دانشگاه آزاد در حوزه فرهنگ کشور گفت: «این قشر نقش خوبی در این زمینه دارند، اما باید آن‌ها را مدیریت کرد تا بتوان از ظرفیت اساتید در این زمینه استفاده کرده و یک انقلاب تربیتی صورت بگیرد. قطعا اساتید تمایل لازم برای همکاری در حوزه فرهنگ را دارند، اما برای استفاده از آن باید زمینه‌اش را فراهم کرد تا در کار‌های فرهنگی ورود جدی‌تری داشته باشند.» او افزود: «همین رویداد خشت و آینه که تجربه‌نگاری اساتید بود نشان داد که اساتید دانشگاهی به این مساله و مشارکت در حوزه فرهنگی تمایل دارند، درنهایت هم در این رویداد اساتیدی نیز به‌عنوان برگزیده معرفی شدند. چنین اتفاقی نشان می‌دهد که غالب اساتید، اساتیدی هستند که به انجام کار‌های فرهنگی راغب هستند.» برگزیده رویداد خشت و آینه از واحد کازرون با تاکید بر اینکه باید مشوق‌هایی هم برای اساتید در راستای ترغیب آن‌ها به انجام فعالیت‌های فرهنگی در نظر گرفته شود، تصریح کرد: «مشوق‌های صنفی مانند ارتقای پایه، ارتقا در گروه کاری و... را باید لحاظ کرد. هرچند که نباید کار‌های که حالت معنوی دارند را با مسائل مالی خراب کرد، اما قطعا اساتیدی که برای این کار هزینه کرده و در جلسات شرکت می‌کنند را باید بتوان با ارائه مشوق‌هایی تشویق کرد.» عارف افزود: «دانشگاه آزاد در دوره فرزاد جهان‌بین واقعا اقدامات عالی در زمینه فرهنگی انجام داده است. امروز در واحد کازرون ۶۰ تیم کرسی مناظره داریم که در گذشته وجود نداشته است. همچنین طرح جهاد فرهنگی اساتید یا «مشق امید» را شاهد هستیم که طرح‌های خوبی محسوب می‌شوند و سهم خود را در این حوزه گذاشته است.»

برگزیده رویداد خشت و آینه از واحد کازرون درباره اثرگذاری رویداد خشت و آینه بیان داشت: «اینکه بیش از ۷۰۰ اثر به دبیرخانه برسد و از میان آن‌ها ۱۳۰ اثر به مرحله نهایی برسد و درنهایت ۱۰ اثر برگزیده شود، کار بسیار سختی بوده است. این کار کم‌نظیری است که تجارب اساتید از کل کشور جمع‌آوری شده و به‌صورت مکتوب منتشر شود؛ قطعا از این تجارب استفاده می‌شود درحالی‌که پیش‌تر چنین اتفاقاتی را شاهد نبودیم.»

او درباره تجربه خودش افزود: «بنده بحث الگوگیری از فضای هشت سال دفاع مقدس و فضای مدافعان حرم، مدافعان امنیت و سلامت در کلاس درس را اجرایی کردم، یعنی به دانشجویان گفتم هر کسی که می‌خواهد الگویش شهیدان باشد اعلام کرده و جالب اینکه همه دانشجویان می‌خواستند که الگویشان یکی از شهدا باشد. بعد به آن‌ها گفتم در منطقه و اقوام‌شان شهید دارند یا خیر؟ همچنین به آن‌ها گفتم باید زندگینامه و وصیت شهیدی را که می‌خواهند الگو قرار داده، مطالعه و به‌صورت پاورپوینت در کلاس ارائه کنند و دانشجویان وصیتنامه شهدایی که یا از منطقه خودشان بوده یا از اقوام و استان‌شان بوده را در کلاس ارائه می‌دادند.» او تصریح کرد: «برخی از دانشجویان وقتی وصیتنامه‌ای را ارائه می‌دادند در کلاس گریه می‌کردند. جالب اینکه برخی از دانشجویان شهدایی مانند حججی، همت، باکری و... را به‌عنوان الگو معرفی کردند. در اصل ما توانستیم برای هر کدام از دانشجویان‌مان یک شهید را الگو قرار دادیم. این اتفاق باعث شد تا دانشجویان بگویند بعد از آن به شهدای محله و منطقه‌شان تاسی کرده و در مسیر حرکت شهدا، حرکت خواهند کرد، یعنی توانستیم با این کار قشر زیادی از دانشجویان را به سمت الگوگیری از شهدا سوق دهیم. در حقیقت ما توانستیم نام شهدا را در کلاس‌های درس زنده کنیم و عملا دانشجویان را به‌اصطلاح شهدایی کنیم.»