جنگ جهانی بعدی بر سر باتری

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: از چند سال پیش دانشمندان هشدار می‌دادند که با پیشرفت فناوری، جهان با کمبود منابع برای ساخت ابزار و وسایل روبه‌رو خواهد شد. نمونه معروفش هم کمبود لیتیوم برای ساخت باتری بود. امروزه باتری‌های لیتیومی تقریبا در همه وسایل استفاده می‌شوند، از ساعت گرفته تا تلفن همراه و قلب مصنوعی و خودرو. باتری‌های لیتیومی که از مواد معدنی مهمی از جمله لیتیوم، نیکل، کبالت و منگنز ساخته شده‌اند، می‌توانند انرژی قابل توجهی را در خود نگه دارند و نسبت به سوخت‌های فسیلی، پاک‌تر هستند. به همین دلیل چند سال قبل رئیس‌جمهور سابق آمریکا به طور علنی آغازگر یک جنگ جهانی برای تصاحب منابع و استخراج مواد معدنی مورد نیاز در فناوری‌های نوین شد. هرچند کشور‌های دیگر هم دست روی دست نگذاشتند، ولی آیا واقعا این کمبود منابع به یک جنگ جهانی تبدیل خواهد شد؟

منابعی که به پایان می‌رسند

براساس مطالعه آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) با عنوان «نقش مواد معدنی حیاتی در انتقال انرژی پاک»، تقاضای لیتیوم در سال ۲۰۴۰ می‌تواند ۵۰ برابر امروز و تقاضای کبالت و گرافیت تا ۳۰ برابر افزایش یابد. چنین تقاضای فزاینده‌ای باعث ایجاد انگیزه در صنعت برای تولید منابع جدید این مواد معدنی می‌شود، اما معادن آن‌ها محدود است و روند استخراج و تولید آن‌ها پرهزینه و پیچیده خواهد بود. به عبارت دیگر جهان می‌تواند با کمبود قابل‌توجه مواد حیاتی روبه‌رو شود. از سوی دیگر، ناآرامی‌های جهانی مانند جنگ اوکراین سبب بالا رفتن قیمت فلزاتی مانند نیکل شده که عنصری اساسی در باتری خودرو‌های برقی است. ناگفته نماند که اخلال در زنجیره جهانی تامین فلزات در کنار افزایش تقاضا، به افزایش ۵۰۰ درصدی قیمت لیتیوم، فلزی که در باتری‌ها به کار می‌رود، در فاصله سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ منجر شد.

بازیافت؛ راه حل مقرون به صرفه

بانک جهانی پیش‌بینی کرده که ممکن است برای تامین فناوری انرژی پاک تا سال ۲۰۵۰ میلیارد‌ها تن مواد معدنی مورد نیاز باشد. بخش عمده‌ای از این مواد خام را می‌توان در تعداد انگشت شماری از کشور‌های غنی از مواد معدنی یافت. برای مثال اندونزی ۴۰ درصد از نیکل جهان را تولید می‌کند در حالی که لیتیوم که گاهی آن را طلای سفید می‌نامند، از «مثلث لیتیوم» آمریکای لاتین یعنی بولیوی، شیلی و آرژانتین تامین می‌شود. حدود ۷۰ درصد کبالت جهان از جمهوری دموکراتیک کنگو می‌آید و استخراج سه چهارم گرافیت مورد نیاز جهان که عنصر کلیدی در باتری‌هاست، در چین انجام می‌شود. از دیگر سو زباله‌های الکترونیکی که معضلی محیط زیستی هستند، منبع خوبی برای تامین بخشی از این مواد به حساب می‌آیند. در همین زمینه، دانشمندان می‌گویند بازیافت زباله‌های الکترونیکی باید سرعت بگیرد، زیرا جست‌وجو برای معادن جدید فلزاتی که در ابزار الکترونیکی مانند گوشی‌های هوشمند استفاده می‌شود، روشی دایمی و پایدار نیست. یک مطالعه نشان می‌دهد حجم ابزار الکترونیکی دورریخته‌شده در سال ۲۰۲۱ وزنی معادل ۵۷ میلیون تن داشته است. انجمن شیمی سلطنتی بریتانیا اعلام کرده که جهان به تلاشی همگانی برای حل مشکل زباله‌های الکترونیکی نیاز دارد. این انجمن هشدار داده است به جای جست‌وجوی معادن برای فلزات، باید زباله‌های الکترونیک را از زمین بیرون کشید.

سفر به ماه برای استخراج معدن

دونالد ترامپ در آخرین سال ریاست جمهوری‌اش فرمانی اجرایی را امضا کرد و مدعی شد آمریکا حق دارد با گشت‌وگذار در فضا، منابع مورد نیاز خود را از آن استخراج کند. در مقابل مخالفت‌هایی که با این موضوع مطرح شد، موافقان استخراج مواد معدنی از فضا و به ویژه کره ماه این موضوع را این‌گونه توجیه کردند که به دلیل تغییرات آب و هوایی، دنیا به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت می‌کند و به چنین منابعی احتیاج دارد. پس استخراج از منابع فضایی می‌تواند به ساخت وسایلی از جمله خودرو‌های برقی کمک کند که در درازمدت برای محیط زیست مفید هستند. همچنین عناصری مانند لیتیوم و کبالت که در چین، روسیه و کنگو پیدا می‌شوند، به راحتی قابل دسترس نیستند و استخراج آن‌ها از کره ماه ممکن است راه آسان‌تری باشد. همان زمان بود که چین هم دست به کار شد تا بتواند این بازار را از آن خود کند. از سوی دیگر روسیه هم بیکار ننشسته بود. هرچند با آغاز درگیری‌های اوکراین این موضوع به حاشیه رانده شد. به جز این سه کشور، کشور‌های دیگر هم برای تامین منابع مورد نیاز در ساخت ابزار‌های دیجیتال و فناوری‌های نوین، به تکاپو افتاده‌اند.

اژد‌ها وارد می‌شود

با افزایش سرسام آور تقاضا برای وسایل نقلیه الکتریکی، کشور‌ها در تلاش هستند از منابع زمین برای ساخت این باتری‌ها بهره ببرند. براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، فروش جهانی خودرو‌های برقی در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال پیش افزایش دو برابری داشته است. بد نیست بدانیم که تقریبا یک چهارم کل فروش خودرو‌های برقی یا هیبریدی در چین بوده است. جالب است بدانیم که چین از چند دهه قبل سرمایه‌گذاری روی تولید و استخراج این مواد معدنی را آغاز کرده است. کاری که فقط چند سال است دیگر کشور‌ها به فکر آن افتاده‌اند و به زبان ساده، این دوراندیشی همراه با سودجویی چین باعث شده لرزه به اندام دیگر کشور‌های تولیدکننده فناوری به ویژه آمریکا بیفتد. موضوع وقتی هولناک‌تر می‌شود که بدانیم این صنعت در یکی دو سال به ثمر ننشسته و حاصل برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در چند دهه است. با این حال دولت بایدن، رئیس‌جمهور فعلی آمریکا سرمایه‌گذاری‌ها در تولید باتری را افزایش داده و میلیارد‌ها دلار به این صنعت واریز کرده است. ایالات متحده انتظار دارد خودرو‌های الکتریکی نیمی از فروش خودرو‌های جدید را در سال ۲۰۳۰ به خود اختصاص دهند، اگرچه احتمالا دهه‌ها به طول خواهد انجامید تا موفقیت قابل توجهی حاصل شود. به این معنی که فعلا قدرت بلامنازع تولید و استخراج مواد اولیه برای تولید ابزار الکترونیکی و به ویژه باتری که در صنایع الکترونیک و خودرو بیشترین کاربرد را دارد، چین است و باید منتظر تقابل این کشور با دیگر قدرت‌های جهانی برای تولید باتری باشیم.