بازخواست ارزی؛ انتقادات جدی مجلسی‌ها

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: صعود پیاپی نرخ‌ها در بازار ارز، وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی را برای توضیح آخرین تحولات این حوزه به مجلس کشاند. در این زمینه، خاندوزی وزیر اقتصاد با اشاره به تدابیر بانک مرکزی، وعده ثبات بخشی به بازار تا یک ماه آینده را داد. از سوی دیگر گزارش انتقادی کمیسیون اقتصادی مجلس درباره مدیریت دولت بر بازار ارز قرائت شد که نشان می‌داد در نتیجه دستوری تعیین شدن نرخ ارز در سامانه نیما و نیز توزیع رانت ارزی، ۱۸۰ میلیارد تومان یارانه به مسافرت‌های خارجی صدک‌های بالای درآمدی جامعه داده شده است.

بازار دلار دیروز نیز در ادامه مسیر التهاب اخیر خود، مسیر صعودی را طی کرد. به طوری که در بازار معاملات فردایی که این روز‌ها مرجع اعلام قیمت دلار شده، نرخ‌ها با بیش از ۵۰۰ تومان، به بالای مرز ۴۱ هزارتومان هم رسید. در بازار آزاد، دلار با رقمی در حدود ۳۹ هزار و ۵۰۰ تومان معامله شد. از سوی دیگر و در بازار طلا نیز هر گرم طلای ۱۸ عیار با حدود ۳۷ هزار تومان افزایش قیمت تا حدود یک میلیون و ۸۳۶ هزار تومان بالا رفت. هر قطعه سکه نیز با بیش از ۳۰۷ هزار تومان رشد، تا ۱۹ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان افزایش یافت.

گزارش انتقادی مجلس درباره مدیریت دولت بر بازار ارز

در این حال دیروز، تحولات بازار ارز وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی را به مجلس کشاند تا یکی از داغ‌ترین و پر بحث‌ترین روز‌های مجلس رقم بخورد. در این نشست، ابتدا گزارش کمیسیون اقتصادی مجلس درباره سیاست‌ها و اقدامات ارزی دولت سیزدهم قرائت شد. این گزارش از تعدد نرخ‌های ارز که هم اینک در کشور وجود دارد از جمله نرخ حواله سنا، نرخ حواله نیما، نرخ حواله ETS، نرخ اسکناس مسافری، نرخ اسکناس توافقی، نرخ اسکناس سنا و نرخ غیررسمی ارز، انتقاد کرده و در ادامه به ۷ انتقاد و ۹ پیشنهاد در خصوص مدیریت بازار ارز پرداخته که برخی از محور‌های آن به شرح زیر است:

۱-نداشتن کریدور مشخص برای مدیریت نرخ ارز: بانک مرکزی مکلف است با توجه به تورم داخلی و خارجی به مدیریت نرخ ارز (یعنی تثبیت نرخ ارز حقیقی) بپردازد. این گزارش تاکید می‌کند که بانک مرکزی باید با تعیین یک کریدور، نوسانات این روند را حداقل کند.

۲- انتقاد از تعیین دستوری نرخ ارز در سامانه نیما و شکل گیری نرخ ترجیحی (ارزان تر) در کانال ۲۸ هزار تومان: طبق این گزارش، نرخ حواله سنا به دلیل سهم ۸۰ تا ۹۰ درصدی صادرات عمده در عرضه حواله، اختلافی ۱۰ هزار تومانی با بازار غیررسمی دارد. تقاضا برای این ارز افزایش یافته و در عمل امکان نظارت بر این که این رانت ارزان فروشی نصیب چه کسانی می‌شود، وجود ندارد.

۳-انتقاد از مشکل بازگشت ارز صادرکنندگان غیر عمده در چرخه رسمی نظام ارزی به دلیل نرخ دستوری نیما.

۴- انتقاد از تعدد نرخ‌های رسمی، توزیع رانت، ایجاد بستر فساد و انفعال در رهبری قیمت در بازار غیررسمی: با ادامه روند فعلی مدیریت اسکناس، با فرض فروش روزانه ۱۵ میلیون دلار تحت سرفصل (سایر) در ۳۰۰ روز سال، ۴.۵ میلیارد دلار از منابع ارزی کشور صرف خروج سرمایه، قاچاق ارز، توسعه فرهنگ دلالی ارتکاب جرم قاچاق ارز، افزایش جهشی نرخ ارز و ... خواهد شد. از ابتدای امسال تاکنون بیش از ۱۵۰ هزار نفر با ارائه کارت ملی اقدام به خرید ارز در سرفصل «سایر» کرده اند که به اذعان بانک مرکزی برای افزایش عرضه ارز در بازار غیررسمی و کنترل نرخ آن بازار بوده است. این نشان از ایجاد آگاهانه انگیزه برای عموم جامعه برای اجاره کارت ملی و فروش ارز در بازار غیررسمی دارد. از طرفی تا اوایل آذرماه امسال روزانه ۱۰۰ هزار دلار اسکناس به متقاضیان سفر به خارج از کشور با نرخ ۳۹ هزار و ۱۰۰ تومان ارائه می‌شد که مصداق دادن ۱۸۰ میلیارد تومان یارانه به مسافرت‌های خارجی صدک‌های بالای درآمدی جامعه و بی عدالتی است.

۵- انفعال بانک مرکزی با وجود نهادهایی، چون کمیته رصد بازار ارز و کمیته مداخلات ارزی و دخالت‌های دولت در امور تخصصی همچون نرخ ارز.

۶- عدم انطباق نقشه ارزی- تجاری کشور و ضربه پذیری کشور از محل درهم: با وجود سهم بالای واردات از چین، بسیاری از کانال‌های تامین ارز، همچنان از محل درهم است. این در حالی است که با وجود نقش محوری بانک مرکزی در نحوه تشکیل سبد ارزی کشور، این نهاد، نقشی در نحوه فروش نفت به عنوان مهم‌ترین منبع تشکیل دهنده سبد ارزی ندارد.

گزارش کمیسیون اقتصادی مجلس در ادامه، به ۹ راهکار اصلاحی برای مدیریت دولت در بازار ارز اشاره کرده که برخی از محور‌های آن به شرح زیر است:

۱- همراهی همه اجزای حاکمیت برای کاهش رشد مازاد نقدینگی نسبت به تولید و تغییر سیاست از تثبیت نرخ اسمی ارز به تثبیت نرخ حقیقی (رشد نرخ ارز متناسب با نسبت تورم داخلی و خارجی).

۲-حداقل کردن نرخ‌های ارز موجود در نظام رسمی ارزی کشور و نزدیک کردن آن‌ها به نرخ غیررسمی برای بازگشت قدرت رهبری قیمت به بانک مرکزی.

۳-تمرکز تصمیم گیری مدیریت بازار ارز در بانک مرکزی و تحمیل نکردن اقدامات دستوری از سوی دولت.

۴- حکمرانی ریالی برای کاهش عملیات سفته بازانه و تقاضای فرار سرمایه.

۵-تغییر ساختار عملکرد بازار متشکل از بستری برای توزیع اسکناس به بستری برای کشف نرخ عمده اسکناس.

۶- افزایش تدریجی متوسط نرخ فروش ارز صادرکنندگان عمده به میزان حداکثر ۵ درصد پایین‌تر از فروش نرخ ارز سایر طی دو ماه آینده (روزانه حدود ۷۵ تومان افزایش).

۷- افزایش تدریجی متوسط نرخ فروش ارز صادرکنندگان غیر عمده و الزام واردکنندگان گروه کالا‌های کمتر ضروری مانند موبایل به خرید ارز از این صادرکنندگان.

۸- بهبود نقشه تجاری- ارزی نظیر ایجاد زمینه‌های لازم برای استفاده از منابع موجود در چین به جای خرید درهم.

بحث داغ مجلس و دولتی‌ها درباره بازار ارز

در جلسه دیروز مجلس چند تن از نمایندگان مجلس و نیز رئیس کل بانک مرکزی و وزیر اقتصاد پشت تریبون قرار گرفتند. نکته قابل تامل در این میان، انتقاد بعضی از نمایندگان از گزارش کمیسیون اقتصادی از یک سو و وعده دولتی‌ها برای سامان دهی بازار ارز از سوی دیگر بود.

۳ برنامه بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز و یک درخواست از مجلس

به گزارش ایرنا، رئیس کل بانک مرکزی به عنوان مسئول اصلی تنظیم سیاست‌های پولی کشور در این جلسه با تاکید بر تعادل عرضه و تقاضا در بازار‌های ارزی کشور از جمله نیما و متشکل ارزی، برنامه‌های این بانک برای مدیریت بازار ارز را شامل کنترل نقدینگی، هماهنگی سیاست‌های ارزی با تجاری (به گونه‌ای که مانع از تراکم تقاضای ارز در جایی و مازاد ارز در جایی دیگر شود)، بازنگری در نرخ سود بانکی همانند تجربیات موفق جهانی نظیر روسیه بیان کرد و در عین حال از مجلس خواست تا سریع‌تر تکلیف طرح‌ها و لوایح مربوط به مالیات بر عایدی سرمایه و رمزارز‌ها را روشن کند و همین طور لایحه بودجه سال آینده بدون کسر به تصویب برسد.

وعده ارزی خاندوزی

وزیر اقتصاد نیز با اشاره به نامه ۲۱ شهریورماه خود به رئیس مجلس برای وضع قانون مالیات بر سوداگری و عایدی سرمایه، گفت: این طرح می‌تواند به دوران سوداگری و سفته بازی در بازار ارز خاتمه دهد که ۱۰۰ درصد آماده اجرای آن هستیم. خاندوزی همچنین با اشاره به جنگ اقتصادی دشمنان برای انتقال ناآرامی‌ها به بانک‌ها و بازار ارز کشور، این وعده را داد که با تدابیری که بانک مرکزی در پیش گرفته است، بازار ارز در یک ماه پیش رو شاهد سامان دهی و بازگشت ثبات به این حوزه باشد.

از انتقادات تا طرح‌های پیشنهادی نمایندگان

در این حال، چند تن از نمایندگان نقد‌ها و دیدگاه‌های خود را درباره مسائل بازار ارز بیان کردند.

به گزارش خبرگزاری خانه ملت، قالیباف رئیس مجلس از عملکرد تیم اقتصادی دولت در این حوزه انتقاد و تاکید کرد: ما در میدان نباید تعدد قیمت ارزی داشته باشیم و قانون نیز به ما این اجازه را نمی‌دهد. براساس برخی گزارش ها، کالا‌هایی توسط افراد خارجی در داخل کشور با نرخ ریال خریداری می‌شود، سپس آن را صادر می‌کنند و ارز آن از داخل کشور تامین می‌شود، این در حالی است که ما با صادراتی که داریم، مشکل ارزی از جهت میزان ارز در کشور نداریم، اما این دلیل نمی‌شود که مدیریت بر ارز و کنترل میدان نداشته باشیم و ظرفیت ارزی بانک مرکزی و ذخایر ارزی را به میدان بیاوریم.

بحرینی، اقتصاددان و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با یادآوری شرایط کشور و قرارگرفتن در جنگ اقتصادی که ایران بر خلاف بسیاری از کشور‌ها درگیر آن است، به نمایندگان متذکر شد: در موضوع ارز واقعیت میدان این است که میزان ورودی و خروجی ارز به اقتصاد ایران تقریباً متوازن است. با این حال احتکار ارز یا خروج سرمایه واقعیتی است که باید مجلس با اتخاذ سیاست‌های تنبیهی مانند تصویب طرح مالیات بر عایدی سرمایه برای آن تدبیر کند.

از سوی دیگر اکبری تالارپشتی، نماینده تهران گزارش کمیسیون اقتصادی در خصوص سیاست ارزی دولت را فرافکنی خواند. وی بخشی از مشکل بازار ارز را واردات خودرو و اعلام سقف یک میلیارد دلاری دولت برای واردات آن دانست و گفت: تعدادی از وزرا و مقامات گزارش‌های غلطی به دولت و مجلس می‌دهند که رئیس بانک مرکزی یکی از این مسئولان است. زنگنه، نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز از گزارش کمیسیون اقتصادی انتقاد کرد و گفت: بانک مرکزی نرخ ارز را تابعی از نرخ تورم می‌داند در حالی که باید به دنبال حفظ ارزش پول ملی باشد؛ کمیسیون اقتصادی با این گزارش نشان داد که اعتقادی به وظیفه بانک مرکزی برای حفظ ارزش پول ملی ندارد.

در این حال روح ا... ایزدخواه، نماینده تهران نیز با اشاره به افزایش ۵۰ درصدی نرخ دلار در دولت سیزدهم، تاکید کرد: تقاضا برای تبدیل پول ریالی به ارز همیشه بوده است. باید در بانک‌ها حساب ارزی ایجاد کرد تا نگهداری ارز و معاملات غیر رسمی در پیاده رو‌ها قاچاق محسوب شود، قدرت پول ملی سوریه جنگ زده ۸ برابر ایران است چرا که بازار غیررسمی را مدیریت کرده است.