مجله خبری-سبک زندگی نگار: وضو اولین نکته شروع یک کار واجب است برای انجام برخی کارها وضو واجب است، ولی برای بعضی کارها مستحب میباشد مثلا برای خواندن نماز حتما باید وضو داشت. هر کاری که باید وضو داشته باشد مستلزم غسل نیز میباشد حال این سوال مطرح میگردد که آیا غسل عمل واجبی است که اگر انسان آن را انجام دهد نیازی به گرفتن وضو ندارد؟ و یا نماز خواندن با چه غسلهایی مورد پذیرش است؟
فقها و علمای دین چه آنهایی که در گذشته میزیستند و چه علمای امروز بر این باورند که اگر غسل مستحبی به کسی وارد شود همچون غسل جمعه و شخص غسل را انجام دهد این کافیست و نیازی به گرفتن وضو نیست. اما اعتقاد امام خمینی ره مقابل نظر ایشان میباشد.
امام خمینی معتقد بودند: از میان غسلهای واجب فقط غسل جنابت است که از وضو کفایت میکند (مسألة ۱۸- یجزی غسل الجنابة عن الوضوء لکل ما اشترط به؛ تحریر الوسیلة؛ ج ۱، ص:۴۵) و شخصی که جنب شده و غسل جنابت بر او واجب گشته اگر غسل جنابت نماید دیگر نیازی به گرفتن وضو ندارد و تا زمانیکه چیزی که وضو را باطل میکند از او سرنزند گرفتن وضو بر او حرام است.
غسلهای واجب دیگر همچون حیض، نفاس، استحاضه و مس میت اگر چه عمل غسل انجام شده، ولی کفایت از وضو نمیکنند و برای اعمالی که نیاز به وضو دارد باید وضو گرفته شود در تحریر الوسیلة؛ ج ۱، ص:۵۵ در باره غسل حیض مینویسند: (.. و غسله کغسل الجنابة فی الکیفیة و الأحکام، إلا أنه لا یجزی عن الوضوء، فیجب الوضوء معه قبله أو بعده لکل مشروط به کالصلاة، بخلاف غسل الجنابة کما مرّ، ...)
در مورد غسلهای مستحبی مانند غسل روز عرفه، غسل احرام و غسل زیارت نیز این نظر را دارند و فرموده اند:هیچکدام از این نوع غسلها از وضو کفایت نمیکنند بنابراین انسان نمیتواند با غسل مستحبی که انجام داده، کاری که به وضو لازم دارد را انجام دهد بنابراین گرفتن وضو با این غسلها لازم است.
در مورد این بحث فتوای امام (س) در کتاب "العروه الوثقی مع تعالیق الامام الخمینی؛ ص ۲۴۵ چنین ذکر شده است:
(مسألة ۴): الأغسال المستحبّة لاتکفی عن الوضوء، فلو کان محدثاً یجب أن یتوضّأ للصلاة ونحوها؛ قبلها أو بعدها، والأفضل قبلها، ویجوز إتیانه فی أثنائها إذا جی ء بها ترتیبیّاً.
لازم است بدانید غسل از جهت انجام دادن آن به دو نوع واجب و مستحبی تقسیم شده است:
غسلهای واجب آن نوع غسلهایی هستند که از اسمش هم پیداست یعنی اگر بر شخصی واجب شد باید آن را انجام دهد.
غسلهایی که در شرع و دین اسلام واجب اند شش مورد میباشند:
اگر کسی عهد یا قسمی بخورد گاهی غسل بر آن واجب میگردد یا شخصی اگر نذر کند که به زیارت میرود نیز غسل بر آن واجب میشود البته انجام غسل در اینـگونه موارد اصلی نیست بلکه عارضی میباشد. غسل جنابت به عنوان یک غسل واجب نفسی تلقی میشود، ولی بقیهی غسلها واجب غیری هستند.
به این گونه که انجام دادن آن غسلها به خودی خود واجب نیست بلکه به خاطر انجام کاری است که شخص در آن کار باید طاهر بوده و طهارت داشته باشد. همانند نمازهای واجب یومیه، که واجب هستند در واجب نفسی یا غیری بودن غسل جنابت تفاوت نظر است مشهور آن را غیری میدانند بنابراین از نظر مشهور، همهی غسلها حتی جنابت، واجب غیری اند؛ اگرچه مستحب نفسی هستند.
تعداد غسلهای مستحبی زیاد میباشد بعضیها تا صد غسل نیز نوشته اند غسل مستحبی به سه قسم، زمانی، مکانی و فعلی تقسیم میشود و، اما غسل مستحبی را چگونه انجام میدهند.
غسل به دو گونه انجام میشود: غسل ارتماسی و غسل ترتیبی
در این غسل اول سر و گردن و بعد قسمت راست بدن و بعد از آن قسمت چپ بدن مورد شستشو قرار میگیرد ترتیب یاد شده باید رعایت گردد، ولی بعضی ترتیب میان سمت راست و چپ را واجب نمیدانند. رعایت ترتیب بین اعضا شرط واقعی غسل ترتیبی است؛ پس اگر غسل کنیم و ترتیب را رعایت نکنیم حتی از روی نادانی و سهوا، غسل باطل خواهد شد.
به قول مشهور، ترتیب در هر عضو، یعنی شروع کردن و شستن از بالا به پایین، واجب نیست بنابراین شستن از پایین به بالا نیز جایز است همانطور که موالات نیز؛ یعنی پیوسته شستن اعضا فاصله نینداختن میان آنها به حدی که عضو قبلی خشک شود واجب نخواهد بود.
منظور از غسل ارتماسی این است که به یکباره تمام بدن خود را زیر آب ببرید و باید همه اعضای بدن به یک باره زیر آب قرار گیرد. اگر قبل از اینکه به طور کامل شخص زیر آب قرار گیرد قسمتی از بدن بیرون بماند غسل صحیح نیست.
سوالی که در اینجا پیش میآید این است که: اگر در غسل ارتماسی همه یا قسمتی از بدن بیرون از آب به نیت غسل در آب داخل شود آیا غسل صحیح است؟ مسلهی اختلافی است. آیا تکان دادن بدن در داخل آب به نیت غسل واجب است یا نه؟ مسئله دارای اختلاف میباشد.
حضرات آیات عظام امام خمینی، بهجت ره، خامنهای و صافی گلپایگانی معتقدند:
اگر شخصی غسل جنابت را انجام داده برای نماز نباید وضو بگیرد، اما با دیگر غسلها چه واجب چه مستحب بدون وضو نمیشود نماز خواند و باید وضو هم گرفت.
مرحوم حضرت آیت الله فاضل لنکرانی ره:
اگر شخصی غسل جنابت را انجام داده نباید برای نماز خواندن وضو بگیرد، هر چند با غسلهای واجب دیگر غیر از غسل استحاضه متوسطه، نیز میتواند بدون اینکه وضو بگیرد نماز بخواند؛ ولی بهتر است که وضو هم بگیرد.
حضرات آیات عظام خویی (ره)، نوری همدانی، سیستانی و وحید خراسانی (مد ظلهم العالی):
اگر شخصی غسل جنابت را انجام داده، نباید برای اقامهی نماز وضو بگیرد. اگر چه با غسلهای واجب دیگر به جز غسل استحاضه متوسطه و با غسلهای مستحب نیز، میتواند بدون وضو نماز بخواند؛ ولی احتیاط مستحب آن است که وضو هم بگیرد.
حضرت آیت الله الظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):
با هر غسلی میتوان نماز را خواند و وضو واجب نیست، چه غسل جنابت باشد یا غسل دیگر و یا غسل مستحب، اما احتیاط مستحب آن است که در غیر غسل جنابت وضو بگیرد.