آرامش در مرز‌های عراق و ترکیه؛ توافق با کُرد‌ها به کندی پیش می‌رود

به گزارش مجله خبری نگار،بیشتر شهر‌های عراق در مرز با ترکیه سال‌هاست بعد از اجرای روند صلح میان دولت ترکیه و حزب کارگران کردستان شاهد آرامشی بی‌سابقه هستند، برخی داده‌ها نیز حاکی از این هستند که آنکارا درخواست‌ها برای توقف عملیات نظامی مستقیم خود علیه نیرو‌های حزب کارگران کردستان (پ. ک. ک) در عراق را متوقف کرد تا سران و اعضای این حزب فرصت کافی برای اتمام روند خلع سلاح و تکمیل روند صلح داشته باشند، با این حال هنوز نگرانی‌هایی وجود دارند به ویژه که به طور کلی منطقه شاهد تنش‌های بسیاری است.

عملیات صلح ویژه حزب کارگران کردستان با صبر و احتیاط در حال انجام بوده و نگرانی‌هایی در خصوص لغو توافق از سوی یکی از طرف‌ها وجود دارد، همزمان سران حزب کارگران کردستان منتظر ابتکار عمل‌های جدیدی از سوی دولت ترکیه هستند چراکه آنها نگران هستند کسانی که اسلحه‌های خود را تحویل داده و یا در برخی مناطق درگیری هنوز باقی مانده‌اند، مانع توافق شوند. اما تاکید‌های «عبدالله اوجلان» بنیانگذار این حزب که در حال گذراندن حکم حبس خود در زندانی در ترکیه است، گویای این است که عملیات طبق طرح تعیین شده ادامه دارد.

اوجلان اوت گذشته تاکید کرد که صلح واقعی تنها به معنای زمین گذاشتن تفنگ‌ها یا توقف درگیری نبوده بلکه با تقویت آزادی، دموکراسی و عدالت اجتماعی در تمامی ابعاد زندگی محقق می‌شود و دعوت ما به صلح و راه‌حل دموکراتیک یک گام سیاسی عادی نبوده بلکه اقدامی استراتژیک و نقطه عطفی تاریخی است.

او در ادامه گفت که درخواست‌های قبلی‌اش از حزب کارگران کردستان برای زمین گذاشتن سلاح‌هایشان و انحلال خود در واقع درب‌های عصر جدیدی را گشود که در آن جنگ‌ها و ویرانی‌ها با زندگی دموکراتیکی مبتنی بر صلح در ترکیه و خاورمیانه جایگزین شده است و مرحله بعدی نیازمند اقداماتی عملی و جدی و امکاناتی گسترده برای ایجاد یک حقیقت ملموس است، صلح واقعی تنها با آزادی، دموکراسی و عدالت اجتماعی در تمامی ابعاد زندگی محقق می‌شود.

«رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه پیشتر اعلام کرده بود که ترکیه خالی از هرگونه تروریسم، به مرحله پایانی خود رسیده است، همزمان «دولت باغچلی» رهبر حزب ملی‌گرای ترکیه و همپیمان اردوغان پیش‌بینی کرد که این کار تا پایان سال جاری انجام شود.

یکی از اعضای برجسته حزب کارگران کردستان از استان دهوک که نخواست نامش فاش شود، در گفت‌و‌گو با وب سایت «العربی الجدید» اظهار کرد: بیشتر مناطقی که هدف حملات هوایی ترکیه قرار گرفتند، بعد از اجرای توافق تقریباً آرام شدند، اما ما متوجه شدیم که به دلیل اختلافات میان اردوغان و باغچلی، کُندی عامدانه‌ای از سوی دولت ترکیه و نه حزب کارگران کردستان وجود دارد، باغچلی خواستار پیشروی عملیات صلح بوده، اما اردوغان به دنبال منافع خود و ماندن در قدرت است.

او افزود: عملیات صلحی که ما به دنبال آن هستیم عامل آرامش نه تنها اقلیم کردستان و شهر‌های عراق بلکه کل منطقه است و ما نتایج آن را در مناطق شمال شرق سوریه شاهد بودیم چرا که ابتکار عمل صلحی که اوجلان ارائه کرد، تکنیکی نیست بلکه یک استراتژی کامل است.

«حکیم عبدالکریم» عضو کمیته آزادی اوجلان، جنبشی وابسته به حزب کارگران کردستان در عراق در گفت‌و‌گو با العربی الجدید گفت: صلح میان دولت ترکیه و حزب کارگران کردستان پیامد‌هایی بر عراق و سوریه داشت و ما شاهد آرامش و ثبات در دهوک، بادینین، اردوگاه مخمور و سایر مناطق اقلیم کردستان هستیم به ویژه که پایبندی حزب کارگران به عملیات صلح به توجیه‌های ترکیه برای اجرای حملات هوایی و ویرانی پایان داد، این توافق نقش موثری در احیای توافق‌های نفتی و درآمد‌های آبی داشت و پیشرفت خوبی در عملیات حاصل شد و کندی در کار نیست.

«سامان داوود» پژوهشگر مسائل سیاسی عراق اظهار کرد: توافق میان آنکارا و حزب کارگران کردستان تاکنون طبق آنچه در داخل ترکیه برای آن برنامه‌ریزی شده بود، پیش رفته است، در مورد نقاط استقرار حزب و نیرو‌های آن نیز اقدامات تنش‌زا در شمال شرق سوریه تهدید جدی برای این توافق محسوب می‌شوند و احتمال دارد این توافق در سوریه و شمال عراق شکست بخورد.

این پژوهشگر سیاسی عراق گفت: پایداری توافق در گروی میزان پایبندی ۲ طرف به کنترل میدان به ویژه کاهش تنش است، با توجه به اینکه بازار اسلحه به این گروه‌ها اجازه مسلح کردن دوباره خود در زمانی نه چندان طولانی را می‌دهد، نابود کردن تسلیحات بیشتر از آنکه اقدامی باشد که باید به آن پایبند بود، اقدامی نمادین است.

او افزود: توافقی که میان ۲ طرف به امضا رسید، توافق صلح فراگیری نیست و این یک دلیل اساسی دارد و آن این است که توافق در سطح یکی از احزاب ترکیه در مقابل حزب کارگران کردستان انجام شد و این در نوع خود باعث می‌شود که برای تبدیل شدن به یک توافق رسمی و قانونی به پیشرفت زیادی نیاز داشته باشد، در سطح داخلی نیز دولت ترکیه نمی‌خواهد به عنوان طرفی دیده شود که در خصوص مسائل قومیتی که درگیری با حزب بر اساس آنها شکل گرفته افراط کند و از سوی دیگر حزب نیز نمی‌خواهد در مقابل افکار عمومی به عنوان طرفی شکست خورده دیده شود، به این ترتیب ۲ طرف بدون موضعگیری و یا دادن تضمینی که تاثیر زیادی بر سازوکار‌های بازدارندگی جغرافیایی، سیاسی، نظامی و یا اقتصادی بگذارد، مذاکرات را به بازی گرفته‌اند و آن را ادامه می‌دهند.

حزب کارگران کردستان مه گذشته بر اساس فراخوان اوجلان انحلال خود و پایان درگیری مسلحانه را اعلام کرد، انتظار می‌رفت که این اقدام به درگیری‌های ۴۷ سال اخیر میان ۲ طرف پس از گذران مسیری دشوار و پیچیده از زمان تشکیل حزب در دهه ۷۰ قرن گذشته تا امروز پایان دهد. مرحله کنونی از اول اکتبر ۲۰۲۴ کلید خورد و تحولات متعددی از جمله دیدار‌ها با اوجلان در زندان ودرخواست‌های او از حزبش برای انحلال خود و تحویل سلاح‌هایشان تا پاسخ مثبت حزب به این فراخوان داشت.

از سال ۱۹۸۴ گروه‌های کوچکی از حزب کارگران کردستان در داخل عراق و به طور مشخص در رشته کوه‌های قندیل واقع در مثلث مرزی عراق، ایران و ترکیه حضور داشتند، اما بعد از حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۰ و خارج شدن استان‌های کردنشین اربیل، دهوک و سلیمانیه از کنترل بغداد در سال ۱۹۹۱ حضور آنها گسترش بیشتری پیدا کرد. بعد از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ برخی شهر‌ها و مناطق در شمال عراق به طور کامل به پایگاه‌های اصلی حزب کارگران کردستان تبدیل شدند و به دنبال آن ارتش ترکیه در خاک عراق نفوذ کرد و تا سال ۲۰۱۳ بیش از ۳۰ پایگاه نظامی دائمی در این مناطق ایجاد کرد. بعد از یورش گروه تروریستی داعش به مناطق گسترده‌ای در عراق در سال ۲۰۱۴ حزب کارگران کردستان تحت عنوان حمایت از ایزدی‌ها و کرد‌ها تا سنجار، مخمور، زمار و کرکوک گسترش پیدا کرد و مناطقی که تحت کنترل آن بود و یا در آنها فعالیت داشت به بیش از ۴۰۰۰ کیلومتر مربع رسید. از جمله مهمترین پایگاه‌های این حزب در شمال عراق می‌توان به رشته کوه‌های قندیل، مناطق سیدکان، سوران، زاب، زاخو، العمادیه، کانی ماسی، حفتانین، کارا، متین، زمار، مخمور، سنونی، فیشخابور در استان‌های دهوک، اربیل، سلیمانیه و نینوا نام برد.