ظرفیت‌های هنری نیمه خرداد؛ سفارش اثر هنری یا لزوم دغدغه هنرمند؟

به گزارش مجله خبری نگار، چهاردهم و پانزدهم خرداد هر ساله یادآور حقیقت همیشه زنده تاریخ ایران است؛ سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) که فراقی دردناک برای مردم ایران محسوب می‌شود و همزمانی آن با نقطه آغازین جریان انقلاب اسلامی در ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲، برای مردم ایران جایگاهی ویژه دارد که نشان‌دهنده این است که موضوع تبیین انقلاب اسلامی باید در ایام رحلت بنیان‌گذار کبیر انقلاب با شور و اشتیاق بیشتری نسبت به سالیان قبل مورد توجه قرار گیرد.

از طرف دیگر، تبیین و شناساندن اندیشه‌های سیاسی حضرت امام (ره) و جایگاه ولایت فقیه برای آحاد جامعه و نسل سوم انقلاب ضروری است. فتنه‌ها، نفوذ‌های سیاسی، تحریم‌های سیاسی و اقتصادی و ... از جمله روش‌های دشمنان برای ضربه زدن به مردم و انقلاب اسلامی است که امروز باید آگاهانه‌تر نسبت به این نفوذ و فشارها، عمل کرد. در این ارتباط، هنرمندان و فعالان رسانه‌ای نقشی ویژه در شناساندن شخصیت امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی به نسل جوان دارند.

استفاده از ظرفیت هنر برای تحقق اهداف مرتبط با نسل سوم انقلاب توجه به مناسبت‌های ملی، یکی از راه‌هایی است که می‌تواند به عنوان هدف در دستور کار نهاد‌ها قرار بگیرد. محمد خراسانی‌زاده مدیرکل هنر‌های تجسمی درباره پرداختن به موضوعات مناسبتی توسط هنرمندان عنوان کرد: یکی از مواردی که در حوزه همه فعالیت‌های هنری و ایام‌الله مورد توجه قرار می‌گیرد، روز‌های مناسبتی است که ما در تقویم داریم. درج این مناسبت‌ها در تقویم به منظور یادآوری و ذکر اتفاقاتی است که در این روز‌ها رقم خورده است، بنابراین با توجه به اینکه ابزار‌های هنری بهترین بستر برای انتقال مفاهیم محسوب می‌شوند و به ویژه هنر‌های تجسمی به عنوان پیشرو و پیشران پرداختن به چنین موضوعاتی هستنند، می‌توانند مورد توجه قرار گیرند.

وی تاکید کرد: در این ارتباط، جایگاه صف و ستادی باید کاملا لحاظ شود، به این معنی که جایگاه ما در مرکز هنر‌های تجسمی باید جایگاه ستادی، راهبری و تنظیم‌گری باشد و پشتیبانی‌های مادی و معنوی را تا جایی که بتوانیم فراهم کنیم و از طرف دیگر اجرا را به تشکل‌های تخصصی هنری واگذار کنیم مثل موسسات تخصصی، انجمن‌ها و مجموعه‌هایی که فعالیت هنری دارند و همچنین خود هنرمندان.
امسال سالگرد ارتحال بنیان‌گذار کبیر انقلاب با شهادت رئیس جمهور کشور که نگاهی ویژه نسبت به مردم داشت، همزمان شده است از این رو شاید بتوان از ظرفیت‌های موجود در این ۲ موضوع به نحو احسن بهره گرفت.

خراسانی‌زاده نیز درباره برنامه‌های امسال سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) و قیام ۱۵ خرداد گفت: سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (ره) امسال رنگ و بوی دیگری دارد، چراکه یکی از یاران راستین حضرت امام (ره)، رئیس جمهور محبوب ما به همراه یاران‌شان به شهادت رسیدند و از طرف دیگر در آستانه انتخاب تازه‌ای هستیم و مردم ایران باید با انتخاب شایسته خود تلاش کنند تا مسیر عدالت گستری که در دولت آقای رئیسی وجود داشت و ایشان تا پای جان بر سر آن ایستادند، در بالاترین سطح ممکن تداوم پیدا کند، لذا امسال ماجرای ۱۴ خرداد و نیمه خرداد، حال و هوای متفاوتی دارد. در بسیاری از استان‌ها با مشارکت ادارات کل ارشاد اسلامی، برنامه‌ریزی‌های خوبی صورت گرفته و رویداد‌هایی برای خلق آثار هنری برگزار می‌شود. همچنین در تهران نیز رویدادی برای خلق اثر در داخل حرم حضرت امام (ره) یا در فضای نزدیک به حرم در نیمه خرداد در حال برگزاری است. برنامه‌های بسیاری از این دست در دست اقدام است که ذکرشان در این مقال نمی‌گنجد.
*از طرح‌های جدید مکتب حاج قاسم برای سالگرد ارتحال امام خمینی (ره)وی درباره رویکرد اصلی این برنامه‌ها تصریح کرد: خط مشترک و موضوع همه این رویدادها، مساله نگاه مردمی امام خمینی (ره) و شهدای عرصه خدمت و نقش آفرینی مردم در سرنوشت‌شان در انتخابات پیش رو خواهد بود و امیدوارم که مردم درخشان‌تر از همیشه در این رویداد حضور داشته باشند.

مدیرکل هنر‌های تجسمی در پاسخ به این پرسش که آیا آماری از تعداد آثار مرتبط با این موضوع و هنرمندان جوانی که آثارشان را با رویکرد امام راحل و واقعه ۱۵ خرداد خلق کرده‌اند، وجود دارد یا خیر، گفت: آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد، چراکه ما نگاه سامانه‌ای به چنین پدیده‌هایی نداریم و این رویداد‌ها بر اساس پویش‌های متعدد مردمی صورت می‌گیرد و در این پویش‌ها، هنرمندان و دغدغه‌مندان در این عرصه دست به خلق آثار می‌زنند و این، مبتنی بر ثبت و ضبط قطعی و رسمی نیست. ممکن است هنرمندان و خالقان اثر خودشان به صورت مردمی، آماری را ثبت کنند یا مجوز‌های لازم برای برگزاری نمایشگاه از ما بگیرند، اما این به آن معنی نیست که تعداد این آثار جایی ثبت رسمی شود. به هر ترتیب آمار تولیدات مردمی کار شدنی نیست چرا که در هر گوشه‌ای از کشور ده‌ها و صد‌ها اثر در این مناسبت‌ها تولید می‌شود.

وی ادامه داد: سال گذشته در مراسم سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (ره) و بزرگداشت ۱۵ خرداد با مشارکت ۲ انجمن مردمی در حرم حضرت امام (ره) رویداد خلق اثر برگزار شد که شامل رشته‌های نقاشی، نقاشی خط، خوشنویسی و نگارگری بود که مورد توجه مردم نیز قرار گرفت. زواری که از جای جای کشور و خارج از ایران آمده بودند نیز فرآیند خلق اثر و اثر تکمیل شده مورد توجه‌شان قرار گرفت، اما در ورای این اتفاقات خبر دارم که صد‌ها اثر دیگر نیز با این موضوع در سراسر کشور تولید شده است.

بر این اساس، یکی از راه‌های رسیدن به اهداف والای انقلاب، استفاده از زبان هنر و قالب‌های هنری است که می‌تواند رویکرد‌ها و اهداف این انقلاب و سخنان حضرت امام (ره) را به زبانی ساده و قابل فهم به مردم ارایه کند. البته از آنجایی که بیش از ۴۰ سال از انقلاب اسلامی گذشته است، لزوم ارایه این اندیشه‌ها به نسل جوانی که اصلاً زمان انقلاب و سال‌های ابتدایی پس از پیروزی انقلاب را درک نکرده‌اند، بیش از پیش، حس می‌شود که برای تحقق این هدف، هنرمندان جوان نیز باید پای کار بیایند تا با زبانی به‌روز با جوانان کشور صحبت کنند و مفاهیم جدیدی سارایه دهند.

بین لزوم سفارش یک اثر هنری و دغدغه برای خلق آن تفاوت قائلم خراسانی‌زاده نیز درباره لزوم پرداختن جوانان به این مقولات و ترغیب آنها گفت: لزوم تحقق چنین جریانی قطعی است، اما مسأله من این است که تفاوتی قائلم بین لزوم سفارش یک اثر هنری و این لزوم از حیث دغدغه. اینکه دغدغه در نگاه یک هنرمند ایجاد شود و او بر مبنای یک انگیزه درونی اقدام به خلق اثر کند، خیلی فراتر از یک خلق اثر معمولی یا سفارشی می‌دانم چراکه همان زمانی که سفارشی نیز داده می‌شود، ممکن است هنرمند بر اساس دغدغه خود، در زمینه موضوعی که سفارش داده می‌شود، اثری خلق کرده باشد که واقعاً محترم است. برای مثال در مورد شهادت رئیس جمهور بعضاً خیلی از دستگاه‌ها با هنرمندان تماس می‌گرفتند که پوستری با موضوع شهادت ایشان طراحی شود در حالی که هنرمندان اذعان می‌کردند قبل از اینکه سفارشی داده شود، درباره این موضوع کار کرده‌اند. حتی من خبر دارم که تعدادی از هنرمندان حاضر نشدند هزینه‌ای برای این کارشان دریافت کنند.

وی بیان کرد: در مورد سالگرد ارتحال حضرت امام (ره) و واقعه ۱۵ خرداد نیز در حال حاضر بیشتر آثاری که تولید می‌شود، در حوزه طراحی گرافیک و تصویرسازی است که این ۲ حوزه حرف اول را می‌زند و سپس در هنرهایی، چون نقاشی خط و خوشنویسی است که مدام اثر تولید می‌شود. اکثریت مطلق این آثار نیز توسط هنرمندان جوان خلق می‌شود یعنی اینطور نیست که بگوییم تنها هنرمندان صدر انقلاب در حال نقش آفرینی هستند بلکه در کنار آنها که در کسوت استادی و پیشکسوتی قرار دارند و خلق اثر نیز می‌کنند بیشترین کنش را از جوانان هنرمند شاهد هستیم که با دغدغه و دلسوزی خود این آثار را خلق و منتشر می‌کنند.
مهمترین ویژگی هنر‌های تجسمی، واکنش سریع این هنر به اتفاقات است

خراسانی‌زاده با تاکید بر ویژگی اصلی هنر‌های تجسمی در واکنش سریع نسبت به وقایع بیان کرد: یکی از مهمترین ویژگی هنر‌های تجسمی، همین واکنش سریع و سرعت عمل در تولید اثر نسبت به دیگر هنر‌ها است. برای مثال وقتی قرار است در یک موضوعی فیلم، نمایش یا تولید موسیقی داشته باشیم زمان زیادی برای خلق آن طول می‌کشد، اما در هنر‌های تجسمی این‌گونه نیست و یک هنرمند می‌تواند در یک بازه زمانی کوتاه، از ایده تا اجرا را به نتیجه برساند. همین موضوع سبب شده در اتفاقات مختلف و رویداد‌های روز همچون اتفاقی که در رفح رخ داد هنرمندان واکنش سریع تری نسبت به دیگر هنر‌ها نشان دهند و توانستند تصویری گرافیکی از داغ این مردم طراحی کرده و به اشتراک بگذارند که بار‌ها دیده شد و به عنوان نمادی از واکنش مردم به جنایات رژیم صهیونیستی در رفح لقب گرفت.
«انگیزه هنرمند» سبب تاثیرگذاری بیشتر اثر می‌شود

مدیرکل هنر‌های تجسمی در پایان تصریح کرد: هنر‌های تجسمی در همه پدیده‌ها پیشرو است لذا می‌خواهم بگویم که این انگیزه‌ها هر چقدر درونی‌تر باشد و هرچه بیشتر از دل برآید، تاثیرگذاری بیشتری نیز خواهد داشت.