مشارکت مردم در جهش تولید با کاهش ریسک سرمایه‌گذاری اقتصادی محقق می‌شود

به گزارش مجله خبری نگار، دانشگاه صنعتی امیرکبیر یا همان پلی‌تکنیک تهران، نخستین دانشگاه نام آشنای صنعتی ایران است که از سال ۱۳۳۷ به طور رسمی با رشته‌های مهندسی برق و الکترونیک، مکانیک، نساجی، شیمی و راه و ساختمان فعالیت خود را آغاز کرد و تاکنون فارغ‌التحصیلان و مفاخر علمی به نامی را آموزش و تحویل جامعه داده است. این دانشگاه در طی سال‌ها فعالیتی که دارد در حوزه ارتباط با صنعت نیز بسیار موفق عمل کرده است.

این دانشگاه طی سال‌های متمادی با حضور روسایی مواجه شد که اقدامات و برنامه‌های ویژه‌ای برای رشد و تکامل دانشگاه ارائه دادند، علیرضا رهایی که هم اکنون رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر است برای سومین دوره متوالی سکان‌دار این مجموعه شده و با توجه به شناختی که از مسائل و مشکلات این دانشگاه دارد به دنبال رفع چالش‌ها و مسائل است.

وی معتقد است که مهاجرت جوانان تحصیل‌کرده به‌طور عمده ناشی از کاهش سطح امید به آینده است که البته با ضرایب بالایی مرتباً به جوانان ما تزریق می‌شود و این ضرورت ارتباط مستقیمی با مسئله اشتغال ندارد؛ چراکه در شرایط کنونی بورس صنعت روند توسعه خود را طی می‌کند، اما در بسیاری رشته‌ها، ظرفیت‌های اعلامی توسط دانشجویان تکمیل نمی‌شود.

مشروح گفتگو با علیرضا رهایی رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر را در زیر می‌خوانید:

* مشارکت مردم نیاز به ثبات اقتصادی دارد

امسال مقام معظم رهبری شعار سال را «جهش تولید با مشارکت مردم» مطرح کردند، نظرشما در مورد انتخاب شعار سال و اقتصادی بودن آن چیست؟

رهایی: نامگذاری سال جدید توسط مقام معظم رهبری، این‌بار نیز در حوزه اقتصاد مطرح شده است: «جهش تولید با مشارکت مردم» که البته در این نوبت از نامگذاری عنصر جدید و قابل توجه، مسأله نقش‌آفرینی مردم است. البته باید به این نکته توجه داشت که رهبر فرزانه انقلاب بیش از ۶ سال است باتوجه به اهمیت بحث تولید در اقتصاد کشور در نامگذاری سال واژه تولید را مطرح می‌کنند.

نکته حائز اهمیت حرکت به سمت جهش تولید در کشور است؛ تولیدی که دانش‌بنیان، باکیفیت، با قیمت مناسب و دارای قدرت رقابت باشد. اگر بخواهیم نگاهی منصفانه به شرایط کنونی کشور داشته باشیم باید اذعان کنیم دولت سیزدهم در دو سال و نیم اخیر تلاش زیاد و مدامی برای فعال‌کردن کارخانجات به‌خرج داده است؛ حالا چه کارخانجات وابسته به دولت و نهاد‌ها و چه دستگاه‌های تولیدی بخش خصوصی؛ این در حالی است که تا پیش از این مجموعه‌های تولیدی بحران‌های جدی در بحث تولید و فروش داشته و به همین دلیل با زیان انباشته‌ای مواجه بوده‌اند.

البته باید توجه داشت هنوز سیاست‌های تشویقی به حد مکفی نیست و به ویژه تلاش کافی برای ایجاد واحد‌های تحقیق و توسعه و تلاش برای بهبود کیفیت کالا‌ها به اندازه مؤثر صورت نگرفته است این درحالی است که به‌طور همزمان وزارت اقتصاد و دارایی با افزایش مالیات بر ارزش افزوده و انواع مالیات‌های دیگر فشار مضاعفی به واحد‌های تولیدی وارد می‌کنند.

درباره نسبت تولید و دانشگاه‌ها باید این نکته را مد نظر قرار داد که دولت می‌تواند با اعمال سیاست‌های تشویقی از جمله معافیت‌های مالیاتی زمینه همکاری بیشتر بخش‌های تولیدی را با مراکز علمی برای ارتقای کیفیت و تولید مبتنی بر دانش فراهم کند. نتیجه این همکاری و تعامل به طور قطع، ارتقاء تولید و رضایت بیشتر مردم خواهد بود.

درباره قسمت دوم شعار که مشارکت مردم را طلب کرده است نیاز به سیاست‌هایی داریم که امنیت سرمایه‌گذاری را تضمین کند. گاهی تغییر پی‌درپی سیاست‌ها و به ویژه برخی رویکرد‌های مالیاتی موانعی را در مسیر سرمایه‌گذاری مردمی ایجاد می‌کند.

مشارکت مردم نیاز به ثبات اقتصادی دارد؛ از جمله موارد مهم آن تثبیت نرخ ارز و حفظ ارزش پول ملی است. قاعدتاً برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری اقتصادی مردم باید بر اساس یک نرخ باثبات ارز پیش‌بینی و اقدام کنند که صد البته این خود باعث حفظ ارزش پول ملی نیز می‌شود و در نتیجه آن رضایت مردم را نیز به دنبال خواهد داشت.

*تمرکز روی فناروی‌های نوظهور

در سال‌های پیش رو دانشگاه صنعتی امیرکبیر در حوزه تحقیقات علمی چه مسیر‌هایی را پیش‌بینی کرده است؟

رهایی: دانشگاه صنعتی امیرکبیر باتوجه به امکانات و ظرفیت‌های بالفعل و بالقوه خود برنامه‌های تحقیقاتی را در چهار زمینه مطالعات و تحقیقات دریائی باتوجه به سیاست‌های توسعه دریامحور، مطالعات و تحقیقات هوایی و هوافضا. باتوجه به توانایی‌ها و سیاست‌های قبلی، مطالعات و تحقیقات مربوط به انرژی. فسیلی، هسته‌ای و تجدیدپذیر و فناوری‌های نوظهور، هوش مصنوعی و تولید دانش‌بنیان متمرکز کرده است.

*امضای قرارداد‌های بزرگ دانشگاه با صنایع

برای صنعتی‌سازی این زمینه‌های تحقیقاتی چه اقداماتی صورت گرفته است؟

رهایی: در هر یک از زمینه‌های فوق قرارداد‌های بزرگی با صنایع امضاء شده و کار‌های بزرگی در حد طرح‌های کلان ملی در حال انجام است. به‌عنوان مثال در زمینه مطالعاتی دریایی باتوجه به وجود دانشکده مهندسی دریا و مرکز تحقیقات مرتبط، پروژه‌های علمی خوبی با سازمان صنایع دریایی، سازمان بنادر دریانوردی و نیروی دریایی ارتش منعقد شده است که در قالب این پروژه‌ها ده‌ها پایان‌نامه و رساله ارشد و دکتری تعریف شده است. همچنین توسط صنایع فولاد تعداد قابل توجهی از پایان‌نامه‌های هدفمند برای توسعه کمی و کیفی صنعت، تعریف و به انجام رسیده است.

بدیهی است برجسته‌سازی این چهار زمینه تحقیقاتی به معنای آن نیست که تحقیق در زمینه‌های دیگر انجام نشود بلکه عناوین تحقیقاتی و رساله‌هایی که در این زمینه‌ها تعریف شوند مورد پشتیبانی ویژه قرار می‌گیرند.

*استخراج نقایص برنامه‌های فنی و مهندسی

درباره اصلاحات درسی و به‌روزرسانی برنامه‌های دانشگاهی چه پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته است؟
رهایی: براساس طرح آمایشی که صورت گرفته قرار است باتوجه به استعداد‌ها و مزایای نسبی استا‌ن‌ها و نیاز به کادر متخصص، رشته‌های جدید مورد نیاز مشخص شوند.

یکی از اهداف کلان بازنگری برنامه‌ها علاوه بر اضافه کردن دروس مهارتی و به روز کردن محتوای دروس متناسب با نیاز‌های واقعی کشور است.

در قالب طرح جامع آموزش مهندسی که بیش از یک سال روی آن کار شده است نقایص برنامه‌های فنی و مهندسی موجود استخراج شده است و پیامد آن قرار شده با حذف برخی دروس غیرضروری تعدادی دروس جدید در هر زمینه اضافه شود. برنامه‌های اصلاح شده از خردادماه امسال به‌تدریج در سامانه برنامه‌ریزی بارگذاری و زمینه اجرایی کردن آن‌ها از مهرماه آینده فراهم می‌شود.

* گروه‌های دانشجویی باید به تقویت مبانی نظری و فکری خود بپردازند

یکی از مسائل مهم دانشگاه‌ها موضوعات فرهنگی اجتماعی و نقش گروه‌های دانشجویی به ویژه تشکل‌هاست. نگاه و برنامه دانشگاه در این زمینه چیست؟

رهایی: مقام معظم رهبری در دیدار نوزدهم فروردین ماه ۱۴۰۳ با دانشجویان موارد مهمی را خطاب به تشکل‌های دانشجویی بیان کردند که باید مد نظر همه دانشگاهیان باشد و اتفاقا خودشان هم تأکید کردند که هم مدیران دانشگاه و هم گروه‌های دانشجویی به این محور‌ها توجه داشته باشند. نگاه ایشان این بود که دانشگاه در سه زمینه وظیفه دارد؛ تربیت عالم، تولید علم و جهت‌دهی به آنها. به همین مناسبت ایشان در بخش توقعات از تشکل‌های دانشجویی، اثرگذاری در محیط دانشجویی و نگاه به داخل دانشگاه را مطرح کردند و حتی نسبت به این موضوع گله کردند که چرا تشکل‌های دانشجویی عمده نگاه‌شان به بیرون دانشگاه است و اتفاقاً این نکته ایشان از یک حقیقت آزاردهنده درون دانشگاه پرده برمی‌دارد. امروز سهم تأثیر گروه‌ها و تشکل‌های دانشجویی در مناسبات و معادلات دانشگاه آنقدر که باید باشد نیست و باید با یک نگاه تحولی زمینه‌های اثرگذاری واقعی دانشجویان فعال فرهنگی اجتماعی علمی درون دانشگاه بیشتر شود.

گروه‌های دانشجویی باید به تقویت مبانی نظری و فکری خود بپردازند و با تقویت امید به آینده در نسل‌های دانشجویی افتخار به پیشرفت‌های کشور را درون دانشگاه برجسته کنند. انشاءالله در جلسه یا تشکل‌های دانشجویی قرار است راه‌های عمده تحقق و پاسخ به مطالبات رهبری را بررسی و چاره‌جویی کنیم.

* دانشگاه امیرکبیر مسیر آینده خود را رسیدن به قله می‌داند

به طور کلی یکی از بزرگترین موضوعات پیش روی دانشگاه‌ها مسائل فرهنگی و اجتماعی است. دانشگاه امیرکبیر برای مدیریت فرهنگی و اقدامات مرتبط با آن چه برنامه‌هایی را پیش‌بینی کرده است؟

رهایی: باید توجه داشت که دانشگاه صنعتی امیرکبیر سابقه درخشان و قدمت ممتازی در موضوعات فرهنگی چه در سطح آموزش عالی و چه در سطح جامعه داشته است و عموماً در بسیاری از تحرکات و حضور‌های فرهنگی در کشور پیشتاز و مؤثر بوده است. البته به این نکته هم باید توجه شود که این دانشگاه همواره چالش‌ها و مسائل بومی و ویژه خودش را هم داشته که چه بسا در سایر دانشگاه‌ها نظیر آن مشاهده نمی‌شود. با این نگاه به صورت جدی در موضوعات فرهنگی و برنامه‌های پیش رو اندیشه‌ورزی شده است و کارگروه‌های مختلف به موضوع پرداخته‌اند و نهایتاً برنامه مفصلی مشتمل بر چشم‌انداز فرهنگی دانشگاه، ارزش‌ها، راهبرد‌ها و برنامه‌ها تدوین شده است.

البته این برنامه باید مدام در حال بررسی و به روز رسانی باشد تا پاسخگوی نیاز‌های نوظهور دانشگاه و جامعه باشد. دانشگاه امیرکبیر مسیر آینده خود را رسیدن به قله‌ای می‌داند که دانشگاه به تراز دانشگاهی انقلابی، جریان‌ساز و تحول‌آفرین تبدیل شود؛ دانشگاهی که در همه عرصه‌ها داری هویت ایرانی اسلامی باشد و در مسیر پیشرفت ایران و تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی نقش‌آفرین باشد.

در این برنامه‌های فرهنگی هم به فضای عمومی دانشگاه پرداخته شده هم برای ساختار فرهنگی آینده آن فکر شده است و هم در سطح گروه‌ها، نهاد‌ها و حتی پرسنل و نیرو‌های انسانی برنامه‌هایی طراحی شده است.
در حوزه راهبرد‌های فرهنگی می‌توان به توسعه و تعمیق بینش و رفتار اسلامی اشاره داشت. در این زمینه محوریت مسجد دانشگاه و فعالیت‌های دینی و اخلاق در اولویت قرار دارد. همچنین در این زمینه تقویت گروه‌های مذهبی دینی از جمله هیأت دانشجویی دانشگاه مورد توجه است.

در راهبرد دیگر می‌توان به مسأله احیاء گفتمان انقلاب اسلامی میان دانشگاهیان اشاره کرد. در این زمینه پویش‌ها، مسابقات، آموزش‌ها و برنامه‌های مختلفی پیش‌بینی شده است.

درباره فضای عمومی دانشگاه هم موارد متعددی مد نظر قرار گرفته است؛ از فضاسازی‌های مربوطه تا ترویج و توسعه ورزش در دانشگاه، ایجاد فضا‌های خاص برای فعالیت دختران دانشگاهی و نیز فعالیت‌های مرتبط با مهارت‌های زندگی دانشجویی که در حال برنامه‌ریزی و اجراست.

در راهبرد دیگر که تازگی هم دارد مسأله توسعه و ظرفیت‌سازی فعالیت‌های جدید فرهنگی پیش‌بینی شده است که یکی از نقاط ثقل آن مسأله خوابگاه‌ها و تبدیل آن به محل مناسبی و رشدآفرینی برای زندگی دانشجویی است.

یکی دیگر از برنامه‌های مهم دانشگاه امیرکبیر هم مسأله توجه ویژه به ورودی‌های جدید است. از دیرباز در این باره برنامه‌های جالبی در دانشگاه امیرکبیر جریان داشته که تقریباً در خیلی از دانشگاه‌های دیگر معادل ندارد. این برنامه‌ها در حال به‌روزرسانی و استقرار مجدد است.

*توسعه بورس صنعت تاحدی در اشتغال جوانان و جلوگیری از مهاجرت آن‌ها مؤثر است

یکی از موضوعات مهم دانشگاه‌ها در سالیان اخیر بحث مهاجرت و فرار مغز‌ها است. دانشگاه صنعتی امیرکبیر برای مدیریت این موضوع چه برنامه‌هایی دارد؟

به نظر می‌آید مهاجرت جوانان تحصیل‌کرده به‌طور عمده ناشی از کاهش سطح امید به آینده است که البته با ضرایب بالایی مرتباً به جوانان ما تزریق می‌شود و این ضرورت ارتباط مستقیمی با مسأله اشتغال ندارد؛ چراکه در در شرایط کنونی بورس صنعت روند توسعه خود را طی می‌کند، اما در بسیاری رشته‌ها، ظرفیت‌های اعلامی توسط دانشجویان تکمیل نمی‌شود؛ بنابراین مسأله اشتغال یک عامل ثانویه است و ریشه مشکل جای دیگری است؛ لذا ما باید سطح امید را در جوانان افزایش دهیم. غالب جوانان علاقه‌مند هستند در طرح‌های مهم ملی فعالیت کنند تا از توان و استعداد‌های آن‌ها نهایت استفاده بشود و ما باید بتوانیم این زمینه‌های انگیزه‌بخش و هویت‌آفرین را در دانشگاه با جدیت فراوان فراهم آوریم.

تجربه دهه ۹۰ در دانشگاه‌ها از این نظر تجربه خوبی بود که بخشی از طرح‌های کلان ملی به دانشگاه‌ها واگذار شد و در سطح وسیعی از ظرفیت اساتید و دانشجویان در انجام پروژه‌های بی‌بخشی و مشترک بین دانشگاه و صنعت استفاده شد. همین رویه‌ها و طرح‌ها می‌تواند در مقابله با موج مهاجرت نقش‌آفرین باشد. همچنین توسعه بورس صنعت تا حد زیادی در راستای اشتغال جوانان و جلوگیری از مهاجرت آن‌ها مؤثر است.

در پایان لازم است اشاره کنیم که دانشگاه صنعتی امیرکبیر علاوه بر ۱۸ دانشکده، حدود ۲۰ پژوهشکده و مرکز تحقیقاتی دارد که در زمینه انجام پروژه‌های صنعتی کلان به صورت تخصصی و عملیاتی در حال همکاری و فعالیت هستند. همچنین دانشگاه ۴۰ پردیس فعال در بندرعباس (پردیس دریاساحلی)، ماه‌شهر (پردیس شیمی و پتروشیمی)، کیش و گرمسار (فناوری‌های جدید و نوظهور) مشغول بکار هستند در غالب این پردیس‌ها اقدامات مؤثری برای ایجاد ارتباط با صنعت و تأمین نیاز‌های مختلف آن بیشتر با ارگان‌ها انجام شده است.