زیست بوم اقتصاد محتوای دیجیتال بازطراحی می‌شود

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-سوسن صادقی: به تازگی سید محمد‌امین آقامیری دبیر شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی اعلام کرد از آنجا که زیست بوم تولید محتوای دیجیتال در فضای مجازی به درستی شکل نگرفته و اقتصاد محتوای دیجیتال به معنای واقعی آن ایجاد نشده است بنابراین باید این بخش بازطراحی شود. اما برای رسیدن به اقتصاد محتوای دیجیتال چه اقدام‌هایی باید صورت گیرد؟ کارشناسان حوزه تولید محتوای دیجیتالی در این باره معتقد هستند باید چرخه ناقص تولید محتوا و صادرات آن کامل شود تا زیست بوم اقتصادی محتوای دیجیتالی شکل بگیرد.

ترمیم چرخه ناقص زیست بوم

زیست بوم محتوای دیجیتال در کشور شکل گرفته است، ولی آن وزنی که باید داشته باشد را ندارد و پاسخگوی نیاز داخلی نیست. به عبارتی زیست بوم تولید محتوای دیجیتال در بخشی از جا‌ها مانند حوزه محتوای کتاب و فیلم و سریال وجود دارد، اما مثلاً در بخش گیم و کودک وجود ندارد و شکل نگرفته است. در زیست بوم دیجیتال کنونی بخشی فرآوری محتوا انجام می‌دهد، بخش دیگر تولید محتوا می‌کند، بخشی از آن هم به دلیل نبود چهارچوب قانونی تعریف شده غیررسمی‌به تولید محتوا می‌پردازد. به عبارتی در زیست بوم کنونی کاربر ایرانی از کانال‌ها و مسیر‌های مختلف محتوای خود را تأمین می‌کند و حال این محتوا یا بومی‌یا غیربومی‌است.

علی محمدپور دبیر انجمن ناشران دیجیتال معتقد است زیست بوم دیجیتال به این معنا که جریانی از تولید، عرضه و مصرف شکل گرفته و چرخه در حال چرخیدن باشد از سوی دیگر تولید ثروت و مزیت کند و تولیدکننده و مصرف‌کننده مانند حوزه چاپی کتاب و فیلم راضی و زمین بازی زنده باشد، وجود ندارد و دارای چرخه ناقصی است. چرخه محتوای دیجیتال هم به دلیل چالش‌هایی که در این حوزه وجود دارد، ناقص است. از این رو باید منافع بازیگران مختلف این حوزه در نظر گرفته شود، چهارچوب‌های قانونی تدوین و امنیت برای تولید محتوا ایجاد شود.

جبران عقب ماندگی با سیاست‌های جدید

نشر دیجیتال در ۲۰ سال گذشته رشد کرد و اوجش دهه ۸۰ بود. در این دوره سرویس‌ها و محتوای دیجیتال خوبی روی سی‌دی و دی‌وی‌دی تولید شد و به دست مصرف‌کننده رسید، اما با تغییرات پلتفرمی‌که اتفاق افتاد بخشی از حوزه‌های دیجیتال مانند وی او دی‌ها توسعه یافت و به روی پلتفرم‌های فیلیمو و نماوا رفت.
کتاب و دیگر حوزه‌های آموزشی هم روی پلتفرم‌های مربوط به خود منتقل شدند، اما بقیه بخش‌ها مانند حوزه کودک و گیم نتوانست به معنای واقعی به پلتفرم‌های مخصوص خود منتقل شود.

محمدپور دبیر انجمن ناشران دیجیتال علت این انتقال نیافتن بخشی از محتوا‌های تولید شده روی پلتفرم‌های خاص خود را اینگونه توضیح می‌دهد: «یکی از مشکلات طرز نگرش به این حوزه در گذشته بود و باعث شد که این بخش رشد نکند.

بازار محتوای دیجیتال، رقیب بازیگران بزرگ بازار سنتی شد و با اجرای سیاست‌های اشتباه سرعت آن گرفته شد تا بازیگران سنتی بتوانند خود را ارتقا دهند و بازیگر بازار محتوای دیجیتال شوند، ولی این اتفاق نیفتاد و از طرفی هم بازیگردان‌های قبلی بازار دیجیتالی محتوا که روی سی دی‌ها متمرکز بودند، نتوانستند وارد حوزه جدید شوند، چون قوانین و چهارچوب مربوطه پلتفرم‌ها بموقع تدوین و اجرا نشد.»

به گفته این کارشناس عده‌ای هم به حوزه نشر و دیجیتال با بدبینی نگریستند و از آن استقبال نکردند و مسیر تولید محتوای دیجیتال در کشور مانند قانون کپی رایت را به موقع مهیا نکردند بنابراین زمینه برای محتوا‌های خارجی مهیا شد و به راحتی محتوا‌های خارجی دیجیتالی به صورت رایگان در دسترس همه قرار گرفت و از آنجایی هم که محصولات داخلی هم کیفیت لازم را برای رقابت با محتوا‌های خارجی نداشت نتوانست رقیب را هم از میدان بیرون کند بنابراین زیست بوم محتوای دیجیتال به خوبی شکل نگرفت و چرخه ناقص ماند.

اجرایی کردن قانون کپی رایت

برای شکل‌گیری زیست بوم محتوا و توسعه حوزه فضای مجازی در کشور باید به موارد مختلفی توجه کرد. رشد و توسعه بخش فضای مجازی، نیازمند بهبود زیرساخت‌های فنی و ارتباطی است بنابراین باید ارتقای شبکه‌های ارتباطی، پهنای باند و سرعت اینترنت در دستور کار قرار بگیرد و فناوری‌های نوظهور مانند شبکه‌های ۵G در کشور توسعه یابد. عامل دیگر شکل‌گیری زیست بوم محتوا توسعه مهارت‌ها و دانش فنی است. نیروی انسانی مجرب و متخصص و مهارت دیده و دارای دانش فنی نیاز است تا محتوا را تولید کرده و منتشر کند.
مسعود چنگیزی مدیرعامل نماوا معتقد است برای توسعه زیست بوم محتوای دیجیتال باید از استارتاپ‌ها و کسب و کار‌های نوپا در حوزه فضای مجازی از سوی دولت حمایت مالی شده و بخش خصوصی سرمایه گذاری کند تا نوآوری در تولید محتوا ایجاد شود و بر غنای آن بیفزاید.

مدیرعامل نماوا تنظیم قوانین و مقررات را از دیگر ارکان زیست بوم محتوا بیان کرد و گفت: برای توسعه سالم و پایدار فضای مجازی این زیست بوم، تنظیم قوانین و مقررات مناسب ضروری است و این قوانین هم باید در راستای حفظ حقوق کاربران، مقابله با جرائم سایبری، تنظیم استاندارد‌ها و حفظ امنیت و حریم خصوصی افراد باشد. به گفته چنگیزی، اگر کیفیت محتوای تولید شده بالا باشد اعتماد کاربر را جذب می‌کند. برای صادرات و بین‌المللی شدن سکو‌های محتوا هم باید محتوای باکیفیت، متنوع و جذاب با موضوعات جهانی تولید کرد، از همه مهم‌تر اینکه باید محتوای باکیفیت به زبان‌های مختلف دنیا هم ترجمه شود و از محتوای چندرسانه‌ای بهره برد تا تجربه کاربری خوبی رقم بخورد.

به گفته کارشناسان ایجاد همکاری بین‌المللی در این بین نباید فراموش شود. برقراری ارتباطات و همکاری با سایر کشورها، شرکت در نشست‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی، ایجاد شبکه‌های همکاری و تبادل تجربیات با سایر کشور‌ها و سازمان‌ها باید صورت بگیرد تا بتوان به بین‌المللی شدن سکو‌های محتوا امیدوار بود.

سیاست‌ها و راهبرد‌ها هم باید به درستی تدوین شوند. این سیاست‌ها باید شامل تشویق صادرات خدمات، تسهیلات مالی و مالیاتی برای شرکت‌ها، حمایت از تبلیغات و بازاریابی بین‌المللی و تسهیل فرایند ورود و خروج از بازار‌های بین‌المللی باشد.

آگاهی عمومی‌درباره اهمیت و فرصت‌های اقتصاد محتوا هم مهم است و این آگاهی باید از طریق رسانه‌ها، برگزاری کمپین‌های تبلیغاتی و آموزشی و ترویج استفاده از فضای مجازی در کسب و کار‌ها و جامعه صورت بگیرد.

نبود حقوق مالکیت فکری دیگر عامل رشد نکردن محتواست و اگر حقوق مالکیت معنوی آثار مصوب و اجرایی شود می‌تواند اعتماد و انگیزه تولیدکنندگان محتوا را ارتقا دهد بنابراین باید قوانین و سیاست‌های مرتبط با حقوق مالکیت فکری و تشویق به ثبت و حمایت از آن‌ها در اولویت قرار بگیرد.

تدوین نقشه راه صادرات

برای بین‌المللی شدن و صادرات هم باید شرایط آن مهیا شود. پلتفرم‌های ما باید بین‌المللی عمل کنند و البته به گفته کارشناسان حوزه تولید محتوا آن‌ها توانایی این کار را دارند، اما باید قوانین داخلی براساس قوانین و استاندارد‌های جهانی تدوین شود. کارشناسان معتقدند این زیست بوم برای داشتن صادرات به سند‌های راهبردی نیاز دارد و بدون نقشه راه نمی‌توان انتظار صادرات داشت. اکنون تولیدکننده‌ها روی پلتفرمی‌مانند یوتیوب فعالیت دارند و درآمدزایی کرده و کاربران داخلی و ایرانیان خارج از کشور از آن استفاده می‌کنند، ولی برای اینکه تمام دنیا از آن استفاده کنند باید استاندارد‌های تولید محتوا در آن‌ها رعایت شود تا کاربر خارجی تمایلی به استفاده از آن داشته باشد. محتوا باید به چند زبان دوبله و سناریو‌ها مطابق علایق جهانی نوشته و اجرا شود. از سوی دیگر برای شکل‌گیری زیست بوم اقتصاد محتوا به جز زیرساخت اصلی چهارچوب‌های حقوقی و قانونی نیاز است و اگر این موضوع حل نشود این حوزه ناامن و ناهموار خواهد بود و زمانی تولید محتوا شکل می‌گیرد که تمام چهارچوب‌ها درست باشد تا کارخانه فعالیت داشته باشد و به خروجی خوب و مطلوبی برسد.

حسین اسلامی‌کارشناس اقتصاد دیجیتال در این باره معتقد است در زمینه محتوا با وجود تحریم‌هایی که وجود دارد صادرات محتوا دارای مشکلات فراوانی است، هرچند بدنه بخش خصوصی در زمینه تولید محتوا و صادرات آن قوی است.

به گفته وی اگر آموزش‌ها و حمایت‌های لازم از سوی حاکمیت صورت بگیرد و موانع رفع شود، می‌توان در این زمینه موفق شد و اگر مرکز ملی فضای مجازی به دنبال توسعه زیست بوم محتوا و صادرات آن است باید از نظرات شفاف بخش خصوصی و تشکل‌های آن‌ها استفاده کند. مطمئناً پیشبران اقتصاد محتوا بخش خصوصی و کسب و کار‌های این حوزه هستند، از این رو راهی جز این نداریم که طراحان اقتصاد محتوا هم از طراحان بخش خصوصی باشند و حاکمیت در جایگاه تنظیم‌گر و ناظر بایستد.