پیشتازی منطقه‌ای در تولید رادیو دارو

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: ایران در عرصه تولید و فناوری رادیوداروها، امروز به عنوان کشور اول منطقه و در شمار پنج کشور برتر جهان شناخته می‌شود. رئیس سازمان انرژی اتمی در این باره می‌گوید: تلاش محققان جوان، قابلیت‌های ایران در زمینه تولید رادیودارو‌ها را ارتقا داده است؛ امروز به معنای واقعی کلمه در زمینه تولید رادیودارو به تراز جهانی دست یافته‌ایم و این پیشرفت یک واقعیت است.

روز گذشته، دکتر محمد قناد، معاون برنامه‌ریزی سازمان انرژی اتمی گفت: از نظر تولید رادیودارو در منطقه مقام اول را کسب کرده‌ایم و اکنون درحال دستیابی به یک رادیوداروی دیگری هستیم که دستاورد بزرگی در این حوزه محسوب می‌شود.

رادیودارو چیست؟

حالا که سخن از «رادیودارو» است، خوب است، با این فناوری بیشتر آشنا شویم. باید گفت رادیودارو‌ها از جمله محصولات صلح‌آمیز انرژی هسته‌ای هستند و ایران نیز از کشور‌هایی است که سرمایه‌گذاری وسیعی در حوزه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای به‌ویژه رادیودارو‌ها داشته است.

به هر دارویی که در ساختار آن یک رادیو ایزوتوپ وجود داشته باشد، رادیو دارو گفته می‌شود. رادیو ایزوتوپ‌ها عناصر ناپایداری هستند که براساس ساختار اتمی‌شان از خود پرتو منتشر می‌کنند. این پرتو‌ها شامل آلفا، بتا و گاما می‌شود که طول موج و سطح انرژی هر یک از آن‌ها متفاوت از دیگری است. با این‌که از هر سه پرتو برای فرایند‌های تشخیصی و درمانی استفاده می‌شود، اما رادیو ایزوتوپ‌هایی که پرتوی گاما منتشر می‌کنند، مفیدترین نوع در پزشکی هسته‌ای به شمار می‌روند.

رادیودارو‌ها به صورت خوراکی، استنشاق و تزریق وارد بدن شده و به سوی هدف هدایت می‌شوند. نوع و کارکرد هر رادیودارو متفاوت است. این دارو‌ها می‌توانند تا مدت زمان مشخصی در عضو هدف باقی بمانند. پس از انجام ماموریت، رادیو دارو بر اثر فرایند‌های متابولیکی بدن غیرفعال شده یا از طریق دفع از بدن خارج می‌شود. فرایند کارکرد رادیودارو‌ها مشابه است، با این حال در دو حوزه کاملا متفاوت شامل تشخیص و درمان به کار می‌روند. در روش تشخیص زنده، دارو وارد بدن بیمار می‌شود و شروع به انتشار پرتو می‌کند. دستگاه گیرنده، پرتو‌های خارج‌شده از بدن را دریافت کرده و اطلاعات را تجزیه و تحلیل می‌کند. روش غیرزنده شامل استفاده از رادیودارو‌ها روی نمونه‌های برداشته‌شده از یک بیمار است که برای تعیین ویروس‌ها، داروها، هورمون‌ها و گونه‌های آلی در آزمایشگاه‌ها به کار می‌رود. رادیودارو‌ها در درمان نیز کاربرد دارند؛ البته کاربرد این حوزه نسبت به تشخیص محدودتر است. رادیودارو‌ها از تقسیم و انتشار سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند و همچنین باعث ضعیف شدن و از بین رفتن آن‌ها می‌شوند.

۲ هدف مهم در اهتمام بر توسعه رادیودارو‌ها

توسعه فناوری رادیودارو‌ها در ایران، با دو هدف عمده و اولویت‌دار دنبال می‌شود که رئیس سازمان انرژی اتمی ایران درباره آن می‌گوید: نخست به دنبال این هستیم تا ضریب دقت رادیودارو‌های تشخیصی سلول‌های سرطانی را افزایش دهیم؛ دوم بخش درمانی است که تلاش می‌کنیم اثربخشی و ضریب آن‌ها را افزایش دهیم. ما حدود ۲۰ پروژه رادیودارویی را در پژوهشگاه و شرکت‌های مرتبط در این عرصه در دست داریم و این پروژه‌ها به‌صورت مستمر و فعال و نیز به موازات هم و توسط تیم‌های تحقیقاتی در حال انجام است.

جزو ۳ کشور نخست دنیا در تولید برخی رادیودارو‌ها

رئیس سازمان انرژی اتمی ایران می‌گوید: سال ۱۴۰۱ از سه رادیوداروی جدید رونمایی کردیم و امسال نیز از دو رادیوداروی جدید رونمایی می‌کنیم؛ این دو رادیوداروی جدید، از جنس محصولات «مرز دانشی» است و به سبب آن‌ها جزو ۲ یا ۳ کشور نخست دنیا می‌شویم که در دنیا کار شده است. در کنار آن همچنین فعالیت‌ها و اقداماتی را که در حوزه پزشکی در حال انجام آن هستیم، معرفی خواهیم کرد. اسلامی درباره یکی از محصولات مهم رادیودارو در ایران می‌گوید: یکی از رادیودارو‌های حوزه پزشکی «گالیوم ۶۸ یا RM۲ Ga» است که دستاورد موثر دیگری در زمینه سرطان کودکان است و اکنون این رادیودارو در فرایند آزمون بالینی قرار دارد که از دو ترکیب جدید در حوزه تشخیصی و با قدرت تاثیر و تشخیص بالا استفاده می‌شود.

یک میلیون بیمار در کشور زیر پوشش رادیودارو‌ها

علت اهتمام بر توسعه حوزه رادیوداروها، فتح قله‌های علمی جهان و بهبود بخشیدن به زندگی و تامین نیاز‌های مردم است. رئیس سازمان انرژی اتمی می‌گوید:هم‌اکنون بیش از ۲۰۰ مرکز پزشکی از سازمان انرژی اتمی رادیودارو دریافت می‌کنند و سالانه بالغ بر یک میلیون بیمار را زیر پوشش قرار می‌دهند و بنا داریم این ظرفیت را در کشور افزایش و تا سال ۱۴۰۳ این بخش مهم را در مدار قرار دهیم و به یک قطب تولید رادیودارو در منطقه تبدیل شویم. از طرف دیگر تصمیم گرفتیم، دستگاه‌های جدید مولد پرتو‌ها را طراحی کنیم و از فناوری‌های خود برای تولید تجهیزات پرتودهی مناسب در صنعت غذا و بهبود امنیت غذایی بهره ببریم.

اینک در حوزه رادیوداروها، قادریم تمامی فرایند‌های مربوط به سلامت محصولات کشاورزی را (چه در بخش مبارزه با آفات و چه در بخش از بین بردن باقی‌مانده سموم شیمیایی) با پرتودهی هسته‌ای (از طریق اشعه گاما، آفت‌زدایی مایکروویو، اشعه ایکس یا پلاسمای سرد) تحت نظر داشته باشیم و تمامی این تجهیزات پرتودهی به سامانه تبدیل شده‌اند. کشور ما سالانه حدود ۱۳۰ میلیون تن محصولات کشاورزی تولید می‌کند و استفاده از این تجهیزات سبب خواهد شد تا باقی‌مانده سموم کشاورزی از محصولات تولیدی این بخش خارج شود و باعث بیماری مردم نشود. همچنین سالانه حدود ۳۰ درصد از محصولات غذایی ایران که حجمی معادل ۴۰ میلیون تن دارند، به دلایل مختلف فاسد و دورریز می‌شود که استفاده از این تجهیزات و پرتودهی محصولات، موجب جلوگیری از فساد زودهنگام و افزایش دوره انبارسازی آن‌ها خواهد شد.