فیزیک کوانتوم چه ربطی به علیت علمی داره؟

به گزارش مجله خبری نگار/طرفداری،برخی آتئیست‌ها به اشتباه خلا کوانتومی را، هیج در نظر گرفته‌اند و بیان کردند که خلا کوانتومی قبل بیگ بنگ بوده که بدون علت به وجود میاد و از بین میره.

جالب اینکه با این حال معتقدن چیری قبل بیگ بنگ نبوده

این حرف رو لاورنس کراوس زد که همون سال ۲۰۱۲ نظریه اش رد شد که

خلا کوانتومی هیچ نیست، ساختاری در بستر فیزیکی است (وجود هست نه هیچ)

خلا کوانتومی پیش بینی پذیری نیوتونی را نقض می‌کند نه علیت علمی.

اما هنوز آتئیست‌ها به آن استناد می‌کنند

پیش بینی پذیری نیوتونی و علیت علمی و عقلی و تفاوت آنها

پیش بینی پذیری نیوتونی ️

در فیزیک کلاسیک (قرن ۱۷ و ۱۸، مخصوصاً نیوتن) فرض این بود که:

قوانین طبیعت کاملاً قطعی و جبری‌اند.

اگر وضعیت کامل سیستم (مکان، سرعت، جرم و…) را در یک لحظه بدانیم، می‌توانیم آینده و گذشته را با دقت بی‌نهایت محاسبه کنیم.

این نگاه را دترمینیسم لاپلاسی هم می‌نامند: آره ذهنی (به قول لاپلاس «شیطان لاپلاس») بتواند تمام داده‌ها را بداند، همه‌چیز برای همیشه قابل پیش‌بینی است.

پس در این دیدگاه، علیت تقریباً معادل «قابلیت پیش‌بینی ریاضی» گرفته می‌شد.

کلیدواژه: «دانستن یعنی پیش‌بینی کردن».

علیت علمی (نگاه معاصر فلسفه‌ی علم) ️

علیت علمی در معنای دقیق‌تر یعنی:

«روابط واقعی و سازوکار‌های موجود در طبیعت که باعث وقوع پدیده‌ها می‌شوند، صرف‌نظر از اینکه ما بتوانیم صددرصد پیش‌بینی‌شان کنیم یا نه.»

پیش‌بینی بخشی از کار علم است، اما یک رابطه علّی ممکن است به‌خاطر:

پیچیدگی زیاد (مثل آب‌وهوا یا اقتصاد)

یا عدم قطعیت بنیادین (مثل مکانیک کوانتومی)

کاملاً دقیق پیش‌بینی‌پذیر نباشد، با این حال علّت و معلول واقعی وجود دارد.

بنابراین:🟢

علیت: ساختاری در جهان.

پیش‌بینی‌پذیری: توان ما در مدل‌سازی و محاسبه.

کلیدواژه: «علت هست، حتی اگر پیش‌بینی‌اش سخت یا ناممکن باشد».

نتیجه

پیش‌بینی‌پذیری نیوتونی یک ادعای معرفت‌شناسانه (epistemic) است: «اگر همه شرایط را بدانیم، می‌توانیم همه‌چیز را پیش‌بینی کنیم.»

علیت علمی یک ادعای هستی‌شناسانه (ontological) است: «رابطه علّی در جهان وجود دارد، چه ما بتوانیم پیش‌بینی کنیم چه نه.»

فیزیک کوانتوم کدام یک را رد و حفظ کرد؟

۱. چه چیزی رد شد؟ ️

پیش‌بینی‌پذیری نیوتونی:

در کوانتوم، نمی‌توان مکان و تکانه‌ی یک ذره را هم‌زمان و دقیق دانست (اصل عدم قطعیت هایزنبرگ).

حتی اگر کل شرایط سیستم کوانتومی را بدانیم، آینده‌اش فقط به‌صورت احتمالات قابل پیش‌بینی است، نه قطعی.

مثال:نمی‌توان لحظه‌ی دقیق فروپاشی یک اتم رادیواکتیو را حساب کرد، حتی اگر همه چیز درباره‌اش را بدانیم.

۲. چه چیزی حفظ شد؟ ️

علیت به معنای علمی

اتفاقات کوانتومی بی‌دلیل یا «از هیچ» نمی‌آیند؛ بلکه با روابط قانون‌مند احتمالاتی و تابع موج هدایت می‌شوند.

اینجا علیت از «قطعی → قطعی» به «شرایط فعلی → طیف احتمالات آینده» تغییر شکل داده است.

یعنی:

داده‌های فعلی سیستم تعیین می‌کنند که چه طیف نتایجی ممکن است و با چه احتمالی.

جهان کوانتومی بی‌قاعده نیست؛ فقط قاعده‌اش احتمالی است.

پس فیزیک کوانتوم هیچ ربطی به علیت ندارند و علیت مندی ویژگی اصلی و قطعی تمامیت ماده است.