هم تبار اخوان ثالث و شفیعی کدکنی

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: زنده‌یاد استاد محمد قهرمان را به‌جرئت می‌توان گنجینه بزرگ عصر حاضر در شعر و ادبیات خراسان و کشور به شمار آورد. او در تاریخ دهم تیرماه ۱۳۰۸ در روستای امیرآباد تربت‌حیدریه متولد شد و در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۲ در مشهد درگذشت. این شاعر و پژوهشگرخراسانی، در دوران دبیرستان با مهدی اخوان ثالث در مشهد هم‌کلاس شد و این دوستی تا پایان عمر اخوان ادامه داشت. آن‌گونه که بزرگان ادبیات، روایت می‌کنند این دو شاعر نامدار تأثیرات عمیقی بر شعر و اندیشه یکدیگر داشته‌اند.

قهرمان از ۱۷ سالگی شعر تربتی می‌سرود و باآن که مدرک خود را از دانشکده حقوق دانشگاه تهران گرفته بود، ولی هرگز به دنبال کار حقوقی نرفت و فقط به شعر پرداخت. بیش از ۳۰ اثر ماندگار تحلیلی و پژوهشی از استاد قهرمان به یادگار مانده است که از آن جمله می‌توان به تصحیح دیوان صائب، میلی مشهدی، کلیم همدانی و همچنین بازخوانی علمی تذکره عرفات العاشقین اشاره کرد. از این شاعر تأثیرگذار، دیوان‌هایی با نام‌های «حاصل عمر» و «خدی خدای خودوم» نیز به‌جا مانده که کتاب «خدی خدای خودوم» یکی از شاهکار‌های شعر لهجه در ادبیات معاصر به شمار می‌آید. به مناسبت ۲۸ اردیبهشت، سالروز درگذشت این شاعر نام‌آشنا با مصطفی محدثی خراسانی، یکی ازشاگردان استاد قهرمان و از شاعران برجسته کشورگفت‌وگو کرده‌ایم.

«قهرمان» هم رتبه با «اخوان ثالث» و «شفیعی کدکنی»

محدثی خراسانی گفت: استاد قهرمان، در نیم‌قرن گذشته یکی از درخشان‌ترین شاعران و از سرآمدان شعر خراسان است. اگر بخواهیم از میان نامداران شعر معاصر در خراسان تنها سه نام را به زبان بیاوریم، اخوان ثالث، دکتر شفیعی کدکنی و در ادامه زنده‌یاد محمد قهرمان سه ضلع این مثلث هستند. البته مهدی اخوان ثالث و دکتر شفیعی کدکنی در دوران جوانی به تهران مهاجرت کردند و به همین دلیل در سطح کشور شاید نام‌آشناتر باشند، ولی قهرمان با این که تا پایان عمر در مشهد ماند و به اندازه دو دوست شاعرش به چهره‌ای شناخته شده تبدیل نشد، اما نمی‌توان از تأثیرگذاری او بر ادبیات معاصر، به‌راحتی گذشت.

شعر‌ها و پژوهش‌های شگفت انگیز

محدثی افزود: استاد محمد قهرمان در ادبیات معاصر ما دارای شخصیت چندبعدی است. او علاوه بر نوآوری‌ها و استحکام سخن اش در سرودن شعر، به تصحیح متون و پژوهش هم می‌پرداخت. محال است اثری از محمد قهرمان بخوانیم وشگفت‌زده نشویم؛ به‌جرئت می‌توان گفت، خلق این آثار از عهده هرکسی برنمی‌آید. در یک‌کلام، قهرمان در هر زمینه‌ای ورود کرده به یکی از سرآمدان، تبدیل‌شده است.

«قهرمان» در محلی سرایی پیشتازتر از «بهار»

محدثی خراسانی تصریح کرد: مطالعات گسترده و آگاهی استاد قهرمان، درباره ادبیات عامه و بسیاری از اصطلاحات محلی، شعر‌های محلی او را به جایگاهی رسانده که به‌جرئت می‌توان گفت شعر محلی قهرمان در قرن گذشته درخراسان بی‌نظیر است. اگرچه ملک‌الشعرای بهار به‌صورت تفننی شعر‌های قدرتمند محلی سروده و زنده‌یاد یوسف ازغدی نیز به توفیق‌های فراوانی در شعر محلی دست‌یافته است، ولی آن شاعری که توانسته ظرفیت‌های زیادی از اصطلاحات محلی را با پشتوانه‌های عظیم فرهنگی شعر فارسی درآمیزد و با نوآوری‌های خلاقانه اش، طرحی نو در شعر محلی دراندازد، زنده‌یاد قهرمان است.

وی خاطرنشان کرد: او نه به دنبال شهرت و مقام بود و نه به دنبال مال‌اندوزی از طریق شعر. شاید به همین دلیل خیلی دیر رضایت داد آثارش منتشر شود. قهرمان جلسه‌ای را بیش از ۵۰ سال قبل از درگذشتش در منزلش، برپا و بدون هیچ‌گونه وقفه‌ای سه‌شنبه هر هفته این جلسه را برگزار می‌کرد. او همچنین در انجمن شعر فرخ در مشهد حضور پیدا می‌کرد و شاگردان و ادیبان زیادی را از طریق همین دو انجمن به جامعه ادبی معرفی کرد. به تعبیر استاد محمدرضا شفیعی کدکنی که امروز سخنان او به‌عنوان سند معتبری در ادبیات به شمار می‌آید «انجمن قهرمان و انجمن ادبی فرخ دانشکده ادبیات واقعی خراسان است.»