اهمیت و نقش کافی شاپ‌ها به عنوان مکان‌هایی صلح محور برای حضور افراد جامعه

به گزارش مجله خبری نگار،کافی شاپ، مکان عمومی جوان پسندی است که انگیزه جهانی شدن را در مدرنیته متاخر دارد. کافی شاپ‌ها و قهوه خانه‌ها در اروپا به طور معمول در فرانسه و بریتانیا ابتدا محفل‌های ادبی را در خود جای دادند و سپس به محفل‌های سیاسی تبدیل شدند. نقش تاریخی کافی شاپ‌ها را در مبارزات استعماری نیز می‌توان ردیابی کرد، به طوری که کافی شاپ‌های اندونزی مکان مقاومت در برابر استعمارگران بودند. همچنین کافی شاپ‌ها در طی تاریخ، مکانی برای بروز مدرنیته و اندیشه‌های نوگرایی قلمداد می‌شدند مانند کافی شاپ‌های ژاپن در دوره میجی. به علاوه چنین مکان‌هایی مانند کافه نادری در ایران کانون بحث‌های انتقادی نیز بوده اند.

بنا بر نظر متخصصان، تلقی اجتماعی از کافی شاپ‌ها به عنوان مکان سوم شناخته می‌شود. مکان سوم به عنوان یکی از نهاد‌های اصلی حوزه عمومی، مکانی است که صاحب نظران آن را به عنوان پناهگاه در مقابل خانه یا محل کار تعریف می‌کند که افراد می‌توانند به صورت منظم به آن سر بزنند و با دوستان یا غریبه‌ها ارتباط برقرار کنند. اما آنچه کافی‌شاپ‌ها را از سایر حوزه‌های عمومی یا مکان‌های سوم متمایز می‌کند، نظام روابط معنایی حاکم بر آن است. کافی شاپ به عنوان یک مکان، فراتر از بعد فضایی، از بعد اجتماعی و فرهنگی گسترش یافته است. در خصوص پدیده کافی شاپ در ایران البته چند نکته قابل تامل وجود دارد که بایستی مورد توجه و بررسی قرار گیرند.

در رابطه با این پدیده رو به گسترش، یک مطالعه تحقیقاتی توسط دانشگاه بجنورد انجام شده است که در آن به بازاندیشی در نظام روابط معنایی کافی شاپ پرداخته شده و قابلیت آن به‌مثابۀ یک مکان صلح‌محور مورد کاوش قرار گرفته است. این تحقیق با تمرکز بر استقبال جوانان از کافی‌شاپ‌ها در شهر بجنورد مرکز استان خراسان شمالی و با کمک مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته انجام شده است.

بر اساس نتایج این تحقیق، مواردی، چون رهایی از سلطۀ ساختاری به‌عنوان شرایط علّی، گسترش اندیشه جهانی‌شدن و هم‌آوایی با اسطوره‌ها به‌عنوان شرایط مداخله‌ای، عاملیت وابسته به مکان به‌عنوان شرایط زمینه‌ای و مقوله زایش صلح در مکان به‌عنوان پیامد مصرف مکان در راستای تولید زیست جهان انحصاری جوانان از خلال راهبرد متمدنانه‌زیستن استخراج شدند.

به گفته مریم رحمانی، استادیار و پژوهشگر گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی دانشگاه بجنورد و دیگر همکارش در این تحقیق، کافی‌شاپ برای جوانان، مکان رهایی از خشونت‌های فرهنگی و مکان نمایش اختیار عاملیت در برابر اجبارِ ساختار است. همچنین کافی‌شاپ برای آنان زیست جهان صلح‌محوری است که از خلال متمدنانه‌زیستن و با آرزوی جهانی‌زیستن از آن استفاده می‌کنند تا فرهنگ صلح را تسری دهند.

آن‌ها می‌افزایند: توجه به تغییرات در نظام روابط معنایی حاکم بر مکان‌های سوم همچون کافی‌شاپ‌ها از نگاه جوانان می‌تواند زمینه‌ساز فهم بهتر ارتباط آنان با مکان و شناسایی نیاز‌های مکانی – معنایی آنان شود.

بر این اساس، گفتمان صلح محوری حین مصرف کافی شاپ از خلال رفتار‌های تمدنی، می‌تواند اشاره جدید این پژوهش باشد که با پژوهش‌های پیشین قابل قیاس نیست.

رحمانی و همکارش می‌گویند: رفتار تمدنی برای جوانان به معنای آداب تعاملی مهرورزانه، فضای عاری از تبعیض و قضاوت منفی و همراه با مصرف فرهنگی است. همچنین جامعه‌ای صلح محور برای جوانان به معنای مکانی آرام، امن، دعوت کننده به ماندگاری و حیات بخش است.

به عقیده آن ها، نظام روابط معنایی شناسایی شده و مرتبط با حضور جوانان در کافی شاپ می‌تواند به سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کمک کند تا در سیاستگذاری برای جوانان، برنامه ریزی بهتری کرده و طراحی مکان‌های عمومی این نظام معنایی را مد نظر داشته باشند. چراکه اثر مکان بر تفکر و کردار بشر پوشیده نیست و قطعاً با برنامه ریزی و طراحی مکان‌های صلح محور می‌توان در راستای زندگی متمدنانه گام‌های ارزشمندی برداشت.