سایه تکرار ۹۹ بر سر بورس

به گزارش مجله خبری نگار/خراسان: شاخص بورس با افت ۱۲۵ هزار واحدی معادل ۵.۱۵ درصد در روز گذشته، بزرگ‌ترین ریزش شاخص در کل دوره ۵۶ ساله این بازار و دومین ریزش بزرگ درصدی این شاخص در یک روز را ثبت کرد. از آن جا که دو روز قبل نیز شاخص کل افت بیش از ۹۵ هزار واحدی را تجربه کرده بود، هم اینک شایعاتی مبنی بر امکان بسته شدن بازار طبق قانون والزام حقوقی‌ها به عرضه سنگین سهام مطرح و البته رد شده است. همچنین این گزاره ترسناک پیش روی فعالان بازار قرار گرفته است که آیا قرار است شرایطی شبیه سقوط سال ۹۹ برای بازار سرمایه رخ دهد؟

بازار سرمایه دیروز در شرایطی به کار خود پایان داد که شاخص کل، دومین رکورد ریزش تاریخی خود را ثبت کرد و با رسیدن به سطح ۲ میلیون و ۳۱۴ هزار واحد، بیش از ۱۲۵ هزار واحد عقب نشست. این میزان، معادل افت بیش از ۵.۱ درصدی در یک روز است که دومین ریزش بزرگ درصدی تاریخ بازار محسوب می‌شود و از این منظر، این ریزش درصدی در ۸ سال اخیر بی سابقه است. گزارش خبرگزاری تسنیم حاکی ازآن است که دیروز ۹۲ درصد از نماد‌های معاملاتی، کار خود را در سطوح منفی تابلو به پایان رساندند و ۸۱ درصد سهم‌ها نیز شاهد تشکیل صفوف سنگین فروش با ارزش بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومانی بودند. این وضعیت قرمز از آن جا قابل توجه‌تر می‌شود که دو روز قبل نیز شاخص کل با افت بیش از ۹۵ هزار واحدی روبه‌رو شده بود. در نتیجه می‌توان گفت که شاخص کل بازار سرمایه در دو روز بیش از ۲۲۰ هزار واحد افت کرده است.

بررسی روند بازار نشان می‌دهد که از ابتدای امسال تا قبل از افت‌های شاخص در دو روز گذشته، شاخص کل بازار سرمایه بیش از ۵۷۴ هزار واحد رشد داشته و با این اوصاف، این شاخص تنها در دو روز اخیر، حدود ۳۸ درصد از راه صعود خود از ابتدای امسال را بازگشته است.

خروج ۸ هزار میلیارد تومان توسط حقیقی‌ها در ۲ روز

از دیگر نکاتی که ذکر آن لازم است، خروج بیش از ۸ هزار میلیارد تومانی پول توسط حقیقی‌ها در دو روز گذشته است. این عدد وقتی معنای واضح تری پیدا می‌کند که در کنار ورود ۱۶ هزار میلیارد تومانی نقدینگی از ابتدای سال تا امروز، گذاشته شود. براین اساس می‌توان گفت در خلال معاملات دو روز گذشته تقریباً ۵۰ درصد پول وارد شده به بازار سرمایه از این بازار خارج شده است!

آیا بازار موقتاً بسته می‌شود؟

قبل از پرداختن به هر موضوعی، باید به حرف و حدیث‌های مهمی که دیروز در گوشه و کنار شنیده شد، اشاره کرد. دیروز گمانه زنی‌هایی مبنی بر بسته شدن بازار به علت نوسان ۵ درصدی شاخص کل بورس انجام شد و برخی از کارشناسان و فعالان بازار معتقد بودند که در چنین شرایطی سازمان بورس باید پیشنهاد توقف معاملات را طبق ماده ۳۲ قانون بازار، به شورای عالی بورس ارسال کند و با تایید این شورا معاملات بازار متوقف شود. در خور ذکر است، طبق بند ۳ ماده ۴ دستورالعمل اجرایی شرایط اضطراری ماده ۳۲ قانون بازار «اگر در یک روز کاری ارزش بازار بورس یا بازار خارج از بورس ۵ درصد کاهش داشته باشد، سازمان صلاحیت تشخیص اضطرار و پیشنهاد توقف در شورای عالی بورس را دارد، اما این اقدام الزامی نیست.» شنیده‌ها همچنین نشان می‌داد که جلسه هیئت مدیره بورس تهران برای توقف معاملات بازار سرمایه تشکیل شد. با این حال مجید عشقی، رئیس سازمان بورس در پاسخ به سوال خبرنگاران مبنی بر تشخیص وضعیت اضطراری و بسته شدن بازار تصریح کرد که بازار بسته نمی‌شود و به فعالیت خود ادامه خواهد داد.

تکذیب الزام بازارگردان‌ها به عرضه ۲ برابری سهام

نکته دیگری که زمزمه‌ها و شایعات آن در این روز‌ها به گوش می‌رسد و برخی فعالان بازار آن را علت ریزش عجیب دو روز گذشته مطرح می‌کنند، الزام بازار گردان‌ها و حقوقی‌ها به عرضه سنگین سهام در بازار است. ادعایی که امکان اثبات یا رد آن وجود ندارد و در عین حال مبنای آن، پیشگیری از اثر القایی رشد سریع بازار سرمایه در شکل گیری انتظارات تورمی در جامعه و همچنین دادن شکل منطقی و آرام‌تر به روند صعودی بورس (برخلاف سال ۹۹) است.

در این باره رئیس سازمان بورس در گفت‌وگویی با اشاره به وظایف مستقل بازارگردان‌ها و رد این شایعه گفت: بازارگردان‌ها طبیعتاً باید به تعهدات خودشان عمل کنند. سازمان به هیچ وجه چیزی را به آن‌ها تحمیل نکرده و نخواهد کرد. روز گذشته (یک‌شنبه)، بازارگردان‌ها حدود هزار میلیارد تومان خرید کردند. صندوق‌ها منابع بسیار خوبی دارند که طبق شیوه‌نامه از بازار حمایت می‌کنند. هیجانی که در بازار ایجاد شد، نسبت به حالات عادی بیشتر بوده است، اما گودرزی مدیرعامل شرکت بورس، توضیحات بیشتری درباره این قضیه داد و او هم ضمن رد این شایعه اظهار کرد: روال جلسات با نهاد‌های فعال بازار سرمایه، روالی مرسوم است و این جلسات در گذشته برگزار شده و در آینده هم برگزار می‌شود. نکته مهم این است که ما به هیچ عنوان بازارگردان‌ها را الزام به خرید و فروش سهام نخواهیم کرد بلکه اعلام می‌کنیم که باید مفاد دستورالعمل‌ها رعایت شود تا پرونده تخلف برای آن‌ها در زمان صعود و نزول بازار تشکیل نشود. وی افزود: به هیچ عنوان موارد مطرح شده در این زمینه که بازارگردان‌ها باید سهام را تا ۲ برابر عرضه کنند، صحت ندارد، همچنین حداکثر سهم فعالیت بازارگردانی در حجم کل معاملات بورس ۵ درصد بوده که بسیار ناچیز است.

بورس در مسیر مشابه سال ۹۹؟!

با در پیش گرفتن مسیر صعودی بازار در هفته‌های اخیر، سوالی که همواره مطرح بوده، این است که آیا این رشد، از جنس رشد حباب گونه بازار در سال ۹۹ است؟ هم اینک که بازار با یک ریزش قابل توجه مواجه شده، باز همین سوال مطرح می‌شود. پاسخ منفی به سوال اول در این مدت عمدتاً با اتکای قوی به موضوع «عقب ماندگی نرخ بازده بازار سهام نسبت به دیگر بازار‌ها در ماه‌های گذشته» داده شده است. با این حال، می‌ماند پاسخ به سوال درباره دلیل افت اخیر و نیز تمایز این افت شاخص با سال ۹۹.

در این باره باید گفت از اظهارات کارشناسان و نیز شواهد و قراین، این چنین بر می‌آید که جنس رشد و نزول شاخص بازار سرمایه در هفته‌های اخیر نیز تناسب زیادی با سال ۹۹ ندارد. هر چند افت و خیز در بازار سرمایه و به ویژه اصلاح و استراحت شاخص بعد از مدتی رشد نسبتاً مداوم که هم اکنون شاهد آن هستیم، طبیعی است.

با این اوصاف، گزارش اظهارات کارشناسان نشان می‌دهد:

۱- در هفته‌های اخیر تحلیل‌گران بازار سرمایه گمانه‌های قابل توجهی را برای اصلاح شاخص کل مطرح کرده بودند. در واقع بسیاری از فعالان بازار به دنبال بهانه‌ای از جمله تامین نقدینگی به منظور شرکت در طرح‌های خرید خودرو برای اصلاح قیمتی در بازار سهام بودند. این درحالی است که در بهار ۹۹ فضای هیجانی بازار مانع از اظهارنظر‌های دقیق درباره فضای کلی بازار شده بود یا در حالت خوش بینانه هشدار‌های منتقدان درباره رشد حبابی بورس شنیده نشد.

۲- یک دلیل افت، می‌تواند هیجانات ناشی از ترس از شرایط سال ۹۹ باشد. رئیس سازمان بورس نیز به این موضوع اشاره کرده است. مسئله قابل توجه این است که در صورت مدیریت نشدن هیجانات بازار، این عامل می‌تواند آثار منفی بعدی بر بازار داشته باشد.

۳- بررسی‌ها نشان می‌دهد هم اکنون شاخص قیمت به سود یا P بر E بازار حدود ۱۰ واحد است، این در حالی است که شاخص مذکور در اوج هیجان بازار سرمایه در سال ۹۹ حدود ۳۰ واحد بود. با توجه به این که میانگین بلند مدت این شاخص حدود ۵ تا ۶ واحد است، به طور قطع می‌توان مدعی شد که در آن مقطع شاهد یک سوپر حباب در بازار سهام بودیم. با این حال این نکته مهم هم قابل توجه است که بدون در نظر گرفتن اطلاعات مربوط به بهار ۹۹ که رشد خارج از قاعده «قیمت به درآمد سهم بازار» در آن رقم خورد متوسط نسبت مذکور حدود ۵ تا ۶ واحد برآورد می‌شود که به این ترتیب شاهد رشد بازار بیش از محدوده بلندمدت آن هستیم و احتمالاً یک دلیل بنیادین اصلاح قیمت ها، در کنار دیگر عوامل و البته متمایز با سال ۹۹، می‌تواند همین مسئله باشد.

۴- برخلاف شرایط سال ۹۹، گزارش‌های ماهانه و فصلی شرکت ها، افزایش سودآوری شرکت و جذاب بودن نسبت قیمت به درآمد آینده سهم‌ها با توجه به شرایط فعلی اقتصادی کشور مشاهده می‌شود.