علائم و روش‌های تشخیص و درمان مخملک چیست؟

به گزارش مجله خبری نگار، این بیماری در گذشته جزو بیماری‌های جدی و کشنده دوران کودکی محسوب می‌شده، اما امروزه به لطف تولید آنتی بیوتیک‌ها کمتر تهدید کننده است و شیوع آن نسبت به گذشته تا حد قابل توجهی کاهش یافته است.

در ادامه قصد داریم درباره مخملک و علل، علائم و روش‌های درمان آن صحبت کنیم. 

مخملک چیست؟ 

مخملک نوعی بیماری باکتریایی است که توسط سم تولید شده از باکتری استرپتوکوک پیوژنز (عامل بروز گلو درد استرپتوکوکی) ایجاد شده و معمولا کودکان بین ۵ تا ۱۵ سال را درگیر می‌کند. گفته شده حدود ۸۰ درصد کودکان مبتلا به مخملک کمتر از ۱۰ سال سن دارند.

از جمله علائم اولیه مخملک می‌توان به بثورات، گلو درد و تب اشاره کرد. این بیماری با آنتی بیوتیک درمان می‌شود.

لازم به ذکر است عامل بیماری گلو درد استرپتوکوکی، زرد زخم و مخملک یک ارگانیسم می‌باشد، اما درصد کمی از مبتلایان به دو بیماری اول ممکن است به مخملک دچار شوند. 

علائم مخملک 

علائم و نشانه‌های مخملک معمولا ۱ تا ۴ روز بعد از عفونت اولیه ظاهر می‌شود. اولین علائم عبارتند از:

*گلوی دردناک و قرمز رنگ که گاهی اوقات لکه‌های سفید یا زرد روی آن ظاهر می‌شود
*تب ۳۸.۳ درجه سانتی گراد و بالاتر اغلب همراه با لرز
بثورات طی ۱۲ تا ۴۸ ساعت بعد از اولین علائم ظاهر می‌شود، به این صورت که ابتدا لکه‌های قرمز رنگ روی پوست ایجاد و سپس به بثورات صورتی مایل به قرمز تبدیل می‌شود که شبیه آفتاب سوختگی به نظر می‌رسد.

در این حالت وقتی پوست را لمس می‌کنید مانند کاغذ سنباده خشن به نظر می‌رسد.

بثورات به نواحی همچون گوش، گردن، آرنج، قسمت داخلی ران و کشاله ران، قفسه سینه و سایر بخش‌های بدن گسترش می‌یابد، اما معمولا روی صورت دیده نمی‌شود. با این حال گونه بیمار ممکن است قرمز شده و ناحیه اطراف دهان رنگ پریده به نظر برسد.

در این مرحله از بیماری اگر یک لیوان روی پوست فشار دهید بثورات سفید رنگ خواهد شد.

بعد از حدود ۶ روز بثورات اغلب از بین می‌رود و در موارد خفیف احتمالا علامت دیگری ظاهر نمی‌شود، اما گاهی ممکن است علائم زیر نیز تجربه شود:

*مشکل در بلع
*احساس ناخوشی
*سردرد
*خارش
*تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها و درد شکم
*ظاهر شدن رگ‌های عنکبوتی در چین‌های بدن مانند زیر بغل، کشاله ران، آرنج، زانو و گردن
غدد لنفاوی گردن ورم کرده و حساس به لمس
ظاهر شدن پوشش سفید روی زبان که جدا شده و زبان توت فرنگی قرمز و متورم باقی می‌ماند
در صورت بروز درد‌های عضلانی شدید، استفراغ یا اسهال، پزشک باید سایر علل احتمالی مانند سندرم شوک سمی را بررسی کند.

پوست دست و پا تا حداکثر ۶ هفته بعد از برطرف شدن بثورات پوسته پوسته می‌شود. 

علت مخملک 

بیماری مخملک توسط باکتری استرپتوکوک پیوژنز (باکتری عامل گلو درد) و با آزاد شدن سموم این باکتری ایجاد می‌شود.

این باکتری از طریق مایعات دهان و بینی منتقل می‌شود. به این صورت که با عطسه یا سرفه فرد مبتلا به مخملک، باکتری‌ها همراه با قطرات آب در هوا پخش می‌شوند.

اطرافیان بیمار ممکن است با استنشاق این قطرات، لمس سطوحی همچون دستگیره درب که قطرات روی آن نشسته است و سپس لمس بینی و دهان خود به این بیماری مبتلا شوند.

تماس پوستی با فرد مبتلا به عفونت پوستی استرپتوکوکی نیز می‌تواند این عفونت را منتقل کند. به علاوه استفاده از حوله، حمام، لباس یا ملحفه فرد مبتلا خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهد.

در صورتی که فرد مبتلا به مخملک تحت درمان قرار نگیرد احتمالا تا چندین هفته بعد از برطرف شدن علائم نیز قادر به انتقال بیماری به دیگران خواهد بود.

لازم به ذکر است بدن برخی افراد نسبت به سم تولید شده واکنش نشان نمی‌دهد، این افراد اگرچه ناقل باکتری به دیگران هستند، اما خودشان علامتی ندارند. به عبارت دیگر تنها کسانی که بدن شان به سم واکنش نشان می‌دهد دچار علائم می‌شوند.

این عفونت در موارد نادر می‌تواند از طریق لمس یا مصرف غذا‌های آلوده به خصوص شیر به دیگران منتقل شود.

بدون تردید باکتری در محیط‌هایی که افراد در تماس نزدیک با هم هستند مانند مدرسه، محل کار و محیط منزل راحت‌تر پخش خواهد شد. 

تشخیص مخملک 

پزشک معمولا با مشاهده علائم می‌تواند مخملک را تشخیص دهد.

سواب گلو به تعیین نوع باکتری ایجاد کننده عفونت کمک می‌کند. گاهی نیز آزمایش خون تجویز می‌شود. 

درمان مخملک 

مخملک در اکثر موارد خفیف در عرض یک هفته بدون درمان برطرف می‌شود. با این حال مهم است به درمان این بیماری توجه شود، زیرا به تسریع بهبودی و کاهش احتمال بروز عوارض کمک می‌کند.

درمان‌های پزشکی معمولا شامل یک دوره ۱۰ روزه آنتی بیوتیک خوراکی (معمولا پنی سیلین) می‌باشد. تب اغلب طی ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف اولین داروی آنتی بیوتیک رفع می‌شود و بیماران معمولا طی ۴ تا ۵ روز بعد از شروع درمان بهبود پیدا می‌کنند.

در مورد بیمارانی که به پنی سیلین حساسیت دارند احتمالا از آنتی بیوتیک‌های جایگزین مانند اریترومایسین استفاده می‌شود.

کامل کردن دوره درمان آنتی بیوتیکی اهمیت زیادی دارد، حتی اگر علائم قبل از تکمیل دوره از بین برود. این مسئله برای درمان کامل عفونت و کاهش خطر بروز اختلالات بعد از استرپتوکوک ضروری است.

اگر بیمار طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از شروع مصرف آنتی بیوتیک احساس بهتری نداشته باشد باید با پزشک تماس بگیرد.

ناگفته نماند مخملک پس از گذشت ۲۴ ساعت از شروع دوره آنتی بیوتیک دیگر مسری نیست، اما لازم است بیمار تا پایان دوره درمان در منزل بماند.

در دوره درمان با آنتی بیوتیک می‌توان اقدامات خانگی زیر را نیز جهت تسکین علائم انجام داد:

*نوشیدن مقادیر زیاد مایعات
*خنک نگه داشتن هوای منزل
*مصرف استامینوفن برای تسکین درد و کاهش تب
*استفاده از لوسیون کالامین برای کاهش خارش 

عوارض مخملک 

اکثر افراد مبتلا به مخملک عوارض خاصی مشاهده نمی‌کنند، اما گاهی عوارض زیر ایجاد می‌شود:

*عفونت گوش از جمله اوتیت گوش میانی
*سینه پهلو
*آبسه گلو
*سینوزیت
*التهاب کلیه به دلیل پاسخ ایمنی به باکتری‌های استرپتوکوک و احتمالا بیماری کلیوی مزمن
*تب روماتیسمی
*عفونت‌های پوستی
عوارض زیر به ندرت ممکن است رخ دهند:

*نارسایی حاد کلیه
*مننژیت یا التهاب غشای اطراف مغز و نخاع
*بیماری گوشت خوار (نوعی بیماری که باعث مرگ بافت نرم می‌شود)
*سندرم شوک سمی
*اندوکاردیت یا عفونت پوشش داخلی قلب
*عفونت استئومیلیت یا عفونت استخوان و مغز استخوان
از دیگر عوارض می‌توان به عفونت PANDAS اشاره کرد که مخفف اختلال‌های عصب – روان‌شناختی ایمنی خودکار کودکان مرتبط با عفونت‌های استرپتوکوک می‌باشد.

همچنین گفته شده عفونت باکتریایی استرپتوکوک ممکن است باعث واکنش خود ایمنی در بدن شده و علائم برخی اختلالات دوران کودکی از جمله اختلال وسواس فکری اجباری، سندرم تورت و اختلال بیش فعالی ناشی از نقص توجه را بدتر می‌کند.

تشدید علائم معمولا بعد از چند هفته یا چند ماه برطرف می‌شود. 

پیشگیری از مخملک 

بهترین روش‌ها برای جلوگیری از انتقال بیماری مخملک و سایر بیماری‌های عفونی عبارتند از:

*قرنطینه کردن و عدم حضور در اماکن عمومی و مدرسه
*شستن یا دور انداختن دستمال‌های مورد استفاده
*شستن کامل و مکرر دست‌ها با آب گرم و صابون
*عدم استفاده از لیوان و ظروف مشترک
*پوشاندن بینی و دهان هنگام سرفه و عطسه با کمک دستمال یا قسمت داخلی آرنج 

منبع:سومیتا